Chống gian lận thuế từ giao dịch liên kết trong doanh nghiệp

Doanh nghiệp (DN) liên tục báo lỗ nhiều năm nhưng vẫn mở rộng quy mô sản xuất; hợp đồng cung cấp dịch vụ "ảo"; các khoản chi trả cho nhãn hiệu, bản quyền không hợp lý; trả lãi cao hơn lãi suất của ngân hàng cho vay… là những dấu hiệu mà các DN đang thực hiện nhằm né tránh nghĩa vụ nộp thuế theo quy định.

Doanh nghiệp (DN) liên tục báo lỗ nhiều năm nhưng vẫn mở rộng quy mô sản xuất; hợp đồng cung cấp dịch vụ “ảo”; các khoản chi trả cho nhãn hiệu, bản quyền không hợp lý; trả lãi cao hơn lãi suất của ngân hàng cho vay… là những dấu hiệu mà các DN đang thực hiện nhằm né tránh nghĩa vụ nộp thuế theo quy định.

Kết quả truy thu và xử phạt vi phạm chuyển giá trên địa bàn tỉnh qua các năm từ 2016-2022. Thông tin: Ngọc Liên - Đồ họa: Hải Hà

Nhằm phát hiện, đấu tranh phòng, chống tình trạng gian lận trên, ngành thuế đang đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra (TTKT) giá chuyển nhượng đối với các DN có giao dịch liên kết, phát hiện kịp thời những vi phạm chuyển giá gây thất thu cho ngân sách nhà nước (NSNN).

* DN báo lãi vẫn phải TTKT

Đồng Nai hiện có trên 1,2 ngàn DN có vốn đầu tư nước ngoài đang hoạt động, đây là nguồn thu lớn cho NSNN. Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động, một số DN phát sinh những hành vi vi phạm về chuyển giá nhằm trốn tránh nghĩa vụ nộp thuế.

Tình trạng chuyển giá thường tập trung vào một số hành vi như: chuyển giá thông qua chuyển giao công nghệ từ các DN nước ngoài cho bên liên kết tại Việt Nam; chuyển giá thông qua cung cấp dịch vụ giữa công ty mẹ với các công ty trong nội bộ tập đoàn có vốn đầu tư vào Việt Nam (các dịch vụ kế toán, tài chính, tư vấn, quản lý tài sản…); chuyển giá thông qua chuyển giao nguyên vật liệu, hàng hóa, góp vốn đầu tư… Với các hành vi này, DN thường báo giá chuyển nhượng rất cao làm tăng chi phí đầu vào, khi báo cáo kết quả sản xuất, kinh doanh để nộp thuế cho cơ quan thuế, các DN sẽ báo lỗ hoặc DN vẫn báo lãi nhưng số lãi suất thực tế cao hơn so với con số DN báo cáo với cơ quan thuế. Do đó, dù DN báo cáo tình hình kinh doanh có lãi thì cơ quan thuế vẫn phải theo dõi, phân tích các dữ liệu từ DN cung cấp để thực hiện TTKT khi phát hiện dấu hiệu vi phạm.

Kết quả điển hình gần đây nhất vào năm 2022, khi kiểm tra tại một DN có vốn đầu tư nước ngoài có thực hiện chuyển giao công nghệ với DN liên kết ở nước ngoài đã tính phí rất cao nhằm tăng chi phí đầu vào. Khi báo cáo kết quả sản xuất, kinh doanh, DN báo thua lỗ do chi phí đầu vào cao để né tránh nghĩa vụ thuế theo quy định. Qua kiểm tra, đối chiếu với hồ sơ của DN, ngành thuế đã chứng minh được những vi phạm và đưa ra những thẩm định giá đúng với giá trị thực tế để buộc DN phải thực hiện nghiêm việc kê khai, đồng thời truy thu, xử phạt hành vi vi phạm về chuyển giá của DN trong những năm từ 2017-2020 với tổng số tiền gần 200 tỷ đồng.

* Tăng cường TTKT để chống chuyển giá

Theo Trưởng phòng TTKT3 Cục Thuế Đồng Nai Nguyễn Văn Viện, công tác TTKT chống chuyển giá được Cục Thuế Đồng Nai thực hiện từ năm 2014. Qua 9 năm thực hiện TTKT chống chuyển giá, hơn 300 DN vi phạm về chuyển giá đã bị phát hiện, truy thu và xử phạt tổng số tiền trên 3,3 ngàn tỷ đồng. Trong đó, năm 2022 là năm các DN phục hồi kinh tế sau đại dịch Covid-19 với nhiều hỗ trợ từ Chính phủ, đặc biệt là những hỗ trợ liên quan đến thuế. Tuy nhiên, để tránh tình trạng DN lợi dụng vấn đề thiệt hại do đại dịch và những chính sách hỗ trợ của Chính phủ, ngành thuế đã tăng cường TTKT thuế, trong đó có công tác chống chuyển giá. Kết quả, phát hiện 77 DN vi phạm chuyển giá, tổng số tiền truy thu và xử phạt 962 tỷ đồng, cao nhất từ trước đến nay.

Chia sẻ về công tác chống chuyển giá thời gian qua, Phó cục trưởng Cục Thuế Đồng Nai Nguyễn Toàn Thắng nhận định, thời điểm trước năm 2015, khoảng 35-40% DN có vốn đầu tư nước ngoài trên địa bàn Đồng Nai thường báo kết quả kinh doanh lỗ. Sau nhiều năm thực hiện thanh tra giá chuyển nhượng, các DN đã dần thay đổi ý thức về kê khai thuế, số DN kê khai lỗ giảm còn từ 10-15%.

 Theo ông Nguyễn Toàn Thắng, hiện nay các vi phạm về thuế không chỉ gia tăng về số lượng mà ngày càng tinh vi, phức tạp, đặc biệt là hoạt động chuyển giá diễn ra có tổ chức, liên kết giữa các công ty liên doanh, liên kết, tập đoàn đa quốc gia. Để ngăn ngừa tình trạng chuyển giá, ngành thuế sẽ tiếp tục tăng cường quản lý đối với các DN lợi dụng chính sách ưu đãi, thu hút đầu tư để thực hiện hành vi chuyển giá, nhằm kịp thời phát hiện, xử lý, bảo đảm nguồn thu cho NSNN.

Ngọc Liên