Ứng phó với căng thẳng thương mại toàn cầu( Bài 1)

Bài 1: Doanh nghiệp lo lắng căng thẳng thương mại leo thang

Đầu tháng 2-2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký sắc lệnh áp thuế thêm 10% với hàng hóa đến từ Trung Quốc, Canada, Mexico. Ngay sau đó, Tổng thống Mỹ cũng lên kế hoạch áp thuế với các nước áp thuế lên hàng hóa Mỹ. Các chính sách thuế của Mỹ dẫn đến nguy cơ căng thẳng thương mại trên toàn cầu. Việt Nam có tăng trưởng kinh tế phụ thuộc lớn vào xuất khẩu nên Chính phủ, các địa phương kịp thời đưa ra các giải pháp để ứng phó.

Gỗ là một trong những ngành xuất khẩu chủ lực của Đồng Nai có thể bị ảnh hưởng bởi các biện pháp thuế quan. Ảnh:V.Gia

Hiện nay, đa số doanh nghiệp (DN) đều tỏ ra quan ngại khi căng thẳng thương mại toàn cầu tiếp tục leo thang. Các quyết định thuế quan của Mỹ gây xáo trộn thị trường thương mại, tài chính toàn cầu.  Đồng thời, các DN tại Đồng Nai cũng như cả nước lo lắng sẽ tác động đến sản xuất của nhiều ngành hàng.

Theo Tổng cục Thống kê, năm 2024, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam đạt hơn 405,5 tỷ USD, tăng 14,3% so với năm trước đó. Trong đó, Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam với kim ngạch 119,6 tỷ USD. Năm 2025, tăng trưởng và phát triển kinh tế của nước ta vẫn phụ thuộc lớn vào xuất khẩu hàng hóa. Với Đồng Nai tỷ trọng công nghiệp - xây dựng chiếm gần 60% trong cơ cấu kinh tế. Sản phẩm công nghiệp của Đồng Nai hơn 80% xuất khẩu và Mỹ là thị trường xuất khẩu lớn nhất của tỉnh.

Xuất khẩu trước cơn “sóng lớn”

Từ đầu năm 2025, Mỹ đã triển khai hàng loạt chính sách thuế quan mới để điều chỉnh cán cân thương mại, giảm nhập siêu, bảo vệ sản xuất trong nước. Vì thế, đầu tháng 2-2025, Mỹ đã ký sắc lệnh tăng thuế với hàng hóa đến từ 3 nước có kim ngạch xuất khẩu vào thị trường này lớn nhất là Canada, Trung Quốc và Mexico. Trong đó, hàng hóa nhập khẩu từ Canada, Mexico áp thuế 25% và hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc tăng thuế thêm 10%. Từ ngày 12-3-2025, nhôm và thép xuất khẩu vào Mỹ cũng chịu thuế 25%.

Ngày 22-3-2018, căng thẳng thương mại Mỹ - Trung Quốc bắt đầu, khi Tổng thống Mỹ Donald Trump chính thức đánh thuế 50 tỷ USD đối với hàng hóa Trung Quốc xuất khẩu vào Mỹ. Mỹ thực hiện chính sách thuế là để cân bằng thương mại giữa hai nước. Thời gian qua, căng thẳng giữa hai nền kinh tế lớn của thế giới đã ảnh hưởng lớn đến kinh tế toàn cầu và Việt Nam.

Cũng trong tháng 2-2025, Mỹ đã xem xét áp dụng thuế đối ứng với những nước có thặng dư thương mại lớn với mình như: Trung Quốc, Nhật Bản, Đức. Đồng thời, Mỹ cũng lên kế hoạch sẽ áp thuế 25% với toàn bộ hàng hóa nhập khẩu từ Liên minh châu Âu.

Các chính sách trên đã làm gia tăng căng thẳng thương mại toàn cầu và nhiều DN lo lắng sẽ tác động tiêu cực đến kinh tế thế giới trong thời gian tới. Theo Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương), trước các thay đổi về chính sách thuế quan của Mỹ, Việt Nam đã xây dựng 2 kịch bản. Trong đó, kịch bản khả quan là Mỹ sẽ ít thay đổi chính sách thuế nhập khẩu hàng hóa từ Việt Nam, như vậy các DN có thể tiếp tục tăng xuất khẩu vào thị trường này. Còn kịch bản khác là Mỹ sẽ tăng thuế nhiều mặt hàng, như vậy sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất, xuất khẩu của các DN. Khi đó, các DN phải linh hoạt, điều chỉnh lại kế hoạch sản xuất cho phù hợp.

Liên quan đến việc áp thuế với các mặt hàng trên thế giới của Tổng thống Mỹ, Thứ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho hay, việc áp thuế của Mỹ sẽ làm thay đổi, dịch chuyển thương mại trên toàn cầu và Việt Nam cũng chịu tác động đến sản xuất, xuất khẩu. Tuy nhiên, có nhiều nước còn chịu tác động mạnh hơn Việt Nam. Hàng hóa của Việt Nam xuất khẩu sang Mỹ không cạnh tranh trực tiếp với DN Mỹ.

Ngày 20-2, Tham tán Thương mại, Trưởng cơ quan Thương vụ Việt Nam tại Hoa Kỳ Đỗ Ngọc Hưng đã có văn bản gửi các hiệp hội ngành nghề liên quan về kế hoạch áp thuế bổ sung của Tổng thống Donald Trump. Hoa Kỳ đang xem xét kế hoạch mở rộng phạm vi áp thuế đối với sản phẩm gỗ xẻ (lumber) và sản phẩm từ rừng (forest products). Mức thuế xem xét là 25% và có hiệu lực từ ngày 2-4-2025 tương tự với mặt hàng thuốc, ô-tô và chất bán dẫn.

Nhiều ngành hàng lo lắng

Các mặt hàng Đồng Nai đang xuất khẩu nhiều vào Mỹ là giày dép; dệt may; xơ sợi dệt; sản phẩm gỗ; máy móc thiết bị, dụng cụ, phụ tùng; máy tính, điện tử và linh kiện; sắt thép; phương tiện vận tải, phụ tùng... Hiện DN của những ngành hàng trên đang rất lo lắng, bởi vì nếu Mỹ tăng thuế sẽ khiến cho giá thành của sản phẩm tăng cao, khả năng cạnh tranh sẽ giảm, lợi nhuận ngày càng bị thu hẹp.

Gỗ là một trong những ngành xuất khẩu chủ lực của Đồng Nai có thể bị ảnh hưởng bởi các biện pháp thuế quan. Ảnh:V.Gia

Ông Trần Tấn Phát, Trưởng phòng Hành chính - nhân sự Công ty TNHH Thép SeAH Việt Nam (ở Khu công nghiệp Biên Hòa 2, thành phố Biên Hòa), chia sẻ công ty chuyên sản xuất các loại ống thép và 90% sản phẩm xuất khẩu vào thị trường Mỹ. Từ ngày
12-3-2025, nhôm và thép xuất khẩu vào Mỹ phải chịu thuế 25% ảnh hưởng lớn đến sản xuất, kinh doanh của DN. Thời gian qua, nguyên liệu của DN có đến 70-80% nhập khẩu từ Trung Quốc nên hiện công ty đang phải tìm thêm nguồn cung nguyên liệu từ các nước và nội địa.

Ông Phát cho biết thêm, hiện nay, các đối tác từ Mỹ và các nước vẫn đặt hàng, nhưng ít các đơn hàng lớn và dài hạn. Bởi vì, các khách hàng đang lo lắng tình hình kinh tế thế giới sẽ có những biến động. Do đó, SeAH và các DN rất mong muốn tỉnh, các bộ, ngành sẽ hỗ trợ xúc tiến thương mại để mở rộng thị trường trong nước và xuất khẩu.

Ngoài lo lắng hàng hóa xuất khẩu vào Mỹ sẽ tăng thuế, các DN còn lo những thị trường khác sẽ bị cạnh tranh gay gắt hơn. Vì Mỹ áp thuế thêm với hàng hóa của Trung Quốc, Canada, Mexico, các nước này sẽ mở rộng thị trường sang những quốc gia khác. Đồng thời, với cả thị trường nội địa DN cũng khó khăn trong việc giữ và tăng thị phần.

Ông Trần Quang, Phó tổng giám đốc Công ty TNHH quốc tế Fleming Việt Nam (Khu công nghiệp Amata, thành phố Biên Hòa), cho biết nhà nhập khẩu Mỹ đòi hỏi rất kỹ về nguồn gốc, xuất xứ sản phẩm. Do đó, sản phẩm nến thơm của DN đa số xuất khẩu vào Mỹ phải chú ý kỹ nguồn gốc của nguyên liệu đầu vào. Để giảm các rủi ro khi xuất khẩu hàng hóa, công ty tăng nội địa hóa sản phẩm, tìm thêm nguyên liệu từ các thị trường khác. Thị trường toàn cầu trong năm nay sẽ có những diễn biến khó lường nên các nhà nhập khẩu có xu hướng chỉ đặt đơn hàng nhỏ và vừa trong thời gian ngắn. Vì thế, từ quý II-2025, các đơn hàng chậm lại, buộc DN nghiên cứu điều chỉnh lại kế hoạch sản xuất kinh doanh.

Phó chủ tịch Hiệp hội Xuất nhập khẩu Đồng Nai Nguyễn Duy Hưng nhận định, chính sách "Nước Mỹ trên hết" của Tổng thống Donald Trump là nhằm tăng nguồn thu cho ngân sách và tìm kiếm thêm nhiều nguồn đầu tư trở lại; đồng thời buộc nước đối tác phải nhượng bộ để đảm bảo các lợi ích của Mỹ. Do đó, để xâm nhập và duy trì sâu rộng phát triển vào thị trường này là thách thức không hề nhỏ của các DN xuất nhập khẩu của Việt Nam hiện nay.

Khánh Minh - Văn Gia

Bài 2: Kịch bản ứng phó với căng thẳng thương mại