Tư vấn xét nghiệm HIV trước sinh có vai trò vô cùng quan trọng trong việc đánh giá tình trạng HIV của phụ nữ mang thai, từ đó xác định các biện pháp can thiệp phù hợp, đặc biệt là dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con.
Tư vấn xét nghiệm HIV trước sinh có vai trò vô cùng quan trọng trong việc đánh giá tình trạng HIV của phụ nữ mang thai, từ đó xác định các biện pháp can thiệp phù hợp, đặc biệt là dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con.
* Tầm quan trọng của dự phòng sớm
Theo bác sĩ Võ Thị Kim Loan, Giám đốc Trung tâm phòng chống HIV/AIDS tỉnh, tỷ lệ nhiễm HIV ở phụ nữ mang thai của Việt Nam là 0,4%. Tỷ lệ lây truyền HIV từ mẹ sang con nếu không có bất kỳ sự can thiệp dự phòng nào là khoảng 36%, có can thiệp dự phòng, tỷ lệ trẻ nhiễm HIV chỉ còn dưới 5%, đặc biệt dự phòng sớm, nguy cơ trẻ nhiễm HIV từ mẹ chỉ còn 2%.
 |
| Mổ lấy thai cho một bà mẹ nhiễm HIV. Ảnh: P.L |
Lây truyền HIV từ mẹ sang con xảy ra ở cả 3 thời kỳ: 10% trong thời kỳ mang thai (do máu mẹ qua màng rau thai bị tổn thương sang máu con), 15%-20% trong thời kỳ chuyển dạ đẻ (tiếp xúc với máu, dịch cơ thể của người mẹ chứa HIV) và 10% trong thời kỳ cho con bú (sữa mẹ có chứa HIV, núm vú tổn thương có thể chảy máu...).
* Theo dõi thai kỳ ở bà mẹ nhiễm HIV
Theo bác sĩ Loan, song song với việc đánh giá tình trạng thai nghén theo định kỳ, tình trạng lâm sàng nhiễm HIV cũng được theo dõi và đánh giá sát. Tùy thuộc vào thời điểm xác định HIV dương tính vào từng giai đoạn của thai kỳ mà các bác sĩ sẽ có các chỉ định dự phòng phù hợp.
Với phụ nữ mang thai nhiễm HIV, dừng điều trị thuốc ARV sẽ dẫn tới tình trạng suy giảm miễn dịch, gây khả năng kháng thuốc, làm tăng nguy cơ lây truyền HIV cho con. Nếu được uống thuốc theo phác đồ điều trị sớm, có thể bảo đảm hiệu quả tối ưu trong việc giảm tỷ lệ lây nhiễm từ mẹ sang con. Các nghiên cứu cho thấy, khi điều trị dự phòng bằng thuốc ARV, việc sinh nở và nuôi con của những bà mẹ nhiễm HIV vẫn an toàn.
Do đó, khi xét nghiệm, biết mình bị nhiễm HIV, bên cạnh việc chăm sóc thai nghén như bao bà mẹ khác, người mẹ nhiễm HIV còn được chăm sóc, uống thuốc điều trị ARV và điều trị về HIV phòng tránh lây truyền sang con. Các bà mẹ mang thai đã xác định HIV dương tính, sẽ được giới thiệu đến cơ quan chuyên môn để đánh giá về lâm sàng (nhiễm trùng cơ hội, giai đoạn lâm sàng) và xét nghiệm (tìm kết quả đồng nhiễm viêm gan B, C, làm các xét nghiệm cơ bản, đếm số lượng tế bào CD4...). Nếu đủ tiêu chuẩn điều trị bằng thuốc kháng virus ARV sẽ được tiến hành điều trị. Với những phụ nữ có HIV mang thai còn ở tình trạng miễn dịch tốt, sẽ được tiến hành điều trị dự phòng bằng AZT liên tục cho đến khi chuyển dạ. Ðồng thời, cứ 3 tháng một lần, thai phụ được kiểm tra tế bào CD4 để được điều trị ARV theo những phác đồ khác nhau.
* Các biện pháp can thiệp dự phòng
Các can thiệp trước sinh: Tư vấn xét nghiệm HIV, sàng lọc và điều trị các bệnh lây truyền qua đường tình dục, bổ sung vitamin, sắt, dự phòng và điều trị nhiễm trùng cơ hội, sử dụng ARV để điều trị cho mẹ hoặc điều trị dự phòng lây nhiễm từ mẹ sang con... là những biện pháp hết sức cần thiết và hiệu quả làm giảm tỷ lệ lây truyền HIV.
 |
| Trưởng ban Dân vận Tỉnh ủy Bùi Ngọc Thanh tặng quà cho một phụ nữ nhiễm HIV mới sinh tại Bệnh viện đa khoa Đồng Nai trong một dịp lễ. |
Các can thiệp trong khi sinh: Với những phụ nữ chưa tiếp cận các can thiệp trước sinh, cần tư vấn xét nghiệm nhanh HIV, nếu dương tính thì sử dụng phác đồ ARV dự phòng lây truyền mẹ con và sẽ tránh các can thiệp, như bấm ối, forcep, cắt tầng sinh môn... cân nhắc chỉ định mổ lấy thai, nhanh chóng lau sạch máu và sản dịch cho trẻ sơ sinh.
Can thiệp sau sinh: Chủ yếu là tư vấn cho người mẹ về những lợi ích và nguy cơ lây nhiễm HIV khi cho trẻ bú. Tốt nhất là nuôi trẻ bằng sữa thay thế nếu có điều kiện. Trường hợp không có điều kiện sử dụng sữa thay thế, cần hướng dẫn người mẹ cho bú hoàn toàn trong thời gian đầu, sau đó cai sữa sớm chuyển ăn dặm ngay khi có thể giảm nguy cơ lây truyền HIV cho trẻ. Những trẻ được sinh ra từ bà mẹ có HIV cần được giới thiệu và chuyển tới các phòng khám ngoại trú để theo dõi và điều trị ARV.
Phương Liễu (ghi)
