Bài cuối: Cần giải pháp quyết liệt hơn

Thời gian qua, mặc dù các ngành chức năng của tỉnh đã có nhiều biện pháp để hạn chế tình trạng doanh nghiệp (DN) nợ lương, chậm đóng bảo hiểm xã hội (BHXH), song thực trạng này vẫn diễn ra, gây thiệt hại lớn cho người lao động (NLĐ) và tác động tiêu cực đến quan hệ lao động tại địa phương.

[links()]Thời gian qua, mặc dù các ngành chức năng của tỉnh đã có nhiều biện pháp để hạn chế tình trạng doanh nghiệp (DN) nợ lương, chậm đóng bảo hiểm xã hội (BHXH), song thực trạng này vẫn diễn ra, gây thiệt hại lớn cho người lao động (NLĐ) và tác động tiêu cực đến quan hệ lao động tại địa phương.

Đoàn kiểm tra do Liên đoàn Lao động tỉnh làm trưởng đoàn kiểm tra việc thực hiện pháp luật lao động tại một doanh nghiệp ở H.Long Thành. Ảnh: L.MAI

Phần lớn các vụ đình công, ngừng việc tập thể xảy ra thường liên quan đến việc chi trả lương và chế độ, chính sách của DN đối với NLĐ. Đây là vấn đề cần có sự vào cuộc quyết liệt hơn nữa của các ngành chức năng.

Tăng cường bảo vệ NLĐ

Theo BHXH Việt Nam, trước tình trạng DN nợ BHXH ngày một tăng, ngành BHXH đã có văn bản kiến nghị Bộ LĐ-TBXH có hướng giải quyết cho trên 200 ngàn lao động bị DN nợ BHXH khó thu hồi. Theo cơ quan này, NLĐ đang gặp nhiều khó khăn, có nhu cầu hưởng bảo hiểm và tự nguyện đóng nộp để hưởng chế độ nên cần giải quyết nhằm đảm bảo quyền lợi, ổn định an ninh trật tự địa phương. BHXH Việt Nam kiến nghị Quốc hội sớm ban hành nghị quyết về xử lý nợ BHXH với DN trốn khỏi Việt Nam, DN dừng hoạt động, chờ giải thể, phá sản không còn khả năng trả nợ BHXH.

Tại Đồng Nai, theo ngành BHXH tỉnh, năm 2022, tỷ lệ nợ của các đơn vị trên địa bàn thấp hơn so với mặt bằng chung của cả nước. Đối với các DN chây ì, khó đòi, BHXH tỉnh đang phối hợp với Sở
LĐ-TBXH mời các DN để kiểm tra, xử lý nợ. Đồng thời, thành lập đoàn kiểm tra, thanh tra các DN nợ, bao gồm thanh tra chuyên ngành và thanh tra đột xuất để kịp thời báo cáo UBND tỉnh và phối hợp với Công an tỉnh hạn chế xuất cảnh với các DN nợ BHXH nhằm tránh tình trạng chủ DN là người nước ngoài bỏ trốn.

Để khắc phục tình trạng nợ bảo hiểm, ngành BHXH tỉnh đã triển khai nhiều giải pháp nhằm thu hồi nợ. Song một số DN tiếp tục nợ sau khi đã khắc phục được một phần số tiền nợ bảo hiểm. BHXH tỉnh đã phối hợp với Công an tỉnh để xử lý. Khi có sự vào cuộc của công an, các DN chủ động khắc phục nợ. Thời gian tới, BHXH tỉnh sẽ công khai các DN nợ bảo hiểm kéo dài, chây ì trên phương tiện truyền thông. Đối với những DN cố tình gian lận, trục lợi, trốn đóng các khoản bảo hiểm sẽ bị chuyển hồ sơ sang cơ quan công an để điều tra, xử lý hình sự.

Phó giám đốc BHXH tỉnh Phạm Long Sơn cho hay, thời gian qua, đơn vị tăng cường đôn đốc việc thực hiện thu nợ BHXH, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp. Đồng thời, kiểm tra, xử phạt nghiêm các DN nợ đọng BHXH kéo dài. Song bên cạnh các biện pháp của cơ quan chức năng thì hơn ai hết, NLĐ phải chủ động theo dõi, giám sát việc tham gia BHXH của DN đối với mình qua ứng dụng VssID. Hiện ngành BHXH đang đẩy mạnh tuyên truyền, hướng dẫn NLĐ cài đặt ứng dụng VssID để NLĐ theo dõi việc tham gia BHXH của chủ sử dụng lao động nhằm chủ động có biện pháp bảo vệ quyền lợi.

Cần có chế tài xử phạt mạnh

Theo BHXH Việt Nam, hiện việc xử lý các đơn vị, DN cố tình trốn đóng BHXH theo Điều 216 Bộ luật Hình sự gặp khó khăn. 4 năm qua, cơ quan BHXH kiến nghị khởi tố 382 vụ trốn đóng BHXH nhưng chưa vụ nào bị xử lý, trong đó có 186 vụ cơ quan điều tra xác định không khởi tố vì chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm. Trong năm 2023, thanh tra ngành Lao động các cấp sẽ làm việc với các DN nợ đọng, chậm đóng, trốn đóng BHXH nhằm thu hồi nợ. Kế hoạch thanh tra chia làm nhiều đợt trong năm, thực hiện tại nhiều tỉnh, thành, có thanh tra phụ trách các vùng và Sở LĐ-TBXH địa phương cùng tham gia. Song tình trạng DN nợ BHXH vẫn tăng.

Trong dự thảo Luật BHXH sửa đổi, Bộ LĐ-TBXH đề xuất một số giải pháp “mạnh tay” với các DN nợ BHXH như: ngoài chế tài thu hồi và tính lãi tiền chậm đóng BHXH, khởi kiện ra tòa, khởi tố hình sự, cơ quan có thẩm quyền tuyên bố ngừng sử dụng hóa đơn (phong tỏa hóa đơn) với đơn vị nợ BHXH từ 6 tháng trở lên (tương tự chế tài với DN nợ thuế); hoãn xuất cảnh với chủ DN nợ BHXH từ 12 tháng trở lên.

Ngoài ra, BHXH Việt Nam cũng đề xuất Bộ LĐ-TBXH một số giải pháp để đảm bảo quyền lợi cho NLĐ bị nợ BHXH nhưng DN đã giải thể, phá sản, chủ bỏ trốn. Trong đó, cho phép giải quyết chế độ lương hưu với NLĐ có thời gian thực đóng BHXH từ 20 năm trở lên (không gồm thời gian đang nợ BHXH) và tới tuổi nghỉ hưu. Trường hợp NLĐ có phần đã đóng BHXH từ đủ 10 năm trở lên (không gồm thời gian còn nợ) đã tới tuổi nghỉ hưu, cho phép đóng BHXH tự nguyện một lần cho số năm còn thiếu để hưởng lương hưu. Khi có phương án giải quyết số tiền còn nợ BHXH sẽ tính bù thời gian tham gia BHXH cho NLĐ và điều chỉnh mức lương hưu.

Mới đây, Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam đã tổ chức hội thảo lấy ý kiến cán bộ Công đoàn về dự thảo Luật BHXH (sửa đổi). Góp ý cho dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), nhiều cán bộ Công đoàn nêu thực trạng do DN nợ đóng BHXH kéo dài đã gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của NLĐ, nhất là những NLĐ ở DN có chủ bỏ trốn. Do đó, đối với DN nợ BHXH, cơ quan BHXH cần cung cấp, chia sẻ thông tin về tình hình đóng BHXH của DN thường xuyên. Từ đó, tổ chức Công đoàn nắm rõ tình trạng để khi DN có hiện tượng nợ, trốn đóng BHXH thì tổ chức Công đoàn kịp thời có biện pháp can thiệp ngay. Ngoài ra, Luật BHXH phải nâng chế tài xử phạt để tăng tính răn đe, góp phần giảm thiểu tình trạng DN chậm đóng, trốn đóng BHXH.

Theo Phó trưởng ban Chính sách - pháp luật, Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam Lê Đình Quảng, để giảm thiểu tình trạng nợ đóng BHXH có nhiều yếu tố, trong đó có quy định của pháp luật, tổ chức thực thi, ý thức tuân thủ pháp luật. Riêng về yếu tố pháp luật, phải nâng chế tài xử phạt các hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, đặc biệt là tình trạng trốn đóng, chậm đóng BHXH. Bên cạnh đó, tạo ra cơ chế, theo tinh thần hệ thống BHXH phải công khai, minh bạch các DN trốn đóng, chậm đóng BHXH. Đối với DN trốn đóng, nợ đóng BHXH không được tham gia các hoạt động đấu thầu và cần có cơ chế giám sát thường xuyên của các cơ quan chức năng.

Tại hội nghị đánh giá việc thực hiện Quy chế về mối quan hệ công tác giữa Chính phủ với Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam diễn ra vào đầu tháng 2-2023, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chỉ đạo các bộ, ngành giải quyết các kiến nghị của Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam. Cụ thể, về kiến nghị xử lý vấn đề DN chậm, trốn đóng BHXH, bảo hiểm y tế của NLĐ, Thủ tướng giao Bộ LĐ-TBXH chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan nghiên cứu các ý kiến của Tổng liên đoàn bổ sung hoàn thiện các chế tài xử lý vi phạm pháp luật về BHXH, đặc biệt là hành vi trốn đóng, chậm đóng, trục lợi BHXH, nhằm đảm bảo phù hợp, đồng bộ với các quy phạm pháp luật liên quan.

Lan Mai

Ông TRẦN THANH HẢI, Phó chủ tịch thường trực Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam:

DN cần thực hiện nghĩa vụ của mình đối với NLĐ

NLĐ đóng BHXH đều kỳ vọng các chính sách an sinh để đảm bảo cuộc sống khi đến tuổi nghỉ hưu. Do đó, DN cần có trách nhiệm, nghĩa vụ của mình với NLĐ, nhất là việc đóng các khoản BHXH. Luật BHXH đã có những quy định chặt chẽ về quyền của NLĐ khi tham gia BHXH. Đối với DN nợ, chậm đóng BHXH kéo dài, tới đây các cấp Công đoàn sẽ phối hợp với cơ quan BHXH phân tích tình hình và đề xuất các giải pháp phù hợp, đảm bảo quyền lợi cho NLĐ tốt hơn.

Ông PHẠM LONG SƠN, Phó giám đốc BHXH tỉnh:

Phát hiện sớm DN vi phạm BHXH

Trong thời gian tới, BHXH tỉnh sẽ phối hợp cùng các đơn vị liên quan, đặc biệt là ngành Công an nhằm đôn đốc, yêu cầu DN khắc phục nợ; chuyển hồ sơ để cơ quan công an điều tra, xử lý hình sự đối với những DN có dấu hiệu gian lận, trục lợi, trốn đóng các khoản bảo hiểm. Đồng thời, tăng cường thanh, kiểm tra nhằm phát hiện sớm DN vi phạm, từ đó có giải pháp ngăn chặn, không để phát sinh các khoản nợ khó đòi.