Những cuộc tìm kiếm lịch sử (bài 1)

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, Đồng Nai là địa bàn đóng quân nhiều đơn vị trọng yếu của địch với quân số đông và vũ khí hiện đại. Nhiều trận giao tranh với địch đã có hàng ngàn bộ đội ta anh dũng hy sinh nhưng do điều kiện ác liệt của chiến tranh nên đến nay vẫn chưa tìm thấy mộ.

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, Đồng Nai là địa bàn đóng quân nhiều đơn vị trọng yếu của địch với quân số đông và vũ khí hiện đại. Nhiều trận giao tranh với địch đã có hàng ngàn bộ đội ta anh dũng hy sinh nhưng do điều kiện ác liệt của chiến tranh nên đến nay vẫn chưa tìm thấy mộ.

Bằng quyết tâm và trách nhiệm, trong nhiều năm qua,  Đồng Nai đã tập trung nhân lực, vật lực, kiên trì dốc sức tìm kiếm, trong đó có những cuộc tìm kiếm kéo dài hàng nửa thế kỷ.

Bài 1: Từ Chốt Vườn Điều

Một trong những trận chiến ác liệt có nhiều bộ đội ta hy sinh đó là trận tập kích một đơn vị của địch tại căn cứ Chốt Vườn Điều (xã Long Thọ, huyện Nhơn Trạch) vào cuối năm 1967.

Đồng chí Trần Đình Thành, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Bí thư Tỉnh ủy, khi còn đương chức đã rất quan tâm tới công tác khai quật quy tập hài cốt liệt sĩ. Trong ảnh: Đồng chí Trần Đình Thành kiểm tra công tác quy tập hài cốt liệt sĩ tại xã Long Thọ, huyện Nhơn Trạch.

Địa danh Chốt Vườn Điều trước kia thuộc ấp Bàu Nâu, xã Phước Thọ, nay là ấp 5, xã Long Thọ (huyện Nhơn Trạch). Nơi đây vào lúc 21 giờ ngày 20-12-1967 lực lượng Tiểu đoàn 2, Trung đoàn 4, Sư đoàn Bộ binh 5 phối hợp với lực lượng Đại đội 240 bộ đội địa phương đã tổ chức đánh trực diện vào Tiểu đoàn Mãng Xà Vương Thái Lan có cơ giới và cố vấn Mỹ yểm trợ. Do không cân sức cả về lực lượng lẫn vũ khí nên có trên 100 bộ đội ta đã hy sinh.

Khắc khoải Vườn Điều

Do điều kiện chiến tranh ác liệt nên lực lượng ta không thể ở lại Chốt Vườn Điều để đưa xác đồng đội hy sinh mang đi chôn cất chu đáo. Trận đánh kết thúc sau một đêm giao tranh ác liệt, sáng hôm sau địch gom xác bộ đội ta lên xe tải, chúng dùng xe cuốc đào hố và thả xác xuống chôn. Hiện nay ở ấp 5, xã Long Thọ vẫn có một nhà bia tưởng niệm bộ đội các đơn vị hy sinh trong trận đánh Chốt Vườn Điều năm 1967 như một chứng tích về sự hy sinh dũng cảm, nhắc nhở những người còn sống về giá trị của hòa bình.

Ông Nguyễn Văn Thành, nguyên Tiểu đoàn phó Tiểu đoàn 2 (ngụ xã Long Đức, huyện Long Thành), cho biết: “Đêm 20-12-1967 đồng đội chúng tôi đã chiến đấu rất dũng cảm, nhưng do hỏa lực địch quá mạnh nên nhiều đồng chí bị thương và hy sinh. Chúng tôi phải rút về phía sau để bảo toàn lực lượng còn lại. Sau ngày đất nước hòa bình, chúng tôi đã nhiều lần đi khảo sát, đào tìm trên cánh đồng Bàu Nâu năm xưa nhưng không tìm thấy đồng đội nằm đâu cả”.

Còn ông Phan Thanh Việt (xã Long Thọ) từng tham gia đánh trận Chốt Vườn Điều nhớ lại: “Sau khi rút lui khỏi Chốt Vườn Điều, những người may mắn còn sống lại tiếp tục hành quân đánh cầu Rạch Chiếc (Thủ Đức). Địch chôn xác bộ đội ở đâu thì không có ai biết chính xác, chỉ biết là ở một cánh đồng ở Bàu Nâu. Đầu năm 1981 sau 6 năm đất nước hòa bình, những chiến sĩ từng chiến đấu tại Chốt Vườn Điều năm 1967 mới có dịp họp mặt nhau, bàn chuyện đi tìm đồng đội hy sinh. Từ năm 1981 tới năm 2013, chúng tôi đã tổ chức rất nhiều lần tìm kiếm nhưng không có kết quả. Nhiều người nghĩ tới chuyện bỏ cuộc vì có nhiều đồng chí, đồng đội của chúng tôi càng sau này tuổi đã cao, sức khỏe không còn”.

Tại Chốt Vườn Điều năm xưa, những người đồng đội Tiểu đoàn 2, Trung đoàn 4, Sư đoàn Bộ binh 5 phối hợp với lực lượng Đại đội 240 và chính quyền địa phương đã lập một bia tưởng niệm để ghi nhớ sự kiện đánh Chốt Vườn Điều. Hàng năm, những đồng đội còn sống và chính quyền địa phương đều về đây để làm lễ giỗ và cầu nguyện sớm tìm thấy những người đã hy sinh trong nỗi khắc khoải mong chờ.

Sự vào cuộc đầy trách nhiệm

Cuộc tìm kiếm đồng đội Tiểu đoàn 2, Trung đoàn 4, Sư đoàn Bộ binh 5, Đại đội 240 kéo dài hơn 30 năm (từ năm 1982 tới 2013) đã nhận được sự quan tâm rất lớn của nhiều đồng chí lãnh đạo tỉnh và Quân khu 7 bởi đó là trách nhiệm thiêng liêng cao cả với những người hy sinh, làm an lòng người thân người ngã xuống và những người đồng đội. Nhiều đồng chí lãnh đạo tỉnh khi đó như: Trần Đình Thành, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Bí thư Tỉnh ủy; Lê Hồng Phương, nguyên Phó bí thư thường trực Tỉnh ủy... đã chỉ đạo rất quyết liệt cuộc tìm kiếm hài cốt tại Chốt Vườn Điều.

Thông tin về những hố chôn tập thể các chiến sĩ Tiểu đoàn 2, Trung đoàn 4, Sư đoàn Bộ binh 5, Đại đội 240 đã được tìm thu thập và kết nối với nhau. Nhiều người dân từng sống ở khu vực ấp Bàu Nâu biết được thông tin gì đều cung cấp cho lực lượng tìm kiếm. Đặc biệt, lãnh đạo tỉnh còn kết nối với một tập đoàn của Thái Lan đầu tư tại Đồng Nai để mời 2 cựu binh Thái Lan, là những người trực tiếp chôn bộ đội ta sang chỉ vị trí chôn cất.

Đồng chí Đoàn Công Tâm, Trưởng ban Chính sách Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh, người chủ công tìm kiếm hài cốt ở Chốt Vườn Điều trong suốt 3 năm 2012, 2013 và 2014, chia sẻ: “Khi tôi nhìn những tấm ảnh chụp lại cảnh lính Tiểu đoàn Mãng Xà Vương Thái Lan gom xác bộ đội lên xe đi chôn, tôi đã rớt nước mắt, thương các anh quá. Những hình ảnh đó làm tôi càng quyết tâm dồn sức lực cho cuộc tìm kiếm”.

Trong suốt 3 năm 2012 đến 2014, hàng chục hécta đất tại Chốt Vườn Điều năm xưa đã được đào xới. Nhiều khu vườn tràm, hoa màu, thậm chí là nhà cửa nghi phía dưới có hài cốt đều được người dân tình nguyện cho lực lượng tìm kiếm vào đào xới tìm kiếm khai quật. Căn nhà nhỏ của gia đình ông Phan Văn Việt gần khu vực tìm kiếm đã được dùng để đặt “sở chỉ huy” của cuộc tìm kiếm. Hàng ngày ông Việt cùng vợ con lo cơm nước, giặt quần áo cho lực lượng tìm kiếm với mong muốn làm được gì thì làm chỉ mong sớm tìm được các liệt sĩ còn nằm đâu đó.

Mọi nỗ lực tìm kiếm đã được đền đáp khi từng hố chôn liệt sĩ phát hiện trong niềm xúc động vô bờ bến. Hố chôn thứ nhất được phát hiện vào ngày 20-6-2013 và phát hiện được trên 20 liệt sĩ. Thượng tá Đoàn Công Tâm, người đầu tiên phát hiện ra hố chôn hài cốt thứ nhất tại Chốt Vườn Điều, nhớ lại: “Tôi đã có linh cảm khi phát hiện thấy lớp đất lạ màu đen, tiếp đó là những di vật liệt sĩ lộ ra dưới hố chôn và tôi biết đó chính là xương cốt của các liệt sĩ. Tôi đã vui sướng la lớn, tay run run rút điện thoại cấp báo cho cấp trên”.

Biết rằng số hài cốt của khoảng 20 liệt sĩ tìm thấy ở hố chôn thứ nhất là chưa đủ. Dựa vào nhiều thông tin, cuộc tìm kiếm hài cốt liệt sĩ ở Chốt Vườn Điều được tiếp tục nhiều tháng sau đó với sự dầm mưa dãi nắng của hàng chục lượt cán bộ, chiến sĩ mỗi ngày.

Ngày 18-8-2014, cuộc tìm kiếm khép lại sau 3 năm với khoảng 80 hài cốt liệt sĩ được tìm thấy ở hố chôn thứ 2. Các liệt sĩ này được xác định quê ở các tỉnh Tiền Giang, Long An, Bến Tre... Cuộc tìm kiếm kết thúc đã làm an lòng người thân, đồng đội và đó như một sự tri ân của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Đồng Nai. Đồng chí Quách Hữu Đức, Bí thư Huyện ủy Nhơn Trạch, chia sẻ: “Cuộc tìm kiếm hài cốt ở Chốt Vườn Điều hoàn thành đã khiến chúng tôi vô cùng xúc động và mãn nguyện. Đó là một sự kiện đặc biệt đối với Đảng bộ và chính quyền nhân dân huyện Nhơn Trạch trong công tác đền ơn đáp nghĩa”.

Công Nghĩa

Bài 2: 22 năm… Hoàng Diệu