Sông Đồng Nai có nhiều loại thủy sản ngon nức tiếng. Khoảng tháng 2, tháng 3 âm lịch là mùa của tôm tích (còn gọi là tôm tít), chem chép, cá bống sao, cá ngác và nhiều loại thủy sản khác. Đây cũng là mùa "ăn nên làm ra" của các ngư dân làm nghề chài lưới.
Sông Đồng Nai có nhiều loại thủy sản ngon nức tiếng. Khoảng tháng 2, tháng 3 âm lịch là mùa của tôm tích (còn gọi là tôm tít), chem chép, cá bống sao, cá ngác và nhiều loại thủy sản khác. Đây cũng là mùa “ăn nên làm ra” của các ngư dân làm nghề chài lưới.
 |
| Ông Nguyễn Văn Sang, ấp Bà Bông, xã Phước An, H.Nhơn Trạch khoe con tôm tích bắt bằng tay |
Hiện tại, các sản phẩm này được khách đặt mua với giá khá cao, tuy nhiên, không phải ngày nào người “đi săn” cũng có hàng để bán.
* Tôm tích - “nữ hoàng” các loại tôm
Không có mùa nước nổi như các tỉnh vùng ĐBSCL, người dân ven sông Đồng Nai tính toán mùa khai thác các loại thủy sản dựa theo chu kỳ sinh sản của từng loài. Chẳng hạn các loài cá như nâu, đối ăn ngon nhất là tháng giêng, tháng 10 âm lịch, lúc kết thúc mùa mưa; cua gạch khoảng tháng 10 đến tháng chạp, từ tháng 2-3 trở đi là mùa tôm tích.
Tôm tích tự nhiên có nhiều ở vùng cửa sông giao thoa với biển, nơi có lượng phù sa màu mỡ, nguồn thức ăn vi sinh vật phong phú. Theo ngư dân địa phương, tôm tích thường vùi mình trong lớp bùn để ẩn náu và săn mồi.
 |
Khác với chu kỳ của tôm tích biển, tôm tích nuôi, tôm tích tự nhiên ở sông sinh sản vào khoảng tháng 2-3 âm lịch. Mùa này, tôm tích ăn ngon nhất bởi thịt đầy đặn, dai ngọt, đặc biệt con cái có chuỗi gạch (trứng) dài từ cổ đến tận đuôi, ăn ngon và nhiều dinh dưỡng hơn cả tôm hùm, tôm càng xanh. Tôm tích sông có trọng lượng lớn nhất vào khoảng 300g/con.
Tôm tích có nhiều cách chế biến, đơn giản nhất là luộc gỡ lấy thịt, nướng chấm muối ớt, chiên hoặc làm cháy tỏi. Hiện, tôm tích được ngư dân bán cho thương lái với giá 400-600 ngàn đồng/kg tùy theo trọng lượng.
Ông Nguyễn Văn Sang, ấp Bà Bông, xã Phước An, H.Nhơn Trạch là người có thâm niên “săn” tôm tích lâu năm cho biết, từ nhỏ ông đã theo cha mẹ đi sông, do đó ông quen với việc dùng tay bắt tôm tích.
Trong số những cách “săn” mà ông Sang đang áp dụng thì đẩy côn là cách bắt công phu nhất. Côn là ngư cụ làm bằng cọng sắt dài khoảng 80cm-1m. Một đầu côn được gắn 3-4 lưỡi như lưỡi câu nhưng lớn hơn. Khi thuyền di chuyển dọc mép sông, côn được thả xuống nước, cây côn chạm vào thân tôm tích sẽ làm nó giật mình, chúi xuống trốn dưới lớp bùn và tạo ra những bọt khí như bong bóng nước. Lúc này, ông Sang dùng cái nơm ụp ngay chỗ bọt khí là có thể bắt được tôm tích. Cũng có khi, ông Sang không cần dùng đến nơm tre mà nhảy xuống nước bắt tôm. Cách bắt này cũng được ông áp dụng với các loại cá sông.
Hiện nay, người ta có thể mua tôm tích ở các chợ, chợ online hoặc vựa hải sản. Tuy nhiên, người sành ẩm thực vẫn thích về đây thưởng thức tôm tích thiên nhiên giữa không gian bốn bề sông nước xanh mát.
* Chem chép mùa điều
Theo lời của ngư dân ven sông, mùa chem chép béo và ăn ngọt thịt nhất là khi những trái điều bói chín rụng gốc. “Muốn biết cụ thể tình hình thu hoạch chem chép thất, trúng ra sao, cứ nhìn vào cây điều. Năm nào điều thất mùa thì năm đó nhiều chem chép” - một ngư dân chia sẻ.
Dân trong nghề không gọi là đi bắt chem chép mà là đi đào. Người ta dùng cuốc nhỏ hoặc một khúc cây đào chem chép dưới bùn. Cũng có người dùng tay bắt chem chép như sò huyết nhưng ít. Dấu hiệu để nhận biết hang chem chép rất dễ, đó là những lỗ nhỏ bằng đầu đũa trông như những tổ ong, mỗi lỗ một con.
 |
| Ông Nguyễn Văn Dân, quê Tiền Giang, bắt cá bống sao trên sông Đồng Nai |
Từ mờ sáng, những người đi đào chem chép đã xuống ghe ra sông. Họ đến các bãi bồi tìm chem chép. “Giờ đi đào chem chép không cố định, tùy theo con nước, có khi chúng tôi đi 4-5 giờ sáng, có ngày đến tận 7 giờ sáng mới xuống ghe” - anh Nguyễn Văn Tô, ấp Bà Trường, xã Phước An, H.Nhơn Trạch cho hay.
Trung bình mỗi ngày, anh Tô đào được 8-10kg, thu nhập khoảng 250-400 ngàn đồng. Chem chép sông không có cát nên chỉ cần ngâm nước vài giờ cho sạch bùn đất bám ở vỏ là có thể đem nướng mỡ hành, hấp sả, xào dừa hay đơn giản là hấp với ít rau răm chấm muối tiêu chanh. Nhưng với người dân ven sông, cách thưởng thức chem chép độc đáo nhất là nấu canh với quả điều chín.
* Đặc sản cá bống sao
Một loại thủy sản khác làm nao lòng thực khách khi đến với vùng sông nước hạ du sông Đồng Nai là cá bống sao. Cá bống sao là loài cá mình tròn và thuôn dài, đầu to hơn cá bống thường. Dựa vào đặc điểm, da cá bống sao có đốm xanh, trắng giống như những chòm sao nên người ta gọi là cá bống sao. Cá bống thường sống ở những vùng nước lợ, nơi có cửa sông đổ ra biển.
Khi nước xuống, những con cá bống sao từ trong hang bò ra cá bãi bồi ven sông không khác gì đám còng bò lổm ngổm trên mặt biển. Muốn bắt cá bống sao, người ta thường chèo ghe ra bãi bồi, tìm các hang ngách hoặc theo dõi các dấu vết trên mặt bùn lần ra hang của cá bống rồi dùng tay thọc sâu xuống bùn để bắt. Với những người có thâm niên trong nghề săn thủy sản sông Đồng Nai như ông Nguyễn Văn Dân, quê Tiền Giang, thì có cách bắt đơn giản mà hiệu quả hơn nhiều, đó là thiết kế lưới dây như hình con rắn, mỗi khi nước rút đem lưới đặt ở mép nước, dùng cây xua nhẹ những con cá chạy vào lưới. Trung bình mỗi ngày, ông Dân đăng lưới được 5-6kg cá bống sao.
 |
| Ngư dân bắt chem chép trên bãi bồi |
“Cá bống sao có đặc điểm là di chuyển rất nhanh, hang nhiều ngóc ngách. Do đó, người không có kinh nghiệm thì dù nhìn thấy cá trên mặt bùn, đi vào hang vẫn không tài nào bắt được” - ông Dân nói.
Cũng giống như các loại cá bống khác, các bống sao gần như chưa có người nuôi được. Do đó, những người biết đến loại thực phẩm này luôn muốn ăn lại ít nhất là một lần khi mùa bống sao đến. Trên thị trường, hiện cá bống sao được bán với giá từ 80-100 ngàn đồng/kg.
Ngư dân địa phương cho rằng, cá bống sao là loài cá ngon nhất nhì trong các loài cá bống nhờ thịt mềm, thơm ngon và ít xương. Cá bống sao ngon khi ướp gia vị kho với sả ớt rồi ăn cùng cơm nóng. Ngoài ra, có thể kho với tương được làm từ hạt đậu nành, kho tiêu hoặc gỡ thịt nấu cháo rất ngọt mà không tanh.
Ban Mai
