Làm bạn với "thủy thần"

Khúc sông từ đập thủy điện đến bến phà Trị An đi qua xã Hiếu Liêm (ấp 1, xã Trị An, huyện Vĩnh Cửu) chỉ dài khoảng 2km, nhưng bao năm nay đã nuôi sống trên 20 hộ gia đình ngư dân...

 

Khúc sông từ đập thủy điện đến bến phà Trị An đi qua xã Hiếu Liêm (ấp 1, xã Trị An, huyện Vĩnh Cửu) chỉ dài khoảng 2km, nhưng bao năm nay đã nuôi sống trên 20 hộ gia đình ngư dân. Cá tôm từ dòng Sông Bé đổ về và thoát ra từ hồ thủy điện Trị An chính là nguồn sống của ngư dân nơi đây.

Công việc của người thợ lặn mỗi tối.

Lòng sông với dày đặc bãi đá hàn, hang hốc. Mặt nước được chia thành 2 dòng đục - trong (phù sa sông Bé đổ về và nước từ tuốc-bin thủy điện) với nhiều dòng xoáy tử thần luôn thách đố ngư dân. Để tìm sự sống, ngư dân ở khúc sông này đã biết kết bạn với “thủy thần”, nhờ “thủy thần” nhốt cá tôm vào 2 vịnh: Lớn và Ông Sáu Ngà để thỏa sức đánh bắt.

* Đời thợ lặn

Trăng rằm 16 lên đến đỉnh đầu, Nhà máy thủy điện Trị An đến 23 giờ mới chịu đóng nước lại để bảo trì máy móc, 2 ngư dân Mai Trúc Kha và Siêu Thảo (ấp 1, xã Trị An) vẫn kiên nhẫn ngồi uống trà chờ con nước thủy điện hút hết theo thủy triều. Hai ông chờ đến khi dòng nước rút hết, làm trơ các bãi đá hàn mới bắt đầu công việc của dân lặn tại vịnh Lớn.

Qua rằm tháng 2 là thời điểm “mo” (làm ăn khó khăn) đối với 2 ngư dân Kha và Thảo. Tuy nhiên, cả hai vẫn không chịu để người khô ráo cùng chăn ấm gối êm bên vợ con, mà ra bến sông chờ giờ thủy điện đóng nước. Gió đêm lao xao cả khúc sông khi ông Kha kể về đời mình.

Ngư dân Mai Trúc Kha làm cá, tôm đãi khách giữa mênh mông sông nước.

16 tuổi, ông Kha được dân khúc sông này ví như loài rái cá vì tài bơi lặn. Sau khi thi rớt đại học, ông gắn chặt cuộc đời với khúc sông bằng đủ thứ công việc, như: thả lưới, chỉa cá đêm để mưu sinh cho đến khi lấy vợ. “Lúc nhỏ, một buổi tui đi học, buổi còn lại theo anh trai làm nghề chài lưới. Dù tốt nghiệp THPT thuộc loại khá, nhưng do nhà nghèo, lại thi rớt đại học nên tui bám khúc sông này mưu sinh đến nay” - ngư dân Kha tâm sự.

Nhà máy thủy điện đóng nước lại, nước từ vịnh Ông Sáu Ngà đổ như thác xuống vịnh Lớn một lúc lâu mới trơ các bãi đá hàn. Lúc này, 2 ông Kha, Thảo và vài ngư dân khác mới bắt đầu công việc mưu sinh. Người làm nghề lặn thì mặc đồ người nhái, mang ống thở ôxy, cầm chĩa, mang rọ… ngụp lặn dưới đáy sông; người làm nghề soi thì thẳng lưng, cho xuồng luồng lách theo những khe đá ngầm để chỉa cá tôm; còn cánh làm nghề lưới thì chồm hổm trên những chiếc xuồng đợi chờ cơ may.

Một hơi lặn của 2 ông Kha, Thảo kéo dài hàng giờ. Khi nào mệt, 2 ông mới trồi lên khỏi mặt nước nghỉ ngơi lấy sức dăm mười phút hoặc nấu gói mì, hút điếu thuốc lá cho ấm bụng, ấm lòng rồi tiếp tục công việc. Cái giỏ cá mang bên hông của 2 ông Kha, Thảo không phải lúc nào ngoi lên bờ cũng nặng (khoảng 7kg), mà nó phụ thuộc vào mùa cá tôm, từng con nước thủy triều và thời gian nhà máy thủy điện ngừng xả nước.

Mùa mưa nước đục, cá tôm từ Sông Bé đổ về, từ sông Đồng Nai lên và thoát thân qua các tuốc-bin thủy điện nhiều, “ăn đèn” (dễ bắt) hơn mùa nắng. Bù lại, mùa nắng công việc đánh bắt thủy sản thường bị “mo” nên ít người xuống sông, các ông Kha, Thảo và những người khác vẫn lo được nồi cơm gia đình đủ chất dinh dưỡng và cuộc sống ổn định. “Khúc sông này rất thương ngư dân nghèo như tụi tui. Mùa nào ít tôm, tép thì nhiều cá bống, cá lăng, cá tạp. Khi khan hiếm cá lại có nhiều tôm, tép” - ngư dân Thảo tỏ bày.

* Sống nghĩa tình

“Sinh nghề, tử nghiệp” - câu nói dân gian quả đúng với việc ngư dân nơi khúc sông này kết bạn với “thủy thần”. Dòng sông luôn chảy siết với 2 dòng đục - trong tạo nhiều vùng nước xoáy nguy hiểm. Lòng sông thì nhiều đá hàn, hang hốc... “Để trụ hàng giờ dưới nước, tụi tui phải thở ôxy được tạo ra bởi cái máy xăng chạy xuồng. Cho nên, khí độc từ cái máy ôxy dã chiến đó tích tụ lâu ngày dễ sinh ra bệnh tật” - ngư dân Kha nói.

Cũng vì nghề lặn mà người anh trai của ông Kha mắc đủ chứng bệnh mà qua đời. Bậc đàn anh của ông Thảo thì nằm bệnh viện gần cả năm nay không xuống sông được.

Nhiều người khác thì phờ phạc, lụ khụ như ông già 70 khi mới 40-50 tuổi. Dù vậy, 2 ông Kha, Thảo và các thợ lặn khác vẫn bám khúc sông này để mưu sinh. “Lên bờ, tụi tui không quen với công việc thợ hồ, công nhân. Thà chịu lạnh, chịu cực dưới nước, chứ tụi tui không lên bờ” - ngư dân Kha nói.

Tuy nói vậy, nhưng mỗi khi người trên bờ có chuyện thì 2 ông Kha, Thảo lại bỏ bữa lặn cá tôm để phụ giúp không công. Là thành viên của Đội Bái quan xã Trị An, mỗi khi có người qua đời, 2 ông cũng biết cầm cuốc, cầm nhang, đào huyệt… lo cho người quá cố yên nghỉ.

“Ngoài việc tham gia Đội Bái quan của xã, tụi tui kiêm luôn việc cứu đuối nước, vớt xác miễn phí cho những người gặp nạn trên khúc sông này” - ngư dân Thảo bộc bạch.

Người cứu nhiều trường hợp đuối nước trên khúc sông này là ngư dân Siêu Xuân (anh trai ông Thảo). Ông Xuân nổi tiếng là tay thợ lặn cự phách, là đàn anh, thầy của 2 ông Khá và Thảo. Một bữa lặn của ông Xuân luôn nhiều tôm cá hơn các ngư dân khác. Hơn 30 năm trong nghề, ông Xuân cứu được 10 người đuối nước và là người am hiểu từng hốc đá, miệng hang dưới lòng sông sâu hàng chục mét.

Cuộc sống của dân lặn bắt cá tôm tuy khó khăn, nhưng rất giàu nghĩa tình. Người giỏi nghề sẵn sàng truyền kinh nghiệm cho người mới tập tành ra sông để tìm mưu kế sinh nhai, thoát hiểm khi gặp dòng nước xoáy, hết ôxy khi mắc kẹt sâu trong hốc đá, mắc lưới của ngư dân.

Họ cũng biết chia sẻ nguồn lợi thủy sản do khúc sông ban tặng với các ngư dân bạn từ TX.Tân Uyên (tỉnh Bình Dương) sang và những người mới đến. Riêng với bạn hữu thân tình thì chiếc xuồng, tấm lưới, vài triệu đồng giúp bạn lúc khó khăn, bệnh tật thì chẳng nặng lòng suy nghĩ, xin ý kiến vợ.

Trăng rằm làm tôm cá sợ đèn, ngư dân Mai Trúc Kha vẫn cố ngụp lặn trong dòng nước lạnh buốt để kiếm vài con cá to, con tôm sông lên đãi bạn mới quen. Mấy con cá chèn vàng, tôm sông tươi roi rói bỏ vào nồi cháo, bồng bềnh trên chiếc xuồng nhỏ giữa sông nước mênh mông, trăng 16 lồng lộng trên đầu làm cho tình người, cảnh vật nơi khúc sông thêm đẹp.

Đoàn Phú