Rắc rối trong xác định cá nhân, tổ chức đã bị xử phạt vi phạm hành chính

Việc xác định cá nhân hoặc tổ chức đã bị xử phạt vi phạm hành chính (VPHC) hay không rất quan trọng. Vì đó còn là căn cứ để cơ quan tố tụng hình sự xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự đối với một số loại tội phạm cụ thể.

Việc xác định cá nhân hoặc tổ chức đã bị xử phạt vi phạm hành chính (VPHC) hay không rất quan trọng. Vì đó còn là căn cứ để cơ quan tố tụng hình sự xem xét truy cứu trách nhiệm hình sự đối với một số loại tội phạm cụ thể.

Trợ giúp viên Vũ Thùy Diệp, Trung tâm trợ giúp pháp lý nhà nước tỉnh (Sở Tư pháp) phát tài liệu tuyên truyền Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 cho người dân xã Lang Minh (H.Xuân Lộc). Ảnh minh họa: Đ.Phú

Tuy nhiên trong thời gian qua, việc xác định thế nào là đã bị xử phạt VPHC theo quy định của Luật Xử lý VPHC năm 2012 gặp nhiều vướng mắc, bất cập do các quy định liên quan đến vấn đề này tại luật hiện hành chưa cụ thể và không thống nhất.

* Vẫn còn quan điểm trái chiều

Ông T.V.N. (ngụ P.Trảng Dài, TP.Biên Hòa) vi phạm san lấp mặt bằng trái phép bị lập biên bản VPHC, nhưng do đã hết thời hiệu xử phạt hoặc quá thời hạn ra quyết định xử phạt, người có thẩm quyền xử phạt không ban hành quyết định xử phạt VPHC mà ban hành quyết định tịch thu tang vật, phương tiện VPHC. Ông N. thắc mắc, vậy trong trường hợp này, ông có bị coi là đã bị xử phạt VPHC không.

Luật sư Cao Sơn Hà, Đoàn Luật sư tỉnh cho biết, vấn đề này hiện có hai quan điểm đánh giá khác nhau. Quan điểm thứ nhất cho rằng, phải coi đây là trường hợp đã bị xử phạt VPHC, vì đối tượng đã thực hiện hành vi VPHC nhưng do vụ việc đã hết thời hiệu xử phạt hoặc quá thời hạn ra quyết định xử phạt nên người có thẩm quyền xử phạt không thể ban hành quyết định xử phạt VPHC mà phải ban hành quyết định tịch thu tang vật, phương tiện VPHC hoặc quyết định (độc lập) áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả. Hình thức, biện pháp xử lý khác nhau nhưng bản chất vẫn là có hành vi VPHC và đối tượng thực hiện hành vi này vẫn bị áp dụng chế tài xử lý bởi người có thẩm quyền xử phạt.

Quan điểm thứ hai thì cho rằng, trường hợp người có thẩm quyền không ban hành quyết định xử phạt VPHC mà chỉ ban hành quyết định tịch thu tang vật, phương tiện VPHC hoặc quyết định (độc lập) áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả theo quy định tại Khoản 2, Điều 65, Luật Xử lý VPHC năm 2012 thì không được xem là đã bị xử phạt VPHC.

Luật sư Cao Sơn Hà phân tích, căn cứ để được xem là không bị xử phạt VPHC; thứ nhất, Khoản 2, Điều 2, Luật Xử lý VPHC năm 2012 quy định, xử phạt VPHC là việc người có thẩm quyền xử phạt áp dụng hình thức xử phạt, biện pháp khắc phục hậu quả đối với cá nhân, tổ chức thực hiện hành vi VPHC theo quy định của pháp luật về xử phạt VPHC.

Ngoài ra, theo Khoản 3, Điều 21, Luật Xử lý VPHC năm 2012 cũng quy định, đối với mỗi VPHC, cá nhân, tổ chức VPHC chỉ bị áp dụng một hình thức xử phạt chính; có thể bị áp dụng một hoặc nhiều hình thức xử phạt bổ sung. Tuy nhiên hình thức xử phạt bổ sung chỉ được áp dụng kèm theo hình thức xử phạt chính.

Bên cạnh đó, tại Khoản 1, Điều 7, Luật Xử lý VPHC năm 2012 quy định, cá nhân, tổ chức bị xử phạt VPHC, nếu trong thời hạn 6 tháng, kể từ ngày chấp hành xong quyết định xử phạt cảnh cáo hoặc 1 năm, kể từ ngày chấp hành xong quyết định VPHC khác hoặc từ ngày hết thời hiệu thi hành quyết định xử phạt VPHC mà không tái phạm thì được coi là chưa bị xử phạt VPHC.

Như vậy, Luật Xử lý VPHC năm 2012 xác định, một cá nhân hay tổ chức chưa bị xử phạt VPHC nếu đã chấp hành xong quyết định xử phạt hoặc hết thời hiệu thi hành quyết định xử phạt mà không tái phạm. Luật này cũng quy định, căn cứ tính thời hạn, thời hiệu để xác định cá nhân, tổ chức được coi là chưa bị xử lý VPHC đó là quyết định xử phạt VPHC mà không căn cứ vào quyết định tịch thu tang vật, phương tiện VPHC hoặc quyết định (độc lập) áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả.

* Cần sớm khắc phục

Về vấn đề này, luật sư Nguyễn Đức (Hội Luật gia tỉnh) bày tỏ, những quy định không rõ ràng liên quan đến việc xác định thế nào là đã bị xử phạt VPHC sẽ dẫn đến nhiều cách hiểu và áp dụng không thống nhất, ảnh hưởng không nhỏ đến quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức VPHC.

Cụ thể như, có thể cùng một vụ việc tương tự nhưng nếu bị coi là tái phạm VPHC thì cá nhân, tổ chức vi phạm có thể bị áp dụng mức phạt tiền nặng hơn do có tình tiết tăng nặng (tái phạm); thậm chí, trong một số trường hợp, việc xác định đã bị xử phạt VPHC có thể khiến cá nhân, tổ chức vi phạm bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu trong cấu thành tội phạm cụ thể có tình tiết đã bị xử phạt VPHC mà còn vi phạm. Ví dụ, Bộ luật Hình sự năm 2015 quy định, người nào đã bị xử phạt VPHC về hành vi chiếm đoạt tài sản mà còn vi phạm thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội công nhiên chiếm đoạt tài sản.

Luật sư Nguyễn Đức cho rằng, nguyên nhân còn có nhiều cách hiểu khác nhau liên quan đến xác định thế nào là đã bị xử phạt VPHC xuất phát từ việc quy định nguyên tắc áp dụng hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả tại Khoản 3, Điều 21, Luật Xử lý VPHC năm 2012 (hình thức xử phạt bổ sung chỉ được áp dụng kèm theo hình thức xử phạt chính). Theo đó, chỉ coi việc chấp hành xong quyết định xử phạt VPHC là điều kiện để tính tái phạm (không coi việc chấp hành xong quyết định tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính hoặc quyết định (độc lập) áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả là điều kiện để tính tái phạm).

Để xử lý vấn đề này, các chuyên gia pháp lý cho rằng, Quốc hội cần sửa đổi, bổ sung một cách đồng bộ các quy định có liên quan của Luật Xử lý VPHC năm 2012 theo hướng: không quy định việc áp dụng hình thức xử phạt bổ sung phải kèm theo hình thức xử phạt chính. Cần quy định cụ thể việc đối tượng vi phạm chấp hành xong quyết định tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính hoặc quyết định (độc lập) áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả cũng là điều kiện để tính tái phạm. Chứ không chỉ chấp hành xong quyết định xử phạt vi phạm hành chính như quy định của luật hiện hành.                                      

Đoàn Phú