Nghệ sĩ nhiếp ảnh NGUYỄN VĂN THƯƠNG, Ủy viên Ban chấp hành Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam:

Sự phát triển của cuộc sống vừa là thuận lợi, vừa là thách thức đối với nghệ sĩ nhiếp ảnh

Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền Đông Nam bộ là dịp tề tựu, ngày hội của giới nhiếp ảnh khu vực. Nhân dịp này, Đồng Nai cuối tuần có dịp trò chuyện với nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Văn Thương, Ủy viên Ban chấp hành Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam về những điểm nhấn của Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền Đông Nam bộ, cùng vai trò của nhiếp ảnh và nghệ sĩ nhiếp ảnh trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.

Nghệ sĩ nhiếp ảnh Nguyễn Văn Thương, Ủy viên Ban chấp hành Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam. Ảnh: H.Quy

Cơ hội tìm hiểu, khám phá và thể hiện vẻ đẹp thiên nhiên, văn hóa và con người Đồng Nai

* Xin ông cho biết, so với các khu vực khác, Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền Đông Nam bộ năm nay có khác biệt gì?

- Liên hoan ảnh nghệ thuật khu vực là hoạt động quan trọng và bổ ích của Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam dành cho các nghệ sĩ nhiếp ảnh cả nước được tổ chức hàng năm, luân phiên giữa các tỉnh theo mỗi vùng miền. Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền Đông Nam bộ lần thứ 30 về cơ bản không có gì khác biệt nhiều so với các vùng miền trong cả nước, theo tiêu chí chung về đề tài và nội dung: Tập trung thể hiện vẻ đẹp thiên nhiên, đất nước, con người trong khu vực; phản ánh những thành tựu kinh tế, khoa học kỹ thuật, an sinh xã hội, an ninh quốc phòng, tăng cường giao lưu, hội nhập quốc tế…; những tấm gương điển hình tiên tiến, học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; những nét đẹp trong đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào các dân tộc, giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc. Khuyến khích các tác phẩm mang nội dung giới thiệu thế mạnh, tiềm năng phát triển kinh tế - xã hội tại các địa phương trong khu vực, đề tài xây dựng nông thôn mới và chuyển dịch cơ cấu nông nghiệp theo hướng hiện đại, bảo vệ chủ quyền biên giới - biển đảo quốc gia.

Có một sự khác biệt nhỏ, Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền Đông Nam bộ lần thứ 30-2023 được tổ chức tại Đồng Nai - vùng đất địa linh nhân kiệt, có lịch sử hơn 325 năm hình thành và phát triển, với kho tàng văn hóa giàu có là những câu chuyện ẩn mình trong di sản, trầm tích trong dân gian, cùng truyền thống đấu tranh bất khuất với đại ngàn Chiến khu Đ đi vào lịch sử như một biểu tượng rực rỡ của chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam.

Hơn thế, Đồng Nai với sự phát triển kinh tế mạnh mẽ, đang vững bước ở cả nông nghiệp và

công nghiệp, có vựa trái cây nổi tiếng Long Khánh, Xuân Lộc, còn TP.Biên Hòa là địa chỉ uy tín thu hút với hàng triệu công nhân cả nước về hội tụ tại các khu công nghiệp.

Do đó, Liên hoan Ảnh nghệ thuật khu vực miền Đông Nam bộ lần thứ 30 năm nay là dịp để các nghệ sĩ nhiếp ảnh có cơ hội được tìm hiểu, khám phá và thể hiện vẻ đẹp thiên nhiên, văn hóa và con người của “vùng đất Nhà Bè nước chảy chia hai”.

* Chất lượng nghệ thuật của tác phẩm tham gia Liên hoan Ảnh nghệ thuật Đông Nam bộ lần thứ 30-2023 và các năm trước; tư duy sáng tạo, hình thức biểu đạt của các tác giả như thế nào, thưa ông?

- Chất lượng nghệ thuật của các tác phẩm nhìn chung có sự nổi trội hơn trong những năm gần đây, tư duy sáng tạo của các tác giả được đầu tư từ lúc xây dựng tác phẩm và hoàn thiện đều được chỉn chu, chắt lọc làm cho tác phẩm đạt chất lượng cao hơn.

Hai năm trở lại đây, ảnh bộ được nhiều tác giả ưa chuộng và lựa chọn, song chỉ một số tác giả có kỹ năng thâu tóm nội dung, cô đọng cảm xúc và diễn đạt logic câu chuyện hình ảnh. Đã có những bộ ảnh độc đáo, ấn tượng, song vẫn rất cần những bức ảnh đơn đảm bảo được các tiêu chí về đề tài, nội dung và hình thức biểu đạt.

Số lượng ảnh chụp bằng flycam xuất hiện nhiều hơn. Với sự hỗ trợ của trang thiết bị hiện đại, các tác phẩm chụp bằng flycam thỏa mãn được những góc chụp không tưởng mà máy móc thông thường và phương pháp sáng tác truyền thống khó có thể thực hiện được. Tất nhiên, ở thể loại ảnh này, giữa tác giả và chủ thể ít nhiều mất đi sự kết nối mật thiết, gắn bó.

Vai trò của nghệ sĩ là sáng tạo

* Đứng trước nhiều biến động mạnh mẽ, sâu sắc của đời sống, xã hội, theo ông, giới nhiếp ảnh khu vực và trong nước đã thực sự dấn thân vào những vấn đề thời sự của đất nước để sáng tạo tác phẩm chất lượng, xứng tầm hay chưa?

- Song song với sự phát triển của cuộc sống hiện đại, nhiếp ảnh là ngành nghệ thuật dễ tiếp cận, có sự phổ biến, tham gia đông đảo của mọi tầng lớp nhân dân. Điều đó vừa là thuận lợi, vừa là thách thức đối với người nghệ sĩ sáng tác ảnh nghệ thuật hiện nay.

Khi nhiếp ảnh trở nên “đại chúng” thì tính chuyên nghiệp, chất lượng nghệ thuật trở thành “nguy cơ” ngày một rõ. Khi điện thoại thông minh có chức năng như một chiếc máy ảnh mini và chụp ảnh “check in”, lấy “view”, kiếm “share” là nhu cầu chung của đa số những công dân mạng trên thế giới ảo…. thì vấn đề ý tưởng tác phẩm, ngôn ngữ biểu đạt, phương pháp thể hiện, tính chuyên nghiệp trở nên cấp thiết đối với nghệ sĩ hơn bao giờ hết.

Lực lượng sáng tác ảnh nghệ thuật trong khu vực hiện nay có những tay máy trẻ năng động, giàu ý tưởng, có chiều sâu trong sáng tạo nghệ thuật thuần túy, dám đi vào các thể loại mới: ảnh ý tưởng, nhiếp ảnh ứng dụng (đưa các tác phẩm ảnh kết hợp với các lĩnh vực khác để tạo nên các sản phẩm sử dụng trong đời sống), ảnh độc bản hoặc hạn chế số lượng bản vật lý, song chỉ một số nghệ sĩ dám dấn thân, lăn xả, bám sát những vấn đề thời sự nóng hổi, cấp bách của đất nước để tạo ra những tác phẩm xứng tầm “đóng băng” những khoảnh khắc lịch sử vĩnh viễn không bao giờ trở lại .

Tuy nhiên, lại thiếu vắng nhiều tác phẩm tuyệt đẹp với cảm nhận tinh tế, ánh sáng và độ tương phản hoàn hảo trong hành trình khám phá, ghi lại những cảm xúc thực tại của cuộc sống hàng ngày, mặc dù giới nhiếp ảnh hiện đại đã có những nỗ lực truyền tải thông điệp về sự kiên nhẫn, sự đấu tranh của con người, quyết tâm vượt lên hoàn cảnh nguy nan của dịch bệnh, từng bước kiên cường phục hồi sức khỏe,  giữ vững tinh thần, cải thiện kinh tế, xây dựng “mục tiêu kép”… sau dịch bệnh Covid-19.

Gần đây, có nhiều bức ảnh ra đời từ các ứng dụng công nghệ có sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI)… Người nghệ sĩ nhiếp ảnh cần phải làm gì trước sự phát triển vượt bậc của công nghệ hiện đại với các loại máy móc vượt xa giới hạn sinh học của con người?

- AI ra đời có nhiều mặt tích cực và cả tiêu cực. Song nghệ thuật luôn đa dạng và phong phú, đòi hỏi con người phải không ngừng sáng tạo, đổi mới, học hỏi nâng cao tri thức của bản thân và bồi đắp tâm hồn, dưỡng nuôi cảm xúc. AI có thể thay đổi nhiều lĩnh vực và vượt xa giới hạn sinh học thông thường nhưng không thay thế được tình cảm, trách nhiệm của con người. Con người có thể áp dụng AI để hỗ trợ, thay thế ở một số vấn đề nào đó ngoài hai thứ vô hình mà lớn lao ấy.

Sự phát triển mạnh mẽ của AI chỉ càng cho chúng ta cần hiểu rõ hơn nữa vai trò của con người, của nghệ sĩ là sáng tạo.

* Xin cảm ơn ông!

Huyền Quy (thực hiện)