Xin đừng ''thiết nghĩ'', ''mong rằng''!

Khảo sát trên website của một tờ báo lớn, có đến 6.400 bài báo có từ "thiết nghĩ", 9.460 bài báo có cụm từ "mong rằng". Hai cụm từ này thường xuất hiện ở câu cuối, đoạn kết... Dưới đây là vài ví dụ:

Khảo sát trên website của một tờ báo lớn, có đến 6.400 bài báo có từ “thiết nghĩ”, 9.460 bài báo có cụm từ “mong rằng”. Hai cụm từ này thường xuất hiện ở câu cuối, đoạn kết... Dưới đây là vài ví dụ:

Kết quả thống kê của Google số bài báo có cụm từ “thiết nghĩ” trên một tờ báo

+ Trong tình hình diễn biến dịch Covid-19, thiết nghĩ, các cấp lãnh đạo nên cân nhắc kỹ trước khi quyết định cho học sinh nghỉ thêm...

+ Cho nên, thiết nghĩ trước tình hình hiện nay, Bộ nên có văn bản cụ thể gửi về các địa phương nội dung giảm tải chương trình học kỳ 2 của lớp 12 là những phần nào? Phần nào trọng tâm sẽ có trong đề? Phần nào không cần thiết sẽ giản lược, giáo viên có thể hướng dẫn học sinh tự học và không có trong đề thi? Để giữ sự ổn định trong việc dạy học và ôn tập, Bộ nên giữ nguyên cấu trúc đề thi THPT quốc gia như năm trước...

+ Như vậy, trừ phi Ban tổ chức quốc tế hủy kỳ thi Olympic, trong các phương án thi khác, nếu đánh giá an toàn cho học sinh (ví dụ thi ở Việt Nam thì chắc là an toàn), mong rằng Bộ GD-ĐT sẽ cân nhắc chọn đội tham dự, một mặt đóng góp cho phong trào chung trong thời điểm khó khăn (Ban tổ chức quốc tế đã cố tổ chức), mặt khác tạo điều kiện cho các học sinh được tranh tài, đặc biệt với các em học sinh lớp 12.

...

Công bằng mà nói, các cụm “thiết nghĩ”, “mong rằng” mà chúng tôi khảo sát nói trên không chỉ là phát ngôn của nhà báo, mà nó còn có trong phát biểu của nhân vật trong bài, hoặc ý kiến của bạn đọc cuối bài. Nhưng có thể nói, lâu nay, nhiều nhà báo thường chọn cụm từ “thiết nghĩ”, “mong rằng”, “tin rằng” để kết thúc bài báo. Đó thường là các lời kêu gọi chung chung, có khi cũng là các giải pháp to tát và đôi khi, còn đi kèm với những nhận định buộc tội rất chủ quan...

* Nhà báo, thư ký của đời sống

Nếu đặt mình vào vị trí của nhà quản lý, những người mà họ đang “thiết nghĩ” ấy (các cơ quan chức năng, sở, ban, ngành cụ thể nào đó...),  nhà báo sẽ biết đối tượng tiếp nhận của họ có cảm giác như thế nào với “lời kêu gọi” hoặc “buộc tội” trên bài báo!

Nhà báo có quyền hỏi và chuyên gia có trách nhiệm trả lời. Nhà báo không cần “thiết nghĩ”, hãy để chuyên gia lên tiếng. Trong ảnh: Ông Pak Ui Chun, phát ngôn viên của Triều Tiên trả lời báo chí tại một hội nghị được tổ chức tại Hà Nội. Ảnh: AFP

Cần nói ngay rằng nhà báo là thư ký của thời đại, thư ký của đời sống. Nhiệm vụ của nhà báo là phản ánh, là đưa tin. Những câu kêu gọi của nhà báo sau khi phản ánh không đóng góp gì cho quá trình tiếp nhận thông tin của công chúng, bạn đọc. Với tư cách là thư ký, nhà báo cũng không có quyền được “thiết nghĩ” như thế, không có tư cách để “dạy dỗ” cơ quan chức năng như thế.

Khi nhà báo nêu ra thực trạng những vấn đề còn tồn tại trong đời sống xã hội, những người có liên quan sẽ tự biết trách nhiệm, hành xử của họ ra sao. Nhà báo không cần phải “thiết nghĩ”. Hay nói cách khác, “thiết nghĩ” kiểu đó là thừa.

* Nêu giải pháp, cần có chuyên gia

Phóng viên của chúng ta lâu nay có thói quen thể hiện bài phản ánh theo công thức: thực trạng - nguyên nhân - giải pháp.

Vấn đề nào cũng theo cấu trúc cơ bản ấy. Nông sản không tìm được đầu ra ư? Tuyển sinh đại học - cao đẳng sau hệ lụy dịch bệnh Covid-19 ư? Bình ổn giá thịt heo ư?...  sau khi nêu thực trạng, phân tích các nguyên nhân, phỏng vấn những người có liên quan, phóng viên liền cố đưa vào phần kết một số giải pháp.

Có những phóng viên ở mỗi bài báo thuộc các lĩnh vực khác nhau đều có thể đề xuất các giải pháp như những chuyên gia đầu ngành. Gần đây, khi thủ pháp dẫn hiện trường phổ biến trên sóng truyền hình, nhiều phóng viên đài cũng chọn cách kết phóng sự bằng các hình thức đề xuất giải pháp với kiểu: “Thiết nghĩ, cơ quan chức năng (sở, ban, ngành) nên có các biện pháp abcd...”. Khán giả xem truyền hình rất phục anh chị phóng viên mà lĩnh vực gì cũng biết ấy và xem các phóng sự thì luôn có cảm giác nhiều vấn đề còn tồn tại trong đời sống xã hội hiện nay đều do các cơ quan chức năng thiếu trách nhiệm, thiếu giải pháp...

Cần nói thêm rằng, báo chí có thể loại bình luận mà ở đó, nhà báo có thể dùng lý lẽ để bàn bạc, lập luận. Nhưng cần phân biệt rõ, nhà báo bàn luận khác với việc nhà báo thay vai trò của chuyên gia.

Nhà báo không có chuyên môn của bác sĩ dịch tễ để “thiết nghĩ”, để “mong rằng”, để chỉ đạo ngành Y tế phải phòng, chống Covid-19 như thế nào!

Nhà báo có chức năng đưa tin về sự kiện và cao hơn nữa, có thể dự báo một hiện tượng, nhưng việc tìm ra giải pháp, hãy để các chuyên gia lên tiếng!

Hãy để các chuyên gia “thiết nghĩ”, hoặc “mong rằng các cơ quan chức năng phải...”.

* Hỏi, hỏi và hỏi...

Như đã nói, nhà báo không thể và không nên tự mình đề ra giải pháp. Và vì thế, công việc của nhà báo là hỏi, hỏi và hỏi. Cách đề ra giải pháp tốt nhất là phỏng vấn chuyên gia, phỏng vấn những người có trách nhiệm.

Cũng có phóng viên trẻ nói rằng, chúng tôi đưa câu có cụm từ mở đầu là “thiết nghĩ”, “mong rằng”, “tin rằng” vào để kết luận bài báo (và thấy lâu nay nhiều người cũng làm như vậy). Xin trả lời ngay: Không ai bắt chúng ta phải “kết luận” khi phản ánh một sự kiện, một hiện tượng cả. Tự cổ chí kim, rất nhiều bài báo nổi tiếng không hề có kết luận. Đó chỉ là một câu chuyện được kể. Nhà báo giỏi là người tìm được nhiều câu chuyện hay để kể, hay nói một cách nghiệp vụ, nhà báo giỏi là người có những phát hiện và phản ánh tốt nhiều vấn đề trong cuộc sống có ý nghĩa xã hội. Nhà báo giỏi có thể phản ánh tốt nhiều lĩnh vực chứ không thể tìm ra giải pháp cho tất cả các vấn đề trên các lĩnh vực đó. Trong quá trình thông tin, trong tác phẩm báo chí của mình, bằng văn phong, bằng kết cấu, nhà báo có thể tỏ thái độ quan điểm của mình một cách tinh tế, còn việc tìm ra giải pháp - như đã nói - phải dành ưu tiên cho nhà quản lý, cho các chuyên gia.

Thanh Huyền