Câu chuyện thường ngày
Bia

- Ba ơi, bia đá trong Văn Miếu - Quốc Tử Giám viết cái gì vậy ba?
- Người ta nêu tên để biểu dương các tiến sĩ đỗ đạt thời phong kiến đó con!

- Ba ơi, bia đá trong Văn Miếu - Quốc Tử Giám viết cái gì vậy ba?

- Người ta nêu tên để biểu dương các tiến sĩ đỗ đạt thời phong kiến đó con!

- Nhiều bia vậy chắc nước mình nhiều tiến sĩ lắm hả ba?

- Bây giờ thì nhiều chứ ngày xưa khó đỗ tiến sĩ lắm con ơi. Tổng cộng 82 bia ở đây ghi tên 1.304 tiến sĩ đỗ đạt trong các khoa thi tổ chức từ năm 1442 đến 1779, tức là trên 300 năm đó.

- Ghi danh hơn 1.300 tiến sĩ thì làm gì nhiều bia vậy ba?

- À, văn bia ở đây không chỉ tôn vinh các tiến sĩ mà còn ghi lại các lời căn dặn của các vua (qua các triều đại) về quan điểm giáo dục về lý tưởng cống hiến của người tiến sĩ. Ngoài việc biểu dương, khuyến khích, bia Văn Miếu còn là những lời răn dạy, nhắc nhở các vị đã đỗ đạt, những người đang theo con đường học vấn rất nghiêm khắc.

- Sao bây giờ người ta không dựng bia cho tiến sĩ hả ba?

- Chà, cái này cũng đang bàn vì tiến sĩ bây giờ nhiều lắm và tiến sĩ ngày nay cũng đủ loại nên người ta chưa dám dựng bia. Bia Văn Miếu ghi danh Tiến sĩ khoa  Quý Mùi 1463 có lời răn: “Kẻ sĩ mong được khắc tên trên bia đá này tất phải làm sao cho danh xứng với thực, sửa đức hạnh... ngõ hầu trên không phụ ý tốt của triều đình ban khen, dưới không phụ chí cả phò vua giúp dân, để tiếng khen mãi mãi...”

- Cho nên giờ có nhiều ông tiến sĩ mà vừa khắc bia xong thì phát hiện bằng dỏm, bằng giả thì kẹt ba hén?

- Đúng vậy. Nhưng ngày xưa, người ta chỉ cần đục bia để hậu thế còn nguyền rủa thôi.

Ba Pha