Động lực mới từ nền tảng văn hóa

Nhiệm kỳ 2015-2020, ngành văn hóa - thể thao và du lịch (VH-TTDL) đã đạt được nhiều kết quả nổi bật về xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trên địa bàn tỉnh Đồng Nai...

Nhiệm kỳ 2015-2020, ngành VH-TTDL đã đạt được nhiều kết quả nổi bật về xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trên địa bàn tỉnh Đồng Nai.

Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Nguyễn Phú Cường cùng các đồng chí lãnh đạo, nguyên lãnh đạo tỉnh dâng hương tại bia tưởng niệm di tích Căn cứ Tỉnh ủy Biên Hòa U1, H.Trảng Bom.

Giám đốc Sở VH-TTDL Lê Kim Bằng cho biết, kết quả nổi bật nhất mà Đồng Nai đạt được thời gian qua là hệ thống thiết chế văn hóa được quan tâm đầu tư đồng bộ từ tỉnh đến cơ sở; các di tích lịch sử được chú trọng bảo tồn và phát huy giá trị; phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ngày càng đi vào chiều sâu… đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, hưởng thụ, sáng tạo văn hóa của các tầng lớp nhân dân.

* Hoàn thiện hệ thống thiết chế văn hóa cơ sở

Trước đây, đồng bào Mường ở ấp Tân Lập (xã Phú Túc, H.Định Quán) không thể sinh hoạt văn hóa cộng đồng đều đặn vì thiếu điểm sinh hoạt và cũng không thể hòa tấu cồng chiêng, bởi không còn nhạc cụ, không có người khởi xướng.

Quan tâm đến đời sống của đồng bào, năm 2019, H.Định Quán đã đầu tư gần 9 tỷ đồng xây dựng Nhà văn hóa dân tộc Mường. Công trình Nhà văn hóa dân tộc Mường được khánh thành đầu năm 2020 với diện tích đất gần 5.400m². Các hạng mục gồm: nhà truyền thống của người Mường 1 trệt, 1 lầu; nhà bảo vệ, sân bóng đá mini, khu vui chơi giải trí, vườn hoa cây cảnh…

Bà Quách Thị Hồng Nguyệt, Chi hội Phụ nữ ấp Tân Lập cho biết: “Nhà văn hóa hiện đã trưng bày đầy đủ các hiện vật của đồng bào Mường, trang thiết bị, tủ sách… Từ ngày khánh thành, bà con trong ấp, trong xã thường xuyên đến sinh hoạt văn hóa, thể thao, biểu diễn văn nghệ. Các CLB, nhóm tập luyện bóng chuyền, bóng đá, thể dục dưỡng sinh lần lượt được thành lập... Thông qua các buổi sinh hoạt cộng đồng ấy, ban ấp đã lồng ghép tuyên truyền về tổ chức việc cưới, việc tang và văn minh trong lễ hội”.

Tại H.Vĩnh Cửu, trong số hàng chục thiết chế văn hóa được xây dựng, nổi bật là khu thể thao kết hợp công viên huyện được đầu tư xây dựng từ năm 2017, hoàn thành và đưa vào sử dụng vào tháng 6-2018. Trong đó, khu thể thao bao gồm sân tennis, sân bóng đá, bóng chuyền, cầu lông; khu vui chơi trẻ em ngoài trời (xây dựng từ nguồn xã hội hóa) và khu công viên được đầu tư lắp đặt các dụng cụ thể thao, hệ thống cây xanh, đường giao thông, trò chơi thiếu nhi...

Cán bộ Phòng Văn hóa - thông tin H.Vĩnh Cửu Đinh Xuân Hiếu cho biết, những năm qua, các thiết chế văn hóa, thể thao được huyện chú trọng đầu tư. Hiện trên địa bàn huyện có 1 trung tâm văn hóa - thông tin và thể thao, 1 thư viện huyện, 1 nhà văn hóa kết hợp triển lãm huyện, 11/12 trung tâm văn hóa thể thao - học tập cộng đồng xã, đạt tỷ lệ 91,67% (TT.Vĩnh An sinh hoạt chung với nhà văn hóa huyện). Có 54/65 nhà văn hóa ấp (trong đó, 6 ấp thuộc 2 xã Mã Đà và Hiếu Liêm thuộc diện di dời dân nên không xây dựng). Ngoài ra, có hơn 300 CLB văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao và 12/12 xã, thị trấn đều có đội văn nghệ quần chúng.

Hệ thống thiết chế văn hóa H.Long Thành cũng được quan tâm đầu tư, nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác và sử dụng. Các nhà văn hóa, các điểm sinh hoạt cộng đồng từ ấp đến xã, thị trấn được duy trì hoạt động thường xuyên. Theo anh Đặng Quang Phước, cán bộ Phòng Văn hóa - thông tin H.Long Thành, trong quá trình sử dụng, hầu hết các nhà văn hóa đều được duy tu, sửa chữa thường xuyên nên cơ sở vật chất còn tốt. Nhiều nơi được lắp đặt các thiết bị thể thao bằng nguồn xã hội hóa, liên kết xây dựng các CLB bóng đá, bi da... đáp ứng nhu học tập, sinh hoạt, giao lưu, vui chơi, giải trí của nhân dân.

* Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc

Thống kê của Sở VH-TTDL cho thấy, toàn tỉnh hiện có hơn 1.500 di tích phổ thông, 57 di tích xếp hạng (2 di tích cấp quốc gia đặc biệt, 29 di tích cấp quốc gia và 26 di tích xếp hạng cấp tỉnh).

Với nỗ lực bảo tồn di sản mà vẫn giữ được hồn cốt với vẻ riêng biệt, đặc sắc trong sự phát triển đa dạng của đô thị, 5 năm qua, Đồng Nai đã chú trọng công tác trùng tu, tôn tạo di tích. Hàng chục di tích đã được đầu tư khang trang như: Căn cứ Trung ương Cục miền Nam (H.Vĩnh Cửu); Căn cứ Tỉnh ủy Biên Hòa U1 (H.Trảng Bom); Thành cổ Biên Hòa, Nhà lao Tân Hiệp (TP.Biên Hòa)... bằng nguồn ngân sách Trung ương và tỉnh.

Phó giám đốc Bảo tàng tỉnh Nguyễn Xuân Nam cho biết, nhiều di tích trên địa bàn tỉnh được trùng tu, sửa chữa bằng nguồn xã hội hóa như: Thất phủ cổ miếu (chùa Ông, trên 21 tỷ đồng); mộ Nguyễn Đức Ứng và 12 nghĩa binh chống Pháp (trên 12 tỷ đồng); chùa Đại Giác (2,5 tỷ đồng); miếu Tổ Sư (5 tỷ đồng); chùa Bửu Hưng (1 tỷ đồng); chùa Bửu Phong (khoảng 34 tỷ đồng)... Đặc biệt, công tác phân cấp quản lý di tích đã đạt nhiều kết quả tích cực, tạo điều kiện cho các địa phương chủ động trong bảo tồn và phát huy giá trị di tích.

Chỉ tính riêng 9 tháng của năm 2020, nhiều di tích đã được chấp thuận chủ trương trùng tu, tôn tạo như: di tích Văn miếu Trấn Biên, mộ Cự thạch Hàng Gòn; Khu ủy miền Đông Nam bộ, Địa đạo Suối Linh… Một số công trình đã được đầu tư, tôn tạo nâng cấp, trở thành điểm đến tham quan, học tập, nghiên cứu cho người dân và du khách. Qua đó, giáo dục cho thế hệ trẻ biết trân trọng, gìn giữ giá trị truyền thống; nâng cao ý thức bảo vệ môi trường sinh thái ngày càng phát triển.

Đồng bào Chơro ở TP.Long Khánh tham gia trò chơi dân gian tại Lễ hội Sayangva hằng năm. Ảnh:Tư liệu

Việc gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, di sản văn hóa phi vật thể ở các địa phương được tỉnh quan tâm. Những năm qua, công tác sưu tầm và biên soạn dữ liệu phi vật thể với các đề tài như: phong tục, tập quán người Hoa ở Biên Hòa; phục hồi và ổn định gốm men xanh đồng trổ bông; di sản văn hóa làng tộc người Mạ ở Tà Lài... Hoạt động kiểm kê di sản văn hóa phi vật thể của đồng bào các dân tộc thiểu số được thực hiện thường xuyên, liên tục đã đánh giá đúng giá trị, sức sống và mức độ tồn tại của các loại hình di sản dân tộc.

Theo Trung tâm Văn hóa - điện ảnh tỉnh, Đồng Nai là một trong 21 địa phương phát triển tốt loại hình nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ. Thực hiện đề án Bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật đờn ca tài tử Nam bộ trên địa bàn tỉnh Đồng Nai đến năm 2020, định hướng đến năm 2030, Đồng Nai đã và đang tổ chức nhiều hội thi, hội diễn, liên hoan và giao lưu trong và ngoài tỉnh. Hiện toàn tỉnh có hơn 30 CLB, nhóm đờn ca tài tử hoạt động thường xuyên; tạo sân chơi lành mạnh cho các nghệ nhân, tài tử thể hiện tài năng, phục vụ đông đảo người dân mộ điệu loại hình nghệ thuật này.

* Lan tỏa phong trào...

Với phương châm hướng mạnh hoạt động về cơ sở, lấy nâng cao chất lượng cuộc sống cho nhân dân làm nội dung trọng tâm, phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa trên địa bàn tỉnh đã và đang tạo sức lan tỏa mạnh mẽ. Trong đó, chú trọng xây dựng ấp, khu phố văn hóa, phát triển cơ sở hạ tầng, xây dựng cảnh quan môi trường sáng - xanh - sạch - đẹp; đảm bảo an ninh trật tự, an toàn xã hội; tích cực tham gia giám sát và phản biện xã hội, góp phần xây dựng hệ thống chính trị cơ sở trong sạch, vững mạnh.

Phong trào thể thao quần chúng trên địa bàn tỉnh tạo sân chơi sôi nổi, nâng cao đời sống văn hóa của cộng đồng dân cư

Trong 5 năm qua, các mô hình xây dựng ấp, khu phố văn hóa; gia đình văn hóa, khu nhà trọ văn hóa... được triển khai và nhân rộng. Hiện toàn tỉnh có 99,96% hộ gia đình đăng ký gia đình văn hóa; 100% cơ quan, đơn vị đăng ký đạt chuẩn văn hóa; 100% ấp, khu phố đăng ký đạt chuẩn văn hóa.

Nhiều mô hình tự quản ở cộng đồng như: Ngày thứ bảy vì cộng đồng; Phường đạt chuẩn văn minh đô thị; Tổ dân phố không rác; Tổ dân phố không tệ nạn ma túy, mại dâm… được hình thành, phát triển ở các địa phương.

Nếu như trước đây, việc cưới việc tang trên địa bàn tỉnh thực hiện theo những hủ tục khá nặng nề thì nay đã chuyển biến khá tích cực. Chủ tịch UBND P.Xuân An (TP.Long Khánh) Trần Văn Kim cho biết, gần 5 năm nay, có trên 90% các đám tang ở trên địa bàn phường không để quá 48 giờ, không rải vàng mã trên đường từ nhà đến nghĩa trang, không tổ chức rình rang, tốn kém. Mỗi khi ở phường có người qua đời, bao giờ cũng có bí thư chi bộ, tổ trưởng dân phố, trưởng ban công tác Mặt trận cùng đến thăm, bàn bạc với gia đình về nội dung tổ chức đám tang. Đặc biệt từ năm 2015, phường triển khai mô hình thư chúc mừng, thư chia buồn, mô hình này hiện đang được nhân rộng ở Long Khánh.

Phó giám đốc Sở VH-TTDL Nguyễn Thị Mộng Bình cho biết, việc giữ gìn giá trị truyền thống văn hóa gia đình, dòng họ, cộng đồng luôn được Đồng Nai quan tâm thông qua hoạt động tuyên truyền, triển khai thực hiện các đề án về gia đình, nhân rộng mô hình các CLB, đội nhóm. Hiện toàn tỉnh có hơn 700 CLB gia đình với hơn 20 ngàn thành viên thường xuyên tổ chức sinh hoạt, lồng ghép những nội dung về phòng, chống bạo lực gia đình. Mô hình điểm tạm lánh được các trạm y tế xã, phường, thị trấn thực hiện, kịp thời tư vấn, điều trị cho nạn nhân bị thương tích bạo lực gia đình. Nhờ vậy, tỷ lệ gia đình văn hóa cuối năm luôn đạt 98,89%.

Với sự nỗ lực của các cấp, các ngành và địa phương, phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa đã từng bước đi vào cuộc sống của mỗi gia đình, cộng đồng dân cư. Qua đó, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu xây dựng nông thôn mới, nông thôn mới nâng cao, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa, tinh thần của nhân dân. Tuy nhiên, để phong trào ngày càng nhân rộng và lan tỏa, Đồng Nai cần tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, thường xuyên đổi mới nội dung, nâng cao chất lượng thực hiện các chương trình. Thực hiện tốt các tiêu chí văn hóa sẽ tạo động lực, nền tảng vững chắc cho gìn giữ, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa.

Ly Na

Giám đốc Sở VH-TTDL LÊ KIM BẰNG:

Cộng đồng là chủ thể xây dựng, sáng tạo và hưởng thụ giá trị văn hóa

Cơ chế thị trường, quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa, toàn cầu hóa, hội nhập, bùng nổ thông tin... đã tác động lớn đến việc giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc. Vấn đề mấu chốt là ý thức cộng đồng nhằm chung tay gìn giữ và thúc đẩy sự phát triển của văn hóa. Bởi cộng đồng chính là chủ thể xây dựng, sáng tạo, hưởng thụ và nắm giữ các hệ giá trị hình thành nên bản sắc riêng.

Những kết quả đạt được thời gian qua cho thấy, chỉ có dựa vào sức mạnh cộng đồng trên cơ sở tự nguyện, cùng có lợi thì công tác bảo vệ và phát huy giá trị văn hóa mới có thể đạt được hiệu quả cao; đưa văn hóa mới trở thành nền tảng tinh thần, vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội.

Phó trưởng phòng Văn hóa - thông tin H.Xuân Lộc NGUYỄN THỊ HƯƠNG:

Nhân rộng các mô hình trong phong trào Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa

Những năm qua, H.Xuân Lộc chú trọng nhân rộng các mô hình xây dựng đời sống văn hóa. Trong đó nổi bật là xây dựng gia đình văn hóa kiểu mẫu, tổ nhân dân kiểu mẫu. Mặc dù số hộ gia đình kiểu mẫu đăng ký tham gia chưa nhiều, song những kết quả từ việc xây dựng gia đình kiểu mẫu chính là gốc rễ bền vững để giữ gìn và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Đó cũng là nền móng vững chắc, tác động cụ thể, trực tiếp đến phong trào xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu trên địa bàn huyện. Thời gian tới, huyện sẽ tiếp tục nhân rộng mô hình, góp phần làm cho ý thức của người dân được nâng lên, bộ mặt nông thôn ngày càng trở nên xanh - sạch - đẹp.

Quang Nhật (ghi)