Thực phẩm bày bán ở chợ : Những nguy cơ tiềm ẩn

Nhiều loại thức ăn bày bán tại các chợ, chứa đựng nhiều nguy cơ tiềm ẩn cho sức khỏe cộng đồng.

Chợ là nơi tập trung cung cấp các loại thực phẩm hàng hóa cho người dân. Thế nhưng việc quản lý chất lượng thực phẩm và hàng hóa tại các chợ hiện nay ra sao?

TP. Biên Hòa hiện có 40 chợ lớn nhỏ và hàng trăm điểm bán lẻ hàng thực phẩm tươi sống nằm rải rác trong các khu dân cư. Vấn đề đáng lưu ý hiện nay là  hàng thực phẩm dù đóng gói còn hạn sử dụng nhưng có thể không an toàn nếu điều kiện bảo quản không đúng như nhà sản xuất qui định. Đáng chú ý là các loại thực phẩm bánh kẹo, bánh nướng, nước mắm, nước chấm phẩm mầu, gia vị bao gói đơn giản, không có nhãn mác, không ghi địa chỉ người sản xuất, hạn sử dụng, ngày sản xuất... nên khó có thể đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm (ATVSTP).

Đối với hàng thực phẩm tươi sống, nguy cơ nhiễm khuẩn thường tiềm ẩn ở các loại thịt cá thủy sản ướp đông lạnh nhiều lần, do các hộ tiểu thương không có điều kiện bảo quản duy trì liên tục ở nhiệt độ dưới 0ºC. Khi bày bán suốt ngày tại chợ, nước đá tan hết, nhiệt độ trong các loại thực phẩm này tăng dần lên đến 20 - 25°C. Trong khi đó, từ trên 10°C, các vi khuẩn có sẵn trong ruột, mang, vẩy cá bắt đầu sinh sôi nảy nở. Đến khi tan chợ, người bán cho vào tủ lạnh hoặc ướp đá trở lại cũng chỉ có tác dụng làm cho vi khuẩn tạm ngưng phát triển. Các loại thực phẩm này khi đã qua nấu nướng, vi khuẩn sẽ chết đi, nhưng độc tố vẫn còn, khiến người ăn sẽ bị ngộ độc. Bác sĩ Đặng Xuân Dần, Khoa vệ sinh thực phẩm, Trung tâm y tế dự  phòng tỉnh cho biết: "Theo một nguyên tắc cơ bản nếu như đã rã đông thì phải tiêu thụ bằng hết, không được cấp đông trở lại. Đối với loại thực phẩm thủy sản ướp bảo quản bằng đá, sau khi hết độ lạnh  của đá thì dưới tác dụng của các loại vi khuẩn có sẵn trong thủy sản, vi khuẩn từ môi trường và vi khuẩn từ nước đá sẽ làm thối rửa các tổ chức hay tế bào của loại thực phẩm đó. Từ đó nó tạo nên một môi trường thuận lợi cho các loại vi khuẩn  sinh sôi một cách mãnh liệt, làm thực phẩm bị phân hủy hay thối rửa dần. Thời gian càng dài, quá trình thối rửa diễn ra càng mạnh, do đó khả năng ô nhiễm các loại vi khuẩn là rất lớn, nhất là các loại vi khuẩn có thể gây chết người như: chlotodium, Samonella, Shigella... Người ăn phải thực phẩm có độc tố của các loại vi khuẩn này khả năng điều trị hạn chế".       

Riêng các loại rau, củ, quả tươi thì mối nguy hiểm chủ yếu là dư lượng hóa chất bảo vệ thực vật (BVTV), hóa chất bảo quản và thuốc kích thích sinh trưởng còn tồn đọng trong rau quả. Đa số các loại  hóa chất này tuy có liều lượng thấp, bị cơ thể đào thải ra ngoài, nhưng cũng có hóa chất cơ thể không đào thải được, sẽ tích lũy lại trong các mô mỡ cơ thể, lâu ngày sẽ gây bệnh hoặc ung thư. Ngày nay, nhờ điều kiện thông tin phát triển nên các cơ sở sản xuất đều biết cách sử dụng thuốc BVTV, biết cách làm hạn chế dư lượng thuốc BVTV trong rau quả đến mức an toàn trước khi đưa ra thị trường tiêu thụ. Tuy nhiên, còn một số hộ dân chưa tuân thủ các qui định về qui trình sản xuất, thu hoạch bảo đảm ATVSTP nên mới phun thuốc diệt sâu hôm nay thì ngày mai đã mang ra chợ bán, bỏ qua các yếu tố an toàn bắt buộc cho sức khỏe của người tiêu dùng. BS. Đặng Xuân Dần nói: "Khi tồn dư lượng thuốc BVTV trên rau quả quá mức cho phép có thể gây ngộ độc. Điều này còn phụ thuộc vào các cơ sở kinh doanh và các nhà sản xuất. Nếu như các nhà sản xuất biết sử dụng thuốc  BVTV theo qui trình Mudul, đúng liều lượng, đúng thời gian, đúng chủng loại và đúng thời gian cách ly thì khi đến tay người sử dụng, rau quả đó đã ở mức an toàn".

Chất lượng thực phẩm tươi sống ở các chợ còn đang bị thả nổi.

Pháp lệnh về ATVSTP qui định, thực phẩm phải được an toàn từ trang trại đến bàn ăn. Khi thực phẩm mang ra chợ bán phải rõ ràng nguồn gốc xuất xứ và điều quan trọng là phải đảm bảo chất lượng và an toàn cho người sử dụng. Tuy nhiên, trên thực tế việc quản lý chất lượng VSATTP tại các chợ của các cơ quan chức năng như thế nào? Ngoài việc kiểm tra theo kiểu "đến hẹn lại lên" thì hầu như chất lượng thực phẩm ở các chợ còn đang bị thả nổi. BS Đặng Xuân Dần bức xúc: "Đây là vấn đề hết sức khó khăn vì chúng ta còn thiếu  những qui định, qui chế cụ thể. Vấn đề  nữa là thực phẩm được kinh doanh buôn bán tại chợ, ví dụ như: rau, củ, quả  cũng chưa xác định được đó là rau an toàn và các loại động vật bày bán cũng chưa được kiểm soát thú y một cách chặt chẽ".

Thiết nghĩ, muốn quản lý tốt chất lượng ATVSTP, trước tiên các nhà sản xuất và kinh doanh cần phải nâng cao ý thức trách nhiệm về vấn đề này. Bên cạnh đó, ngành y tế cũng phải có đầy đủ con người có chuyên môn về vệ sinh thực phẩm, được trang bị đầy đủ dụng cụ phục vụ công tác kiểm tra chất lượng thực phẩm, nhất là đối với tuyến huyện, phường, xã. Trong đó có cả việc thường xuyên tiến hành kiểm tra, đồng thời mở rộng phạm vi quyền hạn cho ngành Y tế trong việc xử lý các trường hợp vi phạm. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn cả là mỗi người tiêu dùng cũng phải tự trang bị cho mình kiến thức về ATVSTP. Được biết, trong năm 2006 có một tin vui đến với người tiêu dùng là ngành y tế Đồng Nai sẽ quyết tâm sẽ loại bỏ hoàn toàn hàn the ra khỏi thực phẩm bằng cách chuyển giao các dụng cụ test nhanh xuống tất cả các Ban quản lý chợ để hàng ngày kiểm tra phát hiện, xử lý kịp thời những thực phẩm chứa hàn the, góp phần nâng cao chất lượng ATVSTP, bảo vệ sức khỏe con người!

Hữu Thiết  (Đài TT Biên Hòa)