Ngành điều Việt Nam tìm cách giữ vị trí số 1 thế giới

Năm 2022, ngành chế biến, xuất khẩu hạt điều chấm dứt giai đoạn 10 năm liên tục tăng trưởng về xuất khẩu. Dự báo năm 2023, ngành điều vẫn tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn.

Năm 2022, ngành chế biến, xuất khẩu hạt điều chấm dứt giai đoạn 10 năm liên tục tăng trưởng về xuất khẩu. Dự báo năm 2023, ngành điều vẫn tiếp tục đối mặt với nhiều khó khăn.

Phó chủ tịch UBND tỉnh Võ Văn Phi (bìa phải) xem sản phẩm hạt điều của Đồng Nai khi tham quan quầy trưng bày sản phẩm OCOP của tỉnh tại TP.Biên Hòa. Ảnh: B.Nguyên

Hiện một số địa phương của tỉnh bắt đầu vào vụ thu hoạch điều. Đầu vụ nhưng giá hạt điều giảm mạnh so với cùng kỳ năm ngoái do thị trường tiêu thụ trong nước và xuất khẩu đều chậm. Nhưng đây vẫn là ngành hàng chủ lực xuất khẩu của Việt Nam. Nhiều doanh nghiệp (DN) chế biến, xuất khẩu điều đang nỗ lực tạo lợi thế cạnh tranh để vượt khó.

* Tiếp tục gặp khó

Dù mới bước vào đầu vụ thu hoạch, sản lượng không nhiều nhưng giá hạt điều nông dân bán ra tại vườn thấp hơn hẳn so với mọi năm. Ông Nguyễn Văn Thu, nông dân trồng điều tại xã An Viễn (H.Trảng Bom) lo lắng, đầu vụ nhưng giá hạt điều bán tại vườn chỉ được từ 25-28 ngàn đồng/kg, thấp hơn cả chục ngàn đồng/kg so với cùng kỳ năm ngoái. Vài năm nay, cây điều cho hiệu quả kinh tế thấp, giá phân bón, thuốc bảo vệ thực vật lại tăng cao nên nông dân cũng không mặn mà đầu tư khiến năng suất của cây trồng này ngày càng giảm.

Nguyên nhân hạt điều rớt giá do nhu cầu tiêu thụ của thị trường xuất khẩu và nội địa đều giảm. Theo báo cáo của Sở Công thương, ước 2 tháng đầu năm 2023, kim ngạch xuất khẩu hạt điều của tỉnh đạt gần 32,2 triệu USD, giảm hơn 18% so với cùng kỳ. Theo một số DN chế biến hạt điều trên địa bàn tỉnh, vài năm trở lại đây, ngành chế biến, xuất khẩu hạt điều gặp nhiều khó khăn. Đặc biệt, năm 2022, thị trường xuất khẩu gặp khó, tiêu thụ trong nước rất chậm khiến nhiều DN sản xuất cầm chừng, thậm chí thu hẹp hoặc ngừng sản xuất. Dự báo năm 2023, thị trường vẫn chưa có dấu hiệu khởi sắc, thậm chí có thể khó khăn hơn năm 2022.

Chủ tịch UBND xã Xuân Hưng (H.Xuân Lộc) Trần Đình Lai cho hay: “Từ sau đại dịch Covid-19 đến nay, một số DN, cơ sở chế biến hạt điều trên địa bàn xã thu hẹp sản xuất hoặc ngưng hoạt động. Nguyên nhân, do ngành hàng này không chỉ gặp khó khăn về đầu ra mà còn bấp bênh vì nguồn nguyên liệu phụ thuộc vào nhập khẩu”.

* Nâng cấp để tồn tại

Trước khó khăn, một số DN chế biến, xuất khẩu hạt điều chủ động ứng dụng công nghệ hiện đại vào sản xuất, nỗ lực mở rộng thị trường tiêu thụ.

Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu Nga Biên (xã Xuân Hưng, H.Xuân Lộc) luôn chú trọng đầu tư máy móc, thiết bị hiện đại cho dây chuyền sản xuất, từ đó giảm được chi phí, nâng cao sản lượng và chất lượng sản phẩm. Khi mới thành lập vào năm 2010, DN sản xuất bằng phương pháp thủ công với lượng nhân công lao động từ
30-40 người. Do máy móc sản xuất thô sơ nên việc phân loại tốn nhiều công và thời gian. Sản lượng điều không lớn nên công ty chỉ ký được những hợp đồng nhỏ lẻ, bình quân mỗi tháng chỉ xuất được vài chục tấn hạt điều.

Năm 2015, Công ty Nga Biên mạnh dạn vay thêm vốn, mở rộng xưởng sản xuất, đầu tư mua lò hơi, lò sấy, lò rang, lò nướng và các loại máy bắn màu, máy làm ẩm, máy đánh lụa, xe nâng, băng tải chuyền hoạt động tự động hóa... với giá trị đầu tư trên 10 tỷ đồng. Đến nay, các khâu sản xuất, đóng gói, quản lý của DN đều khép kín, chặt chẽ, đảm bảo bảo toàn giá trị hạt điều từ khi mới thu hoạch cho đến tay người tiêu dùng.

Giám đốc Công ty TNHH MTV Xuất nhập khẩu Nga Biên Tô Thị Nga chia sẻ: “Trong giai đoạn thị trường khó khăn, DN đã cố gắng vượt qua bằng cách đầu tư máy móc hiện đại để sản xuất theo quy trình khép kín, tạo ra hàng hóa chất lượng cao với mong muốn sản phẩm được nhiều người biết đến, cùng thưởng thức và tự hào là hàng Việt Nam chất lượng cao”.

Sản phẩm của DN ngày càng đa dạng như: Điều rang muối, điều trắng và các loại vị cùng với các loại ngũ cốc khác. Cung cấp cho thị trường xuất khẩu, sản phẩm hạt điều đạt chuẩn chất lượng quốc tế với sản lượng lớn nên DN ký được nhiều hợp đồng lớn với thời gian dài.

Năm 2022, xuất khẩu hạt điều của Việt Nam đạt gần 520 ngàn tấn, giảm 10,3% về lượng và giảm hơn 15% về giá trị so với năm 2021. Tuy nhiên, với hơn 3 tỷ USD thu về, ngành điều Việt Nam vẫn giữ vị trí số 1 thế giới về công nghệ và sản lượng điều nhân xuất khẩu, chiếm khoảng 80% thương mại điều nhân toàn cầu. Các thị trường xuất khẩu hạt điều chính của Việt Nam là Mỹ, châu Âu, Trung Quốc…

Theo ông Nguyễn Duy Kiên, Phó trưởng phòng Đông Bắc Á và Nam Thái Bình Dương, Vụ Thị trường châu Á - châu Phi (Bộ Công thương), trao đổi thương mại giữa Việt Nam với thị trường châu Á - châu Phi tương đối lớn. Trong đó, xuất khẩu hạt điều của Việt Nam thuộc tốp đầu vào thị trường này. DN xuất khẩu hạt điều nói riêng, nông sản nói chung phải có chiến lược dài hạn khi tiếp cận các thị trường trên; đảm bảo chất lượng đồng đều cho các đơn hàng để tiếp tục đẩy mạnh xuất khẩu vào thị trường còn giàu tiềm năng này.

B.Nguyên - N.Hoàng