Phức tạp bệnh lây truyền từ động vật sang người

Trong 3 tháng đầu năm 2024, cả nước đã ghi nhận 27 người chết do bệnh dại, tăng đột biến so với cùng kỳ năm ngoái.

Tiêm vaccine phòng bệnh dại cho người dân tại Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh. Ảnh: H.Dung

Các loại dịch bệnh lây truyền từ động vật sang người đang tiếp tục có những diễn biến rất phức tạp trong cả nước; nếu không chủ động dự phòng từ sớm, từ xa thì hậu quả sẽ rất khó lường.

Những loại dịch bệnh nguy hiểm

Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), tiến sĩ Hoàng Minh Đức cho biết, thống kê của các cơ quan chức năng cho thấy, 75% các loại dịch bệnh nguy hiểm và mới nổi là các bệnh lây truyền từ động vật sang người hoặc có nguồn gốc gen từ bệnh của động vật. Việt Nam là một trong những “điểm nóng” về dịch bệnh truyền nhiễm, trong đó có dịch bệnh lây từ động vật sang người như: cúm gia cầm A/H5N1, SARS, dại, than, dịch hạch, liên cầu lợn, xoắn khuẩn vàng da, ký sinh trùng…

Trong số đó, bệnh cúm gia cầm và bệnh dại là những bệnh truyền nhiễm lưu hành có số ca tử vong cao nhất. Năm 2023, cả nước ghi nhận 82 ca tử vong do bệnh dại, số người tiêm vaccine phòng bệnh dại tăng vọt, lên đến hơn 600 ngàn người. Riêng 3 tháng đầu năm 2024, cả nước có 143 ngàn người đã tiêm vaccine phòng bệnh dại.

Bệnh dại cực kỳ nguy hiểm và chưa có thuốc điều trị, 100% người mắc bệnh dại sẽ tử vong nếu không đi tiêm vaccine phòng bệnh dại sau khi bị chó, mèo cắn hoặc đi tiêm vaccine muộn, không đúng chỉ định.

Không chỉ gây nguy hiểm về sức khỏe, tính mạng người dân, bệnh dại còn gây thiệt hại rất lớn về mặt kinh tế khi tiêu tốn 800 tỷ đồng/năm cho vaccine và huyết thanh kháng bệnh dại tiêm cho người, chưa bao gồm gánh nặng chi phí vết thương và gián tiếp.

Tại Đồng Nai, từ đầu năm 2024 đến nay đã ghi nhận 7 ổ dịch chó dại tại các huyện: Trảng Bom, Long Thành, Vĩnh Cửu, Thống Nhất, Nhơn Trạch và Định Quán, tăng 5 ổ dịch so với cùng kỳ năm ngoái. Tỷ lệ mầm bệnh dại tồn tại trong đàn chó tại địa phương rất cao nên dự báo sẽ còn nhiều ổ dịch chó dại mới khác.

Cục trưởng Cục Thú y (Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn) Nguyễn Văn Long chỉ rõ, tình trạng quản lý đàn chó, mèo lỏng lẻo, tỷ lệ tiêm vaccine phòng bệnh dại trên đàn chó mèo còn rất thấp, cộng với truyền thông còn hạn chế ở nhiều địa phương là nguyên nhân dẫn đến dịch bệnh dại bùng phát nguy hiểm như hiện nay.

Đối với bệnh cúm A/H5N1, theo tiến sĩ Hoàng Minh Đức, ghi nhận ca mắc đầu tiên tại Việt Nam vào năm 2003, là một trong những quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất trên thế giới. Giai đoạn 2004-2009, Việt Nam ghi nhận 112 ca mắc cúm A/H5N1, trong đó có 57 ca tử vong. Từ năm 2014 đến tháng 10-2022, nước ta mới ghi nhận ca mắc cúm A/H5N1 trên người trở lại tại tỉnh Phú Thọ. Đáng lưu ý, trong tháng 3-2024, ghi nhận một ca tử vong do cúm A/H5N1 tại tỉnh Khánh Hòa.

“Bệnh cúm gia cầm hiện chưa có vaccine phòng và thuốc điều trị đặc hiệu. Bệnh thường diễn tiến nặng và tỷ lệ tử vong lên đến 50%” - tiến sĩ Đức nhấn mạnh.

Các địa phương cần làm hết trách nhiệm

Trước diễn biến phức tạp của các loại dịch bệnh lây truyền từ động vật sang người, Bộ Y tế vừa phối hợp với Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn tổ chức hội nghị liên ngành trực tuyến với 63 tỉnh, thành trong cả nước cùng các đơn vị liên quan.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thị Liên Hương nhấn mạnh, do nguồn gây bệnh xuất phát từ động vật nên để phòng, chống và kiểm soát các bệnh này không thể chỉ dựa vào nỗ lực đơn lẻ của ngành y tế hoặc ngành thú y, mà cần sự phối hợp liên ngành một cách chủ động, chặt chẽ, thường xuyên và đặc biệt là sự tham gia của các cấp chính quyền.

Lãnh đạo 2 bộ kiến nghị UBND các tỉnh, thành phố chỉ đạo các đơn vị, địa phương triển khai đầy đủ các biện pháp phòng, chống dịch theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn; đồng thời, chỉ đạo chính quyền địa phương huy động nguồn lực, sự tham gia của các ban, ngành, đoàn thể, các tổ chức chính trị - xã hội đối với công tác phòng, chống dịch bệnh truyền nhiễm, quan tâm đến các bệnh lây truyền từ động vật sang người.

Trong đó, cần quan tâm bố trí kinh phí, nguồn nhân lực cho việc triển khai các hoạt động phòng, chống dịch nhằm bảo vệ sức khỏe người dân, bảo vệ đàn vật nuôi, đảm bảo nguồn cung thực phẩm gia cầm an toàn, góp phần bảo đảm an sinh xã hội và đẩy mạnh xuất khẩu gia cầm và sản phẩm gia cầm.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Phùng Đức Tiến đặc biệt lưu ý các địa phương trong khâu tổ chức thực hiện tiêm vaccine phòng bệnh dại trên đàn chó, mèo. Bởi hiện nay, tỷ lệ này đang ở mức thấp đáng báo động với khoảng 30% dù vaccine luôn có đủ.

"Bài học từ phòng, chống dịch bệnh Covid-19 cho thấy vaccine vẫn là lá chắn thép để phòng bệnh hiệu quả. Do đó, vấn đề tiêm vaccine trên đàn chó mèo là “điểm nóng” cần bàn bạc để có phương án đảm bảo độ phủ vaccine. Không nên để xảy ra tình trạng “mất bò mới lo làm chuồng”. Các địa phương cần bố trí đầy đủ trang thiết bị, vaccine, hóa chất, mở rộng các điểm tiêm phòng, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số” - ông Tiến nói.

Hạnh Dung