Sau hơn 35 năm, tìm thấy tập thơ của một liệt sĩ ngành tài chính Đồng Nai

Hai giờ chiều ngày 10-3-1975 (đúng ngày quân ta mở màn đánh Buôn Mê Thuột) có một đoàn cán bộ lặng lẽ rời mảnh đất Bàu Hàm vượt qua những tảng đá ong, xuyên qua những vườn chuối, vườn đu đủ. Tới đêm khuya, dưới ánh trăng bàng bạc, họ đi vào khu vườn chuối ở Hưng Lộc để chuẩn bị vượt lộ I thì bị trúng mìn clêmo (claymore). Một số cán bộ đã hy sinh, trong đó có anh Phạm An Đẩu, Trưởng ban kinh tài huyện Thống Nhất. Tôi cũng đi trong đoàn cán bộ đó, sau ba ngày ba đêm lạc đường đã sống sót trở về đơn vị. Có một điều kỳ diệu là sau hơn 35 năm, chúng ta đã tìm thấy được một tập thơ của liệt sĩ ngành tài chính Phạm An Đẩu.

* Một tập thơ nằm dưới lòng đất hơn 35 năm

 Một sáng mùa xuân năm 2010, một số người thu nhặt phế liệu trên đất Bàu Hàm đã tình cờ đào bới được một thùng đại liên, trong đó có 6 cục xà bông thơm và một tập thơ vẫn còn nguyên vẹn, tập thơ được viết trên sổ tay với các họa tiết hoa lá, cây trái. Tập thơ với gần 200 bài, chữ viết nắn nót. Chắc hẳn người viết tập thơ này là một người làm công việc không liên quan gì đến thơ ca nhưng rất yêu thơ. Bởi vậy, mở đầu tập thơ tác giả viết: “Từ khi biết yêu đời, tôi càng thêm yêu thơ”. Tập thơ có ghi “Thơ kỷ niệm đường ra trận”. Thời gian viết tập thơ từ tháng 4-1969 đến 1971. Tác giả là Nam An, đó là tên ghép của chữ đầu quê hương Nam Hà và chữ lót của tên anh Phạm An Đẩu.  Những người thu lượm ve chai đã trao tập thơ cho gia đình liệt sĩ Phạm An Đẩu: chị Ba Chót - vợ anh và cháu Hà - con anh (hiện đang ở thị trấn Trảng Bom, huyện Trảng Bom). Không rõ anh Phạm An Đẩu chôn giấu tập thơ vào thời điểm nào, nhưng như vậy là sau hơn 35 năm chúng ta đã tìm thấy tập thơ. Và kể từ tháng 4-1969, khi tác giả  viết những vần thơ đầu tiên thì hơn 40 năm sau, gia đình, quê hương, bạn bè, đồng đội mới được đọc những bài thơ tâm huyết của anh.

Anh Phạm An Đẩu quê ở huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Hà. Anh học cùng lớp ở trường Đại học Tài chính và cùng xung phong vào chiến trường miền Nam với các anh: Thiều, Việt, Nhượng, Tâm, Hào... Anh được phân công làm Trưởng ban Kinh tài huyện Thống Nhất (thời chiến tranh huyện Thống Nhất bao gồm cả huyện Trảng Bom và huyện Thống Nhất hiện nay). Với tác phong xông xáo, giản dị, chan hòa, cởi mở, anh đã hoàn thành tốt nhiệm vụ, được cán bộ và nhân dân yêu mến. Tiếc thay, anh đã nằm xuống trên mảnh đất Đồng Nai chỉ trước ngày giải phóng miền Nam có 1 tháng 20 ngày. Dẫu vậy, cuộc đời cao đẹp của anh, những vần thơ tha thiết, cháy bỏng của anh gửi lại cho đời là một tài sản vô giá với gia đình, bạn bè, đồng đội, quê hương Đồng Nai và Nam Hà, với thế hệ trẻ.

 * Một tâm hồn, một lý tưởng cao đẹp

Đọc tập thơ, chúng ta thấy rõ trái tim anh luôn rung động với quê hương, gia đình, mái trường, bè bạn ở miền Bắc. Trong bài thơ “Lời thề quê hương” anh viết:

Giã từ đất mẹ yêu thương

Ta đi băng thác vượt đèo Trường Sơn

Đá mòn nhưng dạ chẳng mòn

Tình quê mãi mãi sắt son bên lòng

Quê hương thúc giục anh ra trận. Anh viết lá đơn tình nguyện vào chiến trường có lời thiết tha nhắn gửi của quê hương. Rời quê hương, rời mẹ hiền, anh xin nguyện:

Mẹ hiền ơi! Cho con hôn mảnh đất

Lần cuối cùng trước lúc ra quân

Để nuôi lớn trong con dòng bất khuất

Xả thân mình giành non nước mùa xuân.

(Mẹ hiền Nam Hà)

Anh hứa với cha sẽ vững vàng trong bão tố để cha vui lòng:

Cha ơi ! chim non bước vào đời

Bay trong bão táp hỡi cha ơi

Con nguyện vững vàng lao vút tới

Để chốn quê nhà cha mãi vui.

Khi đã vào chiến trường miền Nam, anh vẫn luôn nhớ tới miền Bắc, quê hương, gia đình, mái trường xưa. Anh mơ tới ngày Bắc Nam sum họp:

Vì sao nhỉ ? Ước mơ miền Bắc

Anh yêu em chưa trọn giấc mơ

Mỗi bước đường xa trái tim thầm nhắc

Ngày chung vui

Non nước đẹp bóng cờ

Anh nhớ tới trường Quang Trung - mái trường quê hương nơi anh học. Mái trường cũng là nguồn tiếp thêm cho anh sức mạnh:

Ôi trường cũ thương yêu, mong nhớ

Quang Trung ơi! Giờ đã xa rồi

Bước trường chinh vạn ngàn gian khó

Hướng về trường sức mạnh nguồn vui

Ngày 3-1-1971, ở chiến trường anh nhận được tin mẹ mất. Nỗi đau xé lòng xé ruột vì từ đây không còn được nghe tiếng mẹ ru hời, tiếng ngâm Kiều, đọc thơ, không còn nghe tiếng cháu bi bô gọi bà:

Mẹ! Ngày ấy với tôi không còn nữa

Bên nôi tre bỗng bặt tiếng ru hời

Mẹ! Ngày ấy với tôi không còn nữa

Một câu Kiều hay một áng thơ vui

…Mẹ! Từ ấy với tôi lòng nức nở

Nghe cháu gọi bà quặn xé vết thương đau

(Nhớ mãi)

Tập thơ còn thể hiện một lý tưởng cao đẹp của tầng lớp thanh niên lúc bấy giờ: đi ra chiến trường, xả thân vì nghĩa lớn theo tiếng gọi của miền Nam ruột thịt:

Tiền tuyến gọi rồi

Chào quê hương

Chào người thương

Tôi lên đường ra trận

Một chiếc gậy

Một ba lô trĩu nặng cả giang san

Một cây súng cha anh trao lại

Một chân lý ngời ngời sáng mãi

“Không gì quý hơn độc lập tự do”

(Bài ca lên đường)

Là một cán bộ kinh tài huyện với khẩu súng ngắn, chiếc bòng đựng dăm bộ quần áo, anh Phạm An Đẩu đã xông xáo khắp nơi. Vừa lo khai thác nguồn tiền, lo cuộc sống cho cán bộ và bà con trong huyện. Dù khó khăn gian khổ trong anh vẫn luôn tràn ngập niềm vui được hòa vào dòng người đánh Mỹ:

Xuống đường! tiếng gọi của quê hương

Vui lắm bạn ơi được xuống đường

Ta nguyện xin làm con sóng nhỏ

Trong chùm sóng lớn chở yêu thương

(Niềm vui chiến thắng)

Anh yêu cuộc sống thiết tha, yêu dòng Đồng Nai, yêu hương bưởi Biên Hòa:

Đồng Nai ơi! Nước bao giờ lặng sóng

Biên Hòa ơi! Hương bưởi chẳng tàn

Hỡi cuộc sống! Ta mến yêu người không nói được

Khi cuộc đời đã nặng gánh giang sang.

(Cuộc sống ơi! Ta mến yêu người)

Anh kể một câu chuyện cảm động về tình dân:

Thì thầm tiếng má dặn con

Nhớ đi cảnh giác chúng còn hay không

Mấy ngày nay nó lục sùng

Nằm bờ bụi định mưu hòng diệt ta

Khi đoàn quân trở về trong tình yêu, bà má bưng nguyên một hũ gạo cho các con giải phóng:

Chúng con đi giặc chạy rồi

Trở về thăm má đẹp lời đẹp thơ

Lưng còng bê hũ gạo to

Nhà nghèo yêu nước bao giờ nghèo đâu

(Tình dân)

Người đồng đội Nguyễn Minh Chiêu- cùng học một lớp, cùng vào chiến trường một đợt - hy sinh, anh làm mấy bài thơ thương nhớ bạn, sự ra đi của bạn làm anh thấy hụt hẫng, trống vắng.:

Vui xuân thơ thiếu bạn hiền

Rượu nồng để lạt, ca quên nhạc vần

Đời người biết mấy ái ân

Cảnh nghèo, nghèo cả bạn thân tâm tình

(Nhớ bạn)

Và chính trên chiến trường gian lao ấy, anh Đẩu- người thanh niên Nam Hà đã nẩy nở mối tình với người con gái Thanh Hóa là chị Ba Chót- y sĩ xã Cây Gáo. Phút gặp gỡ bồi hồi, xao xuyến:

Em đến tìm anh một buổi chiều

Tóc xanh - nương rẫy thắm thương yêu

Em ơi có hiểu vì sao nhỉ

Mắt đắm nhìn nhau chẳng nói nhiều

…Em đến tìm anh một buổi chiều

Nắng hồng theo dấu bước thân yêu

Em ơi! Nhớ trọn ngày mai nhé

Về sống êm đềm với biển thương yêu

(Em đến)

Họ đã nên duyên vợ chồng và có một cháu trai. Hạnh phúc tràn đầy giữa chiến trường ác liệt nhưng anh vẫn nghĩ đến có thể một ngày nào đó mình sẽ hy sinh, nếu thế thì:

Nếu dù anh ngã xuống

Em nhớ nhé đừng buồn

Đường về không lạc hướng

Biển ân tình yêu thương      

(Gửi em)

Bài thơ làm năm 1971 đến ngày 10-3-1975 anh hy sinh. Dường như bài thơ là một lời tiên tri, sau những năm tháng vợ con anh trở về quê hương Thanh Hóa, được linh hồn thấm đẫm tình yêu thương của anh che chở, được sự giúp đỡ của Huyện ủy, UBND huyện Trảng Bom, được bạn bè đồng đội của anh góp sức, vợ con anh đã trở về sống và làm việc ngay trên mảnh đất mà anh nằm xuống. Đó là một đoạn kết có hậu.

* Đôi lờI đề nghị

Trong khuôn khổ hạn hẹp của một bài báo không thể nào nói hết ý tình, mà chúng tôi chỉ làm được công việc điểm một số nét trong gần 200 bài thơ của tác giả.

Đọc cả tập thơ, chúng ta thấy hiện lên lý tưởng, tâm hồn cao đẹp của cả một thế hệ, đó là một thế hệ vàng, những đứa con yêu của quê hương Tổ quốc, gia đình. Bên cạnh nhật ký của Nguyễn Văn Thạc, Đặng Thùy Trâm và bao anh hùng liệt sĩ khác, tập thơ là một tài sản vô giá để giáo dục truyền thống cách mạng.

Chúng tôi - những bạn bè đồng đội của liệt sĩ Phạm An Đẩu kính mong Tỉnh ủy, UBND tỉnh Đồng Nai tạo điều kiện để tập thơ sớm được ra đời, để mau chóng  đến được tay bạn đọc.

Bùi Quang Tú