Đái tháo đường - căn bệnh nguy hiểm của thế kỷ 21

Bệnh đái tháo đường (ĐTĐ) đang là gánh nặng ngày càng gia tăng đối với hệ thống y tế, kinh tế và xã hội trên toàn cầu cũng như ở nước ta. Theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), hiện có 220 triệu người trên toàn thế giới bị ĐTĐ.

Rèn luyện thể dục thể thao để hạn chế mấc bệnh đái tháo đường.

ĐTĐ được xem như một đại dịch toàn cầu về các bệnh không lây nhiễm, xuất phát từ tỷ lệ tăng nhanh các nhóm đối tượng nguy cơ: tăng thể trọng, béo phì và lười vận động thể lực; việc chăm sóc y tế chưa đáp ứng được các nhu cầu chẩn đoán, điều trị và kiểm soát bệnh. Tại châu Á, Việt Nam là một trong 10 quốc gia có số lượng người bệnh ĐTĐ cao nhất.

* Bênh ĐTĐ và những hê lụy

ĐTĐ và các biến chứng do căn bệnh này gây ra có tác động sâu sắc đến từng bệnh nhân và gia đình cũng như đối với hệ thống chăm sóc y tế và cả quốc gia. Theo ước tính của WHO, tại Trung Quốc, trong giai đoạn từ 2006 - 2015, chi phí y tế cho riêng 3 căn bệnh: ĐTĐ, tim và đột quỵ lên tới 558 tỷ USD.

Ngoài ra, chưa kể bệnh nhân bị giảm năng suất lao động, nghỉ việc, thậm chí mất việc làm, người nhà phải nghỉ việc chăm sóc bệnh nhân cũng dẫn tới các chi phí gián tiếp khổng lồ.

ĐTĐ được dự đoán trở thành nguyên nhân đứng hàng thứ 7 trong số các bệnh tật gây tử vong trên toàn thế giới vào năm 2030. Hiện mỗi năm có tới 17,1 triệu người chết do căn bệnh nguy hiểm này. Ước tính tử vong do bệnh ĐTT tăng hơn 50% trong vòng 10 năm sắp tới.

* Triệu chứng và phân loại bệnh ĐTĐ

Đái tháo đường là bệnh lý mạn tính đặc trưng bởi tình trạng tăng đường huyết gây ra do bất thường sự tiết insulin của tuyến tụy, bất thường tác dụng của insulin hay cả hai.

Những triệu chứng ban đầu của bệnh bao gồm: uống nhiều, tiểu nhiều, mệt mỏi, sút cân.

Y học hiện nay phân loại ĐTĐ thành 2 kiểu chính: ĐTĐ tuýp 1 và ĐTĐ tuýp 2.

ĐTĐ tuýp 1 gây ra bởi tình trạng tụy tạng suy yếu và sản xuất thiếu hụt insulin, thường do yếu tố di truyền. ĐTĐ tuýp 1 thường gặp ở người trẻ tuổi và trẻ em.

ĐTĐ tuýp 2 gây ra bởi tình trạng cơ thể sử dụng không hiệu quả insulin hoặc insulin bị đề kháng. ĐTĐ tuýp 2 chiếm tỷ lệ lớn trên 90%, thường xuất hiện ở người trên 40 tuổi, có cơ địa béo phì, hoặc lười vận động. ĐTĐ tuýp 2 ở trẻ em - trước đây rất hiếm gặp nhưng hiện nay đã và đang gia tăng trên toàn thế giới. Ở vài nước, ĐTĐ tuýp 2 chiếm gần một nửa số trường hợp ĐTT mới được chẩn đoán ở trẻ em và thiếu niên.

Ngoài ra, gần đây người ta còn hay nhắc tới kiểu ĐTĐ thứ ba, còn gọi là ĐTĐ thai kỳ, đặc trưng bởi tình trạng tăng đường huyết xuất hiện đầu tiên và trong suốt thai kỳ.

Ở các nước phát triển, hầu hết những người bị bệnh ĐTĐ đều trên tuổi về hưu, trong khi ở các nước đang phát triển hầu hết người bệnh ĐTĐ ở tuổi từ 35 đến 64 - là nhóm tuổi bị ảnh hưởng nhiều nhất và lại là nhóm tuổi cống hiến nhiều nhất cho xã hội.

* Các biến chứng thường gặp

ĐTĐ là một tình trạng bệnh lý kéo dài suốt cuộc đời với nhiều hậu quả tàn phá cơ thể nghiêm trọng. Biến chứng quan trọng nhất ở bệnh nhân ĐTĐ là các bệnh tim mạch, chiếm 50 - 80% số trường hợp tử vong ở bệnh nhân bị bệnh ĐTĐ. Tỷ lệ biến chứng mạch máu nhỏ và mạch máu nhỏ ở người bệnh ĐTĐ ngày càng tăng so với người không bị bệnh ĐTĐ.

Các biến chứng đối với mạch máu lớn, bao gồm: tăng huyết áp, suy tim, bệnh mạch máu não, mất mạch bàn chân...

Các biến chứng đối với mạch máu nhỏ, bao gồm: bệnh lý võng mạc mắt, suy thận, thiếu máu cục bộ da ở vùng bàn chân...

ĐTĐ là nguyên nhân hàng đầu gây nên mù lòa, cắt cụt chi và suy thận.

* Làm gì để giảm biến chứng bệnh ĐTĐ?

Khi có các triệu chứng của bệnh ĐTĐ cần đi khám bệnh ngay để được chẩn đoán sớm.

Các biện pháp giảm nguy cơ mắc bệnh ĐTĐ tuýp 2 bao gồm: tăng cường vận động thể lực, chế độ ăn khỏe mạnh, giảm cân ở người béo phì, không hút thuốc, khám kiểm tra sức khỏe định kỳ.

Để điều trị có kết quả tốt, nên phối hợp chặt chẽ với bác sĩ chuyên khoa để được theo dõi bệnh liên tục.

Các nghiên cứu gần đây ở nhiều nước cho thấy có tới 50% bệnh nhân ĐTĐ đã không được chẩn đoán sớm, hoặc bị bỏ sót chẩn đoán và mới chỉ 30% bệnh nhân được điều trị đúng phác đồ. Đây là một trong các nguyên nhân dẫn tới việc chẩn đoán và điều trị muộn và mắc phải các biến chứng nguy hiểm của bệnh ĐTĐ.

TS - BS. Phan Huy Anh Vũ (Giám đốc BVĐK Đồng Nai)