Nhằm đổi mới cách dạy và học theo hướng phát triển phẩm chất, năng lực học sinh, từ năm 2011-2012, Bộ GD-ĐT đã tổ chức thường niên cuộc thi KHKT cấp quốc gia dành cho học sinh trung học.
Nhằm đổi mới cách dạy và học theo định hướng phát triển phẩm chất - năng lực học sinh, khuyến khích các em nghiên cứu khoa học, vận dụng kiến thức của các môn học vào giải quyết những vấn đề từ thực tiễn cuộc sống, từ năm học 2011-2012, Bộ GD-ĐT đã tổ chức thường niên cuộc thi khoa học kỹ thuật (KHKT) cấp quốc gia dành cho học sinh trung học. Cuộc thi đã thu hút hàng ngàn học sinh của các tỉnh, thành phố trong cả nước tham gia tranh tài ở các cấp. Điều đáng mừng là không ít dự án tham gia cuộc thi đã được áp dụng thành công vào thực tế, có tác động tích cực đến đời sống xã hội. Đặc biệt, phần lớn những học sinh tham gia sân chơi này và đạt giải thưởng cao đều trưởng thành, có tư duy khoa học tốt dù không phải em nào cũng gắn bó với công tác nghiên cứu khoa học.
Tuy nhiên, vài năm trở lại đây, cuộc thi KHKT nhận được nhiều ý kiến phản ánh của dư luận về sự “bất thường” của một số dự án, đề tài tham gia dự thi. Thậm chí, có tình trạng cùng một đề tài nhưng tham gia 2 lần thi ở 2 năm khác nhau dù của 2 nhóm học sinh cùng trường. Lạ là ở chỗ cả hai đề tài đều đạt giải và sự khác nhau cũng không nhiều. Hay có những đề tài chỉ cần nghe qua tên gọi, cũng rất khó hình dung là được nghiên cứu từ một nhóm học sinh mới 15-16 tuổi. Không ít đề tài khi tham gia dự thi, công sức đóng góp của thầy cô giáo hướng dẫn hiển hiện rất rõ. Vẫn còn tình trạng, thí sinh dự thi phụ thuộc sự trợ giúp từ gia đình, người thân quá nhiều mà thiếu đi tinh thần nghiêm túc trong nghiên cứu hay chưa lựa chọn những đề tài phù hợp với lứa tuổi, khả năng của mình…
Những “lùm xùm” quanh cuộc thi KHKT ở cả cấp tỉnh lẫn cấp quốc gia đã khiến dư luận đặt ra câu hỏi rằng liệu có nên tiếp tục duy trì cuộc thi này trong những năm tiếp theo hay không? Và nếu tiếp tục được tổ chức, phải trả cuộc thi về đúng ý nghĩa của nó, tức là với mục đích khuyến khích học sinh nghiên cứu KHKT và vận dụng kiến thức của môn học vào giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống. Tuyệt đối không vì chạy theo thành tích mà dễ dàng cho qua, dung túng cho những biểu hiện tiêu cực, thiếu trung thực khi thực hiện những dự án, đề tài dự thi.
Tại Đồng Nai, cuộc thi KHKT dành cho học sinh trung học đã bước vào năm thứ 9 với nhiều nỗ lực trong công tác tổ chức nhằm hạn chế đến mức thấp nhất tình trạng tiêu cực có thể xảy ra. Trong đó, mới đây nhất, Ban giám khảo đã áp dụng hình thức hỏi - đáp trực tiếp đối với những tác giả, nhóm tác giả tham gia cuộc thi nhằm xác định tính chính xác thực sự để từ đó có căn cứ chấm điểm, lựa chọn dự án, đề tài thật sự xuất sắc, xứng đáng nhận giải thưởng. Và theo lãnh đạo Sở GD-ĐT, cho tới thời điểm này, cuộc thi KHKT dành cho học sinh trung học vẫn là một sân chơi bổ ích và thú vị rất cần được duy trì theo hướng tiếp tục đổi mới và nâng cao chất lượng. Bởi, hiệu quả lớn nhất mà cuộc thi đem lại, đó chính là học sinh được bồi đắp tư duy nghiên cứu khoa học trước những vấn đề phát sinh từ thực tiễn, giúp các em tự tin khi lựa chọn ngành nghề tương lai.
Minh Ngọc
