Di tích bị bỏ quên

Công trình nhà chủ Công ty cao su SIPH (hay thường gọi nhà Tây núi Thị, biệt thự Tây núi Thị), xã Suối Tre, TX.Long Khánh, được UBND tỉnh công nhận là Di tích lịch sử - kiến trúc nghệ thuật từ năm 2012. Tuy nhiên, nhiều năm qua do không được quan tâm, trùng tu nên các hạng mục của di tích này đang bị xuống cấp trầm trọng.

* Lặng lẽ di tích

Biệt thự Tây núi Thị tọa lạc trên đỉnh núi Thị, có kiến trúc gồm một trệt, một lầu, tổng diện tích 350m², mặt tiền quay về hướng Đông. Do bị bỏ hoang nhiều năm qua nên hiện tại di tích này chỉ còn hình dạng kiến trúc cơ bản. Một số hạng mục như cổng chính, quầy tiếp tân đã bị hỏng, chỉ còn lại phần nền. Một vài đoạn tường phía trong ngôi nhà đã đổ nát, hệ thống cánh cửa, trang trí nội thất của tất cả các phòng trong ngôi nhà đều đã mất. Nhiều cấu kiện bê tông cốt thép bị mục vỡ. Toàn bộ hệ thống tường rào bao quanh khuôn viên nhà xây bằng vật liệu đá ong, vôi vữa và hệ thống đường hào thoát nước xây liền kề phía bên trong đã bị sụp đổ.

Một vài đoạn tường phía trong ngôi nhà đã đổ nát, hư hỏng nặng.

Dù được tỉnh công nhận là di tích lịch sử, song điều khá ngạc nhiên là nhiều năm nay di tích lại không có lối đi riêng hay biển chỉ dẫn. Du khách muốn vào tham quan chỉ còn cách phải đi ngang qua khu vườn điều của người dân trong khu vực.

Ông Nguyễn Văn Dưỡng, có nhà dưới chân núi Thị, cho biết nhiều năm qua di tích này bị bỏ hoang, một số người dân trong khu vực sử dụng khu biệt thự làm nơi trú nắng, mưa khi lên đây chăm sóc, thu hoạch hoa màu. Hiếm lắm mới thấy có khách tới tham quan hay đoàn làm phim từ TP.Hồ Chí Minh đến đây dùng di tích này làm hậu trường cho các dự án phim của mình. “Biệt thự ngày càng xuống cấp nhìn tiếc lắm, nếu các cơ quan chức năng không có biện pháp trùng tu sửa chữa thì nguy cơ sụp đổ của di tích này có thể xảy ra bất cứ lúc nào” - ông Dưỡng buồn rầu nói.

* Cần sớm bảo tồn

Biệt thự Tây núi Thị là một công trình xây dựng mang nét kiến trúc biệt thự Pháp rất độc đáo, tiêu biểu cho dòng kiến trúc Pháp ở thuộc địa trong thời kỳ thực dân đô hộ Việt Nam. Ngoài ra, di tích này cũng gắn liền với sự hình thành và phát triển của lực lượng công nhân cao su Đồng Nai cũng như các sự kiện lịch sử quan trọng của quân và dân TX.Long Khánh trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, đặc biệt trong chiến dịch giải phóng miền Nam năm 1975.

Biệt thự Tây núi Thị tọa lạc trên đỉnh núi Thị (có độ cao 265m so với mặt nước biển, cao 34m so với mặt đất, dạng hình chiếc bát úp), diện tích khoảng 824m². Biệt thự do Ác-Chê, một trong những chủ chính của Công ty cao su SIPH (thời kỳ từ năm 1930-1937), xây dựng theo lối kiến trúc Pháp rất cầu kỳ. Biệt thự này cũng được nhận định có nét kiến trúc tương tự với biệt thự nghỉ dưỡng của Toàn quyền Decoux (Dinh II) và biệt thự nghỉ mát của vua Bảo Đại (Dinh III) xây dựng năm 1933 tại TP.Đà Lạt (tỉnh Lâm Đồng).

Mặt khác, di tích này nằm ngay trên tuyến quốc lộ 1, trên tuyến du lịch thác Giang Điền, du lịch Suối Tre, núi Chứa Chan... nên có tiềm năng khai thác du lịch rất lớn.

Theo ông Lê Trí Dũng, Giám đốc Ban Quản lý di tích và danh thắng tỉnh, cho biết biệt thự Tây núi Thị là biệt thự kiến trúc Pháp duy nhất hiện nay trên địa bàn tỉnh được công nhận là di tích lịch sử - kiến trúc nghệ thuật. Từ khi được công nhận đến nay, chưa được trùng tu hay sửa chữa lần nào. “Trước thực trạng xuống cấp trầm trọng của di tích trên, vừa qua Ban Quản lý di tích và danh thắng tỉnh đã tham mưu cho Sở Văn hóa - thể thao và du lịch lập dự án trùng tu cải tạo trình lên UBND tỉnh nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của di tích lịch sử này” - ông Dũng cho hay.

Văn Chính