Nhân tháng an toàn vệ sinh thực phẩm (từ 15-4 đến 15-5)
Cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm: Vì sao còn chậm?

Giấy chứng nhận đủ điều kiện vệ sinh an toàn vệ sinh thực phẩm (VSATTP) được xem là "giấy thông hành" cho các cơ sở sản xuất, chế biến và kinh doanh thực phẩm. Thế nhưng tính đến thời điểm này, toàn tỉnh mới chỉ có 5.322/18.218 cơ sở đang hoạt động được cấp giấy, đạt tỷ lệ 27,5%. Đâu là nguyên nhân dẫn đến tình trạng này?

Giấy chứng nhận đủ điều kiện vệ sinh an toàn vệ sinh thực phẩm (VSATTP) được xem là "giấy thông hành" cho các cơ sở sản xuất, chế biến và kinh doanh thực phẩm. Thế nhưng tính đến thời điểm này, toàn tỉnh mới chỉ có 5.322/18.218 cơ sở đang hoạt động được cấp giấy, đạt tỷ lệ 27,5%. Đâu là nguyên nhân dẫn đến tình trạng này?

Bác sĩ Huỳnh Thị Thuận, Phó giám đốc Sở Y tế cho rằng, có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc cấp giấy đủ điều kiện VSATTP còn thấp, trong đó đáng lưu ý vẫn là ý thức chấp hành của chủ cơ sở, chế tài xử phạt và khó khăn trong công tác thanh kiểm tra.

* Trăm lý do kêu khó

Chủ một cơ sở sản xuất giò chả khá nổi tiếng ở phường Tân Phong (TP.Biên Hòa) khi được hỏi có biết những quy định để đảm bảo hoạt động đã kể ra hàng loạt các giấy tờ, văn bản  liên quan, kể cả giấy chứng nhận đủ điều kiện VSATTP. Thế nhưng chị cũng thừa nhận cơ sở của mình chưa có giấy chứng nhận VSATTP. Lý do được chị đưa ra là cơ sở sản xuất chủ yếu theo thời vụ, số lượng hàng không đều nên việc thuê mướn nhân công không ổn định. Trong khi đó, một yêu cầu bắt buộc đối với cơ sở nếu muốn được cấp giấy đủ điều kiện VSATTP là phải khám sức khỏe cho những người trực tiếp sản xuất. Tuy nhiên, việc khám sức khỏe cho đối tượng này cũng đi kèm với rất nhiều quy định nghiêm ngặt, như: xét nghiệm người lành mang trùng, phân... Tổng chi phí cho một lần khám sức khỏe/người lên đến gần 300 ngàn đồng, số tiền không phải là ít đối với cơ sở sản xuất có quy mô nhỏ lẻ.

Hầu hết cơ sở vi phạm các quy định về VSATTP đều không có giấy chứng nhận đủ điều kiện VSATTP.

Bên cạnh những khó khăn trong việc khám sức khỏe, nhiều cơ sở sản xuất, chế biến và kinh doanh thực phẩm còn cho rằng yêu cầu thực hiện bản thuyết minh về cơ sở vật chất, trang thiết bị, dụng cụ đảm bảo điều kiện VSATTP cũng khá nhiêu khê. Chủ một cơ sở sản xuất rượu ở phường Hố Nai cho biết, do quy mô sản xuất chỉ trong hộ gia đình nên việc bắt buộc phải kê khai trang thiết bị, dụng cụ nhiều khi khó. Khó bởi dù công việc sản xuất đòi hỏi những thiết bị riêng nhưng không phải khi nào cơ sở cũng trang bị được những vật dụng đúng yêu cầu. Đây cũng là một trong những nguyên nhân mà qua công tác kiểm tra, phát hiện chủ cơ sở khai một đường, trang bị một nẻo.

Không chỉ những cơ sở sản xuất có quy mô nhỏ lẻ mới viện đủ lý do để "né" giấy chứng nhận đủ điều kiện VSATTP mà nhiều cơ sở sản xuất, chế biến và kinh doanh thực phẩm lớn cũng "phớt lờ" yêu cầu bắt buộc này. Vậy mới có chuyện giám đốc một công ty sản xuất thực phẩm khá uy tín trong khu công nghiệp Biên Hòa 1 khi làm việc với đoàn kiểm tra liên ngành mới đây đã "vô tư" cho rằng bếp ăn tập thể của công ty không cần giấy chứng nhận đảm bảo VSATTP vì bản thân quy trình sản xuất của đơn vị đã được cấp chứng nhận áp dụng hệ thống HACCP - hệ thống phân tích, xác định và tổ chức kiểm soát các mối nguy hại trọng yếu trong quá trình sản xuất và chế biến thực phẩm.

* Phân cấp quản lý: còn lúng túng!

Hiện nay, việc cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện VSATTP đã có sự phân cấp quản lý từ tỉnh xuống cơ sở. Theo đó, những cơ sở sản xuất, chế biến và kinh doanh có quy mô lớn do Sở Y tế  quản lý và cấp giấy đủ điều kiện đảm bảo VSATTP. Những cơ sở sản xuất, chế biến, kinh doanh có quy mô trung bình và nhỏ do huyện, thành phố, thị xã và xã, phường, thị trấn trực tiếp phụ trách.

Tuy nhiên, theo bác sĩ Huỳnh Thị Thuận, chính những cơ sở sản xuất, chế biến và kinh doanh thực phẩm nhỏ lẻ lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất VSATTP nhất. "Với trên 14 ngàn cơ sở đang hoạt động, loại hình cơ sở thực phẩm này hiện là thách thức lớn đối với công tác đảm bảo VSATTP. Thế nhưng hiện nay công tác quản lý các cơ sở này đang gặp nhiều khó khăn, việc cấp giấy chứng nhận cũng không phải dễ dàng gì khi quy mô sản xuất, chế biến, kinh doanh quá nhỏ lẻ, không hội đủ các điều kiện đảm bảo cần thiết" - bác sĩ Thuận nhấn mạnh.

Còn theo Trưởng phòng Y tế TP. Biên Hòa Trần Hữu Hậu, việc phân cấp quản lý và cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện đảm bảo VSATTP cho tuyến xã, phường đang bộc lộ những hạn chế nhất định. Đơn cử như trên địa bàn TP.Biên Hòa hiện có 5.474 cơ sở thực phẩm, phân cấp quản lý tuyến xã, phường là 5.050 và thành phố quản lý 424 cơ sở còn lại. Thế nhưng đến thời điểm này, tuyến xã, phường không cấp được một giấy chứng nhận nào và toàn thành phố cũng mới chỉ có 316 cơ sở đủ điều kiện VSATTP, đạt 0,6%!

Cơ sở thực phẩm nhỏ lẻ là loại hình dễ "né" giấy chứng nhận đủ điều kiện VSATTP nhất.

Bác sĩ Hậu cho biết thêm: "Yếu nhất vẫn là khâu thẩm định đủ điều kiện. Do trình độ, năng lực chuyên môn của đội ngũ cán bộ y tế cấp xã, phường còn yếu nên việc tổ chức thẩm định còn lúng túng. Bên cạnh đó, các trạm y tế xã cũng chưa làm hết trách nhiệm của mình khi chưa tham mưu được cho chính quyền địa phương tiến hành các thủ tục cần thiết theo quy định. Ngay cả công tác sơ kết, đánh giá rút kinh nghiệm ở những phường điểm cũng chưa thực hiện được". Bác sĩ Hậu cũng cho rằng để công tác quản lý chất lượng VSATTP được tốt cần thiết phải có một sự phân cấp hợp lý và khoa học bởi việc phân cấp như hiện nay chủ yếu dựa trên giấy phép kinh doanh mà bỏ qua yếu tố về loại hình sản phẩm, quy mô sản xuất...

Đến hết năm 2008, trên địa bàn tỉnh mới chỉ có 420 cơ sở thực phẩm tuyến tỉnh (chuẩn tỷ lệ 4,4%), 1.204 cơ sở thực phẩm tuyến huyện (53%) và 3.400 cơ sở tuyến xã được cấp giấy đảm bảo VSATTP.

* Đâu là biện pháp chế tài?

Có một thực tế đã và đang tồn tại trong công tác thanh kiểm tra việc chấp hành các quy định về đảm bảo chất lượng VSATTP là dù không thiếu các biện pháp chế tài nhưng dường như những biện pháp này vẫn chưa đủ mạnh. Bác sĩ Huỳnh Thị Thuận cho rằng khung xử phạt đối với các vi phạm trong công tác này chưa mấy phù hợp và càng khó để áp dụng đại trà khi mà các cơ sở thực phẩm lớn nhỏ đều được xếp chung với nhau. Đơn cử như việc cơ sở thực phẩm chỉ cần thiếu giấy chứng nhận đủ điều kiện VSATTP là đã có thể bị xử phạt từ 10-15 triệu đồng. "Đối với cơ sở thực phẩm có quy mô lớn, việc xử phạt hàng chục triệu đồng là chuyện rất dễ thực hiện nhưng với một gánh hàng rong thì điều này lại quá khó. Vì thế mà hiện nay, dù công tác thanh kiểm tra được tiến hành thường xuyên nhưng chủ yếu vẫn dừng lại ở việc cảnh cáo, nhắc nhở" - bác sĩ Thuận nói

Cũng theo bác sĩ Thuận, để đạt được mục tiêu 60% cơ sở thực phẩm trên địa bàn tỉnh được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện đảm bảo VSATTP, rất cần sự phối hợp nhịp nhàng giữa các ngành có liên quan; đẩy mạnh công tác giám sát, đôn đốc của chính quyền địa phương và quan trọng nhất vẫn là ý thức tự giác chấp hành các quy định nhà nước của chủ cơ sở thực phẩm.

Nguyễn Phượng