Cần quyết sách đặc thù để giải quyết tình trạng trốn đóng bảo hiểm xã hội

Tình trạng doanh nghiệp trốn đóng, chậm đóng bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) của người lao động (NLĐ) đã và đang diễn ra phức tạp, kéo dài.

Tình trạng doanh nghiệp trốn đóng, chậm đóng bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) của người lao động (NLĐ) đã và đang diễn ra phức tạp, kéo dài.

Luật sư của Trung tâm Tư vấn pháp luật Công đoàn tỉnh (Liên đoàn Lao động tỉnh) tư vấn pháp luật cho người lao động về việc đòi quyền lợi khi một doanh nghiệp ở xã Thạnh Phú (H.Vĩnh Cửu) nợ bảo hiểm xã hội của người lao động. Ảnh: P.Liễu

Theo Giám đốc BHXH tỉnh PHẠM MINH THÀNH, nguyên tắc của chính sách BHXH là đóng - hưởng, chính vì vậy, khi doanh nghiệp chậm đóng, trốn đóng BHXH thì tất cả các quyền lợi của NLĐ liên quan đến các chính sách bảo hiểm trên đều bị ảnh hưởng. Do đó, cần quyết sách đặc thù để giải quyết tình trạng doanh nghiệp trốn đóng BHXH…

* Hiện Đồng Nai có hàng trăm doanh nghiệp nợ BHXH với số tiền hàng trăm tỷ đồng. Ông đánh giá gì về tình trạng này?

-  Về vấn đề nợ đọng BHXH của các doanh nghiệp, hiện tổng nợ BHXH trong toàn tỉnh vẫn trong giới hạn cho phép, quản lý được. Tuy nhiên có một số doanh nghiệp nợ dai dẳng như: Công ty TNHH Hanul Line Việt Nam, Công ty TNHH Đá Hóa An 1, Công ty TNHH Innolux Footwear Việt Nam, Công ty CPTM May mặc Hoàng Việt, Công ty CP Lilama 45-1, Công ty CP Lilama 45-4, Công ty TNHH Kova Vina, Công ty TNHH Sản xuất nội thất Mỹ, Trường TH-THCS -THPT Lê Quý Đôn… có thời gian nợ BHXH từ 3 năm đến gần 10 năm, với số tiền trên 140 tỷ đồng.

* Trong một số trường hợp công ty phá sản, chuyển nhượng cho pháp nhân khác hoặc chủ doanh nghiệp bỏ trốn… việc giải quyết vấn đề liên quan đến BHXH như thế nào, thưa ông?

- Trong trường hợp công ty tuyên bố phá sản mà đang nợ tiền đóng BHXH của NLĐ thì công ty phải có trách nhiệm đóng đủ BHXH, kể cả tiền lãi chậm đóng, sau đó cơ quan BHXH sẽ xác nhận sổ BHXH và trả lại sổ cho NLĐ. Đối với trường hợp chủ doanh nghiệp chuyển nhượng công ty cho pháp nhân mới thì chủ doanh nghiệp tiếp nhận chuyển nhượng sẽ phải “ôm” cả khoản nợ BHXH và phải có trách nhiệm đóng đầy đủ BHXH cho NLĐ. Riêng trường hợp chủ doanh nghiệp bỏ trốn, thì việc khắc phục có phần khó khăn. Bởi có những doanh nghiệp sau khi chủ doanh nghiệp bỏ trốn thì cơ quan chức năng không thu hồi được tài sản, vì hầu hết đất đai, nhà xưởng, máy móc đều do chủ doanh nghiệp trước đó thuê của người khác.

* Đồng Nai đã xảy ra nhiều trường hợp doanh nghiệp trốn đóng BHXH mà NLĐ không hề biết, trong khi hàng tháng vẫn trừ tiền của NLĐ. Vậy theo ông, NLĐ cần tham gia giám sát việc đóng BHXH như thế nào?

- NLĐ có nhiều cách để theo dõi tình hình đóng BHXH của doanh nghiệp thông qua việc cài đặt ứng dụng BHXH VssID, bởi khi vào ứng dụng này NLĐ sẽ biết chủ doanh nghiệp đóng BHXH cho mình đến thời gian nào rất chi tiết và rõ ràng. Ngoài ra, NLĐ cũng cần giám sát việc đóng BHXH trên bảng tin thông báo nội bộ công ty hoặc qua hệ thống thông tin từ tổ chức Công đoàn… Nếu phát hiện chủ doanh nghiệp không đóng BHXH cho NLĐ đầy đủ, NLĐ có thể yêu cầu tổ chức Công đoàn can thiệp hoặc Ban giám đốc công ty trả lời về vấn đề này.

* Giải pháp cho tình trạng trốn đóng, nợ đóng BHXH của các doanh nghiệp được BHXH và các ngành chức năng triển khai nhưng vì sao tình trạng này vẫn diễn ra, thậm chí có doanh nghiệp nợ BHXH kéo dài đến gần 10 năm? 

- Phải nói rằng, đã có rất nhiều giải pháp để buộc doanh nghiệp đóng BHXH cho NLĐ với sự phối hợp và nỗ lực của nhiều cơ quan chức năng như: BHXH tỉnh, Sở LĐ-TBXH, Liên đoàn Lao động, Công an, Ban Quản lý các khu công nghiệp… Tình trạng nợ đọng BHXH cũng đã cơ bản được giải quyết, có nghĩa trong số hàng ngàn doanh nghiệp đứng chân trên địa bàn, thì chỉ có hơn 300 doanh nghiệp nợ BHXH từ 3 tháng trở lên và trong số đó chỉ có 17 doanh nghiệp nợ kéo dài với số tiền 191 tỷ đồng. Cho nên như đã nói, tình trạng nợ đóng BHXH trên địa bàn vẫn còn nằm trong giới hạn quy định. Về nguyên nhân, ngoài những doanh nghiệp cố tình dây dưa, trốn đóng BHXH cho NLĐ, thì qua thời gian dịch bệnh kéo dài, những ảnh hưởng từ xung đột Nga - Ukraine khiến cho tình hình sản xuất của nhiều doanh nghiệp bị ngưng trệ, thu hẹp sản xuất, hàng hóa tồn đọng… khiến doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn.

* Quy định về xử lý những doanh nghiệp trốn đóng BHXH cho NLĐ cũng đã có, thậm chí là truy cứu trách nhiệm hình sự, nhưng hình như vẫn chưa đủ mạnh. Vậy theo ông, cần có những giải pháp nào để chấm dứt tình trạng này?

- Có rất nhiều ý kiến “hiến kế” cho việc giải quyết tình trạng doanh nghiệp trốn đóng, nợ đọng BHXH, chẳng hạn ý kiến cho rằng: khi doanh nghiệp đăng ký hoạt động thì phải cam kết và nộp một khoản vốn tạm thời vào quỹ khắc phục. Trong trường hợp doanh nghiệp trốn đóng hoặc mất khả năng chi trả, thì cơ quan chức năng sẽ sử dụng quỹ này để bù đắp, khắc phục cho NLĐ như trả lương, đóng BHXH. Hoặc trước đây, BHXH Việt Nam, Tổng LĐLĐ Việt Nam và Bộ LĐ-TBXH  đề xuất phương án đặc thù là lấy phần tiền xử phạt các doanh nghiệp chậm đóng BHXH để giải quyết, chốt sổ BHXH cho những đối tượng làm việc trong những doanh nghiệp phá sản hoặc chủ bỏ trốn. Nhưng những đề xuất trên chưa được thông qua.

Tuy nhiên, tôi cho rằng, trong khi chờ đợi những giải pháp lớn cho vấn đề này, thì cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng chế tài đủ sức răn đe. Đó là áp dụng triệt để các quy định trong Bộ luật Hình sự sửa đổi năm 2017 về vấn đề trốn đóng, chậm đóng BHXH theo các điều 214, 215, 216. Song, một thực tế hiện nay, dù có đủ cơ sở khởi tố, truy tố các doanh nghiệp về tội trốn đóng, chậm đóng BHXH cho NLĐ nhưng việc truy tố các doanh nghiệp đang gặp không ít vướng mắc, bất cập do quy định chồng chéo. Có nghĩa là vẫn còn cơ chế pháp luật cần phải tiếp tục hoàn thiện và đồng bộ và chỉ khi pháp luật hoàn thiện thì mới có đủ sức răn đe đối với những doanh nghiệp trốn đóng, nợ đóng BHXH.

* Xin cảm ơn ông!

Phương Liễu (thực hiện)