Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định nhiều nội dung mới về thủ tục xét xử đối với người dưới 18 tuổi theo hướng cụ thể hóa, bảo đảm phù hợp với người dưới 18 tuổi và thống nhất với quy định của Luật Tổ chức tòa án nhân dân năm 2014.
Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định nhiều nội dung mới về thủ tục xét xử đối với người dưới 18 tuổi theo hướng cụ thể hóa, bảo đảm phù hợp với người dưới 18 tuổi và thống nhất với quy định của Luật Tổ chức tòa án nhân dân năm 2014.
 |
| Các luật sư Hội Luật gia tỉnh tư vấn và giải thích các điểm mới của Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 cho người dân. Ảnh: D.Quỳnh |
Luật sư Nguyễn Đức, Chủ tịch Hội Luật gia tỉnh, nhận xét Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 có nhiều quy định mới, chặt chẽ hơn, bảo đảm các hoạt động tố tụng được thực hiện phù hợp tâm lý, lứa tuổi, mức độ trưởng thành, khả năng nhận thức của người dưới 18 tuổi, bảo đảm các quyền và lợi ích tốt nhất đối với họ, phù hợp với quy định của Công ước quốc tế về quyền trẻ em.
* Thủ tục lấy lời khai chặt chẽ hơn
Kế thừa quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự 2003, Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định chặt chẽ, cụ thể về thủ tục lấy lời khai người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp. Đồng thời, quy định người bị bắt, người bị tạm giữ, người bị hại, người làm chứng; hỏi cung bị can; đối chất là người dưới 18 tuổi; sửa đổi, bổ sung theo hướng tối thiểu hóa việc lấy lời khai, hỏi cung và đối chất đối với người dưới 18 tuổi.
| Trên cơ sở quy định của Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 bổ sung các quy định về thẩm quyền, trình tự, thủ tục áp dụng các biện pháp giám sát, giáo dục đối với người dưới 18 tuổi phạm tội. Theo đó, cơ quan điều tra, viện kiểm sát hoặc tòa án có thẩm quyền áp dụng một trong các biện pháp giám sát, giáo dục đối với người dưới 18 tuổi phạm tội bao gồm: khiển trách, hòa giải tại cộng đồng và giáo dục tại xã, phường, thị trấn. |
Luật sư Nguyễn Đức phân tích cơ quan có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải thông báo trước thời gian, địa điểm lấy lời khai, hỏi cung cho người bào chữa, người đại diện, người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Việc lấy lời khai người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt, bị tạm giữ, hỏi cung bị can phải có mặt người bào chữa hoặc người đại diện của họ.
Đồng thời, việc lấy lời khai của người bị hại, người làm chứng phải có người đại diện hoặc người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ tham dự. Người bào chữa, người đại diện có thể hỏi người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can là người dưới 18 tuổi nếu được điều tra viên, kiểm sát viên đồng ý.
“Sau mỗi lần lấy lời khai, hỏi cung của người có thẩm quyền kết thúc thì người bào chữa, người đại diện có thể hỏi người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can. Thời gian lấy lời khai người dưới 18 tuổi không quá 2 lần trong 1 ngày và mỗi lần không quá 2 giờ, trừ trường hợp vụ án có nhiều tình tiết phức tạp” - luật sư Nguyễn Đức nhấn mạnh.
Tuy nhiên, theo quy định của luật thì thời gian lấy lời khai người dưới 18 tuổi “quá 2 lần trong 1 ngày và mỗi lần quá 2 giờ” thuộc các trường hợp sau: phạm tội có tổ chức; để truy bắt người phạm tội khác đang bỏ trốn; ngăn chặn người khác phạm tội; để truy tìm công cụ, phương tiện phạm tội hoặc vật chứng khác của vụ án; hoặc vụ án có nhiều tình tiết phức tạp.
* Thủ tục xét xử đối với người dưới 18 tuổi
Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 mở rộng đối tượng tiến hành tố tụng với tư cách là hội thẩm nhân dân. Thành phần hội đồng xét xử sơ thẩm vụ án phải có một hội thẩm là giáo viên hoặc cán bộ Đoàn thanh niên hoặc là người có kinh nghiệm, hiểu biết tâm lý người dưới 18 tuổi.
|
Có quyền tự bào chữa Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định rõ hơn về quyền bào chữa và cơ chế bảo đảm quyền bào chữa của người dưới 18 tuổi (Điều 422). Theo đó, khẳng định rõ hơn quyền bào chữa của người dưới 18 tuổi: “Người bị buộc tội là người dưới 18 tuổi có quyền tự bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa”, thay vì quy định tùy nghi “có thể lựa chọn người bào chữa hoặc tự mình bào chữa…” như Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2003. |
Luật sư Cao Sơn Hà (Hội Luật gia tỉnh) cho hay luật quy định cụ thể trường hợp đặc biệt cần bảo vệ bị cáo, bị hại là người dưới 18 tuổi thì tòa án có thể quyết định xét xử kín; bổ sung những người bắt buộc phải có mặt tham gia phiên tòa để trợ giúp tốt nhất cho bị cáo là người dưới 18 tuổi. Những đối tượng này bao gồm: người đại diện của bị cáo, đại diện của nhà trường, tổ chức nơi bị cáo học tập, sinh hoạt, trừ trường hợp những người này vắng mặt mà không vì lý do bất khả kháng hoặc không do trở ngại khách quan.
Cũng theo luật sư Cao Sơn Hà, Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 quy định rõ việc xét hỏi, tranh luận với bị cáo, bị hại, người làm chứng là người dưới 18 tuổi tại phiên tòa phải được tiến hành phù hợp với lứa tuổi, mức độ phát triển; phòng xử án được bố trí thân thiện, phù hợp với người dưới 18 tuổi, bảo đảm đáp ứng các yêu cầu chuẩn mực quốc tế đặt ra. Đối với vụ án có bị hại, người làm chứng là người dưới 18 tuổi, hội đồng xét xử phải hạn chế việc tiếp xúc giữa bị hại, người làm chứng với bị cáo khi bị hại, người làm chứng trình bày lời khai tại phiên tòa.
Luật sư Lưu Hồng Khanh (Hội Luật gia tỉnh) cho biết về thẩm quyền, trình tự, thủ tục áp dụng biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng, Điều 423 và Điều 430 Bộ luật Tố tụng hình sự 2015 chỉ rõ, nếu thấy không cần thiết phải quyết định hình phạt đối với bị cáo, thì hội đồng xét xử áp dụng biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng.
Như vậy, so với biện pháp giám sát, giáo dục khác đối với người dưới 18 tuổi phạm tội, biện pháp giáo dục tại trường giáo dưỡng chỉ áp dụng trong trường hợp xét thấy không cần thiết phải quyết định hình phạt đối với họ và thẩm quyền quyết định thuộc về hội đồng xét xử. Quyết định này phải được giao ngay cho người phạm tội dưới 18 tuổi, cha mẹ hoặc người đại diện của họ và trường giáo dưỡng nơi giáo dục họ để thực hiện.
Diễm Quỳnh
