Hiện nay, sách văn mẫu ở nhiều cấp học được giáo viên sử dụng để dạy cho học sinh.
Hiện nay, sách văn mẫu ở nhiều cấp học được giáo viên sử dụng để dạy cho học sinh.
* Từ những câu chuyện thực tế
T., học sinh của một trường tiểu học ở TP. Biên Hòa làm đề văn: “Em hãy tả cô giáo em”. Sau khi quan sát kỹ cô giáo C. dạy lớp mình, em viết: “Cô giáo lớp em có mái tóc dài chấm ngang vai, khuôn mặt cô tròn, cô có đôi mắt một mí, miệng rộng hay nở nụ cười trìu mến với chúng em. Cô có một nốt ruồi nhỏ như hạt đậu ở má bên phải…”. Bài văn của em T. bị chính cô C. cho điểm 2 với lời phê: “Kém”. Nguyên do của điểm kém là vì em T. đã không làm theo bài văn mẫu mà cô hướng dẫn trước. Bài văn mẫu tả “cô giáo em có khuôn mặt trái xoan, mũi dọc dừa, đôi mắt đen như hạt nhãn, miệng luôn nở nụ cười tươi như hoa, lộ hàm răng trắng sáng bóng…”.
 |
| Độc giả tìm sách tham khảo văn học tại Fahasha Biên Hòa. Ảnh: C.Nghĩa |
Em H. ở một trường tiểu học khác khi tả chiếc cặp đã viết: “Vào năm học mới do không có tiền mua cặp nên má em bảo lấy chiếc cặp của chị Hai em xài đỡ. Chiếc cặp màu nâu đã bị sờn một góc, quai bị đứt tung, má em phải cặm cụi khâu lại. Tuy vậy chiếc cặp cũng có nhiều ngăn, đựng được nhiều đồ. Ngăn đầu em đựng sách, ngăn hai đựng tập, ngăn ba đựng bút, tẩy, thước kẻ. Ngăn cuối cùng bự chần vần em đựng cái bình toong nước, bởi em hay khát nước nhưng trong giờ học em không dám trốn ra ngoài mua nước uống”. Cô giáo đọc bài văn giận dữ hạ điểm 3 với lời phê “Không làm theo bài văn mẫu”. Bài văn mẫu cô dạy các em là: “Nhân dịp năm học mới mẹ em mua cho em một chiếc cặp mới toanh. Chiếc cặp màu đỏ có ổ khóa màu trắng sáng loáng, mỗi lần mở đóng cặp em bấm khóa kêu tanh tách nghe rất vui tai. Chiếc cặp có ba ngăn…”.
* Đến việc có nên dạy theo bài văn mẫu?
Bộ môn văn học có đặc trưng riêng của nó. Dạy văn cũng cần bám sát những đặc trưng của văn học.
Thứ nhất, văn học phải bám sát hiện thực. Dù tả cô giáo, cái cặp, cánh đồng lúa, con trâu, con bò… thì đều phải dựa trên đối tượng thực đó mà miêu tả. Cho nên các em T. và H. hoàn toàn không có lỗi vì đã tả thực. Bắt học sinh viết theo bài văn mẫu là tả cái không có thực, rập khuôn, máy móc.
Thứ hai, dạy văn là dạy học sinh biết rung cảm trước cuộc sống. Dù viết về con người, cảnh vật, đồ vật, hay một câu chuyện các em cũng phải thể hiện sự rung động, thái độ tình cảm trước đối tượng miêu tả ấy. Một học sinh tả về quê hương mình: “Em yêu cánh đồng lúa chín rì rào trong nắng sớm mai, những cánh cò trắng muốt lặng lẽ bay trong ráng chiều…”. Câu văn ấy đã thể hiện một tình yêu quê hương sâu sắc. Các bài văn mẫu thường thể hiện sự vô cảm, sáo rỗng, gần như là một công thức, không thể lấy đó làm mẫu dạy cho các em được.
Thứ ba, dạy văn là dạy học sinh tìm tòi, sáng tạo chứ không phải dạy rập khuôn, máy móc. Sự tìm tòi sáng tạo thể hiện ở chỗ có những ý tứ mới, có cách diễn đạt hay. Có như thế chúng ta mới có những học sinh giỏi văn. Việc sử dụng các bài văn mẫu là triệt tiêu sự sáng tạo của học sinh.
Việc dạy theo bài văn mẫu giúp cho giáo viên nhàn nhã, nhưng lại rất phương hại đến học sinh, đi ngược với các nguyên tắc dạy văn. Do đó, giáo viên chỉ nên gợi ý hướng dẫn học sinh, giới thiệu những bài văn hay, đoạn văn hay để các em tham khảo, không nên sử dụng bài văn mẫu áp đặt học sinh phải viết theo.
Bùi Quang Tú
