Cây dầu mè - cây "Diesel" có thể trồng trên đất Đồng Nai

Cây dầu mè mọc nơi khô hạn với xương rồng.

Vừa qua, tại hội thảo công nghệ sinh học ở Đồng Nai, TS Lê Võ Định Tường (Phân viện Hóa hợp chất thiên nhiên) đã đề cập về một cây rất có triển vọng phát triển ở Đồng Nai, đó là cây dầu mè, còn gọi là cây diesel (không phải cây vừng truyền thống). Cây dầu mè này có nguồn gốc từ Trung Mỹ và  có mặt ở nước ta từ trước thế kỷ 14, nhưng người dân chỉ mới dùng làm hàng rào và thuốc nam, các giống đã thoái hóa, giảm năng suất. Nay các nhà khoa học đã lai tạo nhiều giống mới có năng suất và hàm lượng dầu béo cao.

Theo TS Tường, các nhà khoa học và các nhà kinh tế trên thế giới đánh giá cây dầu mè đang tạo ra một cuộc cách mạng xanh mới ở các nước nhiệt đới và bán nhiệt đới như nước ta. Nó cũng là một trong những cây tạo nên một nền nông nghiệp mới: nông nghiệp năng lượng (ngành nông nghiệp sản xuất ra năng lượng như dầu diesel sinh học...)

Cây dầu mè cao 1-5m, thân mọng nước rất khó cháy nên không gây cháy rừng, mà còn có thể làm hàng rào ngăn lửa. Trâu, bò, gia súc, chuột sợ mùi cây nên ít bị chúng phá. Cây dầu mè ít bị sâu bệnh, chịu hạn (nếu hạn hán 8, 9 tháng nó vẫn không bị chết), thích hợp với đất cát nhưng cũng có thể mọc ở nhiều loại đất khác, kể cả đất sỏi đá và nhiễm mặn. Hiện nay, trồng cây này dùng rất ít phân bón.  Cây lớn nhanh, sau 1 năm có thể cho quả, đến 5 năm cho năng xuất cao và sống tới 50-60 năm. Năng suất quả phụ thuộc vào canh tác, nhưng trung bình có thể đạt 3-12 tấn hạt /hécta (giống siêu năng suất có thể đạt 32 tấn /hécta); với tỷ lệ dầu 31-37% ép cho 1-3 tấn diesel sinh học/ hécta. Dầu ép từ cây không cần chế biến phức tạp, có thể dùng thẳng cho các động cơ diesel, mà không cần có thay đổi gì về máy móc; hơn nữa nó còn giúp làm tăng tuổi thọ của động cơ. Cũng có thể pha chung với diesel từ dầu mỏ với các tỷ lệ tự do (hiện nay, các nước thường pha từ 0,5 đến 20%) làm tăng hiệu suất và giảm tác hại của diesel dầu mỏ. Diesel sinh học từ  cây dầu mè có đặc tính có ôxy trong phân tử và không có sunphua nên được đốt cháy hết, giảm thiểu 40-80% khí gây hiệu ứng nhà kính và 100% khí gây ung thư. Hơn nữa, trồng cây còn giúp cố định trung bình 10 tấn Co2/hécta/năm, có thể bán theo công ước quốc tế về giảm thiểu khí thải.

Ngoài diesel sinh học, trồng cây dầu mè còn có thể cho ta nhiều sản phẩm và lợi ích khác như: Khô dầu chất đạm nhiều (38% protein, có tài liệu 60% protein thô) có thể làm phân hữu cơ (NPK = 2,7 : 1,2:1), thức ăn gia súc, tôm, cá: từ 1-9 tấn/hécta; sinh khối vỏ quả, thân, lá có thể sản xuất bioga, phân hữu cơ. Dầu có thể sản xuất dầu nhớt cao cấp, xà phòng, thắp sáng, nấu nướng, vecni dầu bóng. Từ lá, vỏ, thân, rễ, dầu có thể sản xuất nhiều hóa chất màu, glycerin, hoạt chất kích thích sinh trưởng thực vật siêu mạnh, thuốc chữa bệnh (theo y học cổ truyền: nhuận tràng, sổ tẩy, cầm máu (nhựa); trĩ, phù, rắn cắn (rễ); thuốc sốt rét (lá); nghiên cứu ở Nhật phát hiện có chất chống ung thư), chữa bệnh bạch cầu, tanin thuộc da; thuốc trừ sâu, ốc bươu vàng, diệt cá tạp, xua đuổi chuột. Ngọn non có thể làm rau xanh. Lá có thể nuôi một loại tằm cho tơ (tassar silk worm). Cây có thể thả nuôi cánh kiến. Có thể tăng sản phẩm nhờ trồng xen với các cây khác như gừng, nghệ,  keo, bạch đàn...

TS Lê Võ Định Tường khuyến nghị tại Đồng Nai cây này có thể trồng trên diện tích rộng, kể cả các loại đất xấu, đất dốc, đất khô hạn còn hoang hóa; một số diện tích trồng các cây khác không hiệu quả. Cây có thể trồng vừa che bóng, vừa chống cỏ dại, giảm sâu bệnh vừa cho sản phẩm trên các diện tích trồng cà phê, ca cao. Cây là chỗ dựa và giảm sâu bệnh cho cây tiêu, cây vanilla (trong cây có chất chống tuyến trùng gây bệnh). Cây này còn trồng làm bờ rào cho tất cả các loại đất chống gia súc phá hại, cản lửa, xua đuổi côn trùng truyền bệnh lại cho thu nhập không ít. Kinh nghiệm cho thấy nông dân có thể dùng lá cây khô của cây dầu mè hun khói diệt nhiều loại sâu bệnh trên cây ăn trái và cây trồng khác. Cây có thể trồng ven đường đi, bờ mương, bờ ao, bờ hồ... vừa cho sản phẩm, vừa chống sạt lở, giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

Trồng cây này vừa làm nguyên liệu sản xuất diesel sinh học, vừa giảm thiểu ô nhiễm môi trường, tận dụng tối đa diện tích đất đai, vừa làm tăng năng suất, giảm thiểu sâu bệnh, tăng hiệu quả kinh tế của các cây trồng khác, góp phần xóa đói giảm nghèo và tạo khả năng làm giàu cho nông dân, thúc đẩy công nghiệp ép dầu và sản xuất diesel trong tỉnh phát triển. Một số công ty trồng cây dầu mè Malaysia cho biết, thu nhập trên 1 hécta của cây này gấp 3 lần trồng cao su.

Dĩ nhiên, khi chấp nhận một loại cây trồng mới với sản phẩm đặc thù như cây dầu mè mà TS Tường giới thiệu, chắc chắn các cơ quan hữu quan cần có một sự khảo sát và nghiên cứu cụ thể thêm. Nhưng việc đưa  một loại cây trồng mới vào canh tác với nhiều ưu điểm như cầy dầu mè, có lẽ cũng cần được khuyến cáo sớm để nông dân có thể tận dụng những vùng đất hoang hóa, đất xấu để trồng loại cây có giá trị kinh tế, có khả năng tạo nguồn năng lượng sinh học, giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

KaLy