Kỷ niệm 79 năm Cách mạng Tháng Tám thành công (19-8):

Đại đoàn kết toàn dân tộc trong Cách mạng Tháng Tám

Năm 1945, Đảng Cộng sản Đông Dương khi ấy chỉ có 5 ngàn đảng viên, trong đó có nhiều đồng chí còn đang bị giam giữ trong các nhà tù của đế quốc, thực dân, song đã lãnh đạo Nhân dân đứng lên giành chính quyền thành công, thành lập nên nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa.

Thủ đô Hà Nội trong những ngày tháng 8-1945. Ảnh: T.L

Thành công nhanh chóng và thắng lợi vĩ đại của cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 trước hết được kết tinh từ tinh thần yêu nước, ý chí quật cường của các tầng lớp Nhân dân và đặc biệt là sức mạnh đại đoàn kết dân tộc. Đảng Cộng sản Đông Dương, những nhà lãnh đạo của Đảng khi ấy đã thật sự là ngọn cờ quy tụ, phát huy được sức mạnh đại đoàn kết của dân tộc.

“Cỏ cây, đất nước cùng được giải phóng”

Là một người chứng kiến không khí sục sôi của cuộc cách mạng này ở Sài Gòn, nhà cách mạng kiên trung Nguyễn Văn Nguyễn đã mô tả không khí hừng hực của các tầng lớp Nhân dân khi ấy trong tác phẩm Tháng Tám trời mạnh thu. Ông viết: “Giữa cảnh trời lộng mây, làn sóng người cuồn cuộn chảy vào đô thị, chiến tranh vừa kết thúc, nhơn loại thở một hơi dài, người nô lệ đi ra đường, cỏ cây, đất nước cùng được giải phóng. Một tác phẩm xuất hiện. Không phải công trình của anh hùng vô vi cô độc. Tác phẩm của Nhân dân, được làm bằng máu thịt của Nhân dân, anh hùng là Nhân dân: ấy là Cách mạng Tháng Tám”.

Trước khi Cách mạng Tháng Tám nổ ra, đặc biệt là trước khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, rất nhiều phong trào yêu nước khác nhau đã nổ ra nhưng đều thất bại. Không phải những nhà cách mạng ấy không có lòng yêu nước thiết tha cháy bỏng, cũng không phải họ nhụt phai ý chí. Thế nhưng những phong trào từ của các bậc tiền bối như Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh đến những phong trào “tiếng thét Yên Bái” của người anh hùng Nguyễn Thái Học cũng đều bị bánh xe lịch sử nghiền nát.

Sự thất bại của các phong trào yêu nước ấy sau này đã được tìm và giải mã nguyên nhân để rồi một trong những nguyên nhân được nhiều đồng thuận chính là các phong trào ấy đã không khơi dậy được tinh thần và sức mạnh đại đoàn kết của dân tộc.

Thành công từ đường lối đúng đắn

Mặt trận Việt Minh do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc thành lập ngay khi về nước lãnh đạo cách mạng đã quy tụ đông đảo các giới đồng bào không phân biệt giai cấp, tín ngưỡng, tôn giáo… cùng nhau đấu tranh giành độc lập dân tộc. Chính đường lối đúng đắn ấy đã quy tụ tất cả các tầng lớp Nhân dân để làm nên thắng lợi này. Vì vậy, không khó hiểu khi lệnh tổng khởi được ban ra ở cơ quan đầu não thì chỉ ít ngày sau Hà Nội đã giành được độc lập.

Chỉ trong một khoảng thời gian rất ngắn, cuộc cách mạng đã nổ ra và thành công nhanh chóng. Thành công nhanh chóng của cuộc cách mang Tháng tám chính là ở việc Mặt trận Việt Minh dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương đã chớp thời cơ của tình hình trong nước và thế giới. Chớp thời cơ Liên Xô tuyên chuyến với phát xít Nhật và những thắng lợi của quân đồng minh ở châu Âu; Hội nghị toàn quốc của Đảng đã họp và quyết định Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trên cả nước.

Quân lệnh số 1 sau đó đã khẳng định: “Giờ tổng khởi nghĩa đã đánh! Cơ hội có một cho quân, dân Việt Nam cùng giành lấy quyền độc lập của nước nhà… Chúng ta phải hành động cho nhanh, với một tinh thần vô cùng quả cảm, vô cùng thận trọng!... Cuộc thắng lợi hoàn toàn nhất định sẽ về ta!”.

Khi nghe bản tin của Đài BBC phát về việc Nhật Hoàng chấp thuận đầu hàng, lãnh tụ Hồ Chí Minh đã nói với đồng chí Võ Nguyên Giáp: “Dù phải đốt cháy cả dãy Trường Sơn cũng phải giành cho được tự do độc lập!”.

Người đứng đầu phủ Khâm sai Bắc Bộ của Chính phủ Trần Trọng Kim là Phan Kế Toại đã rút lui và ra lệnh không được nổ súng vào đoàn của người dân biểu tình. 4 ngày sau Hà Nội, Huế - kinh đô của triều đình phong kiến đã giành chính quyền. Vua Bảo Đại đã thức thời chấp thuận thoái vị để trao quyền lại cho quốc dân. Các vị quan lại nổi tiếng của triều đình Huế, trước sự mách bảo của con tim và khối óc đã quyết định đứng về phía Nhân dân. Ngày 25-8, khởi nghĩa thành công ở Sài Gòn.

Trong bối cảnh xây dựng đất nước hiện nay, Việt Nam thực hiện đường lối ngoại giao mang đậm bản sắc cây tre Việt Nam, đó là đường lối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại; là bạn, là đối tác tin cậy và là thành viên tích cực, có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế; chủ động, tích cực hội nhập quốc tế toàn diện và sâu rộng.

Còn nguyên giá trị hôm nay

Thành công nhanh chóng của cuộc Cách mạng Tháng Tám năm 1945 được tạo nên bởi rất nhiều yếu tố. Trong đó, trước hết là ở việc chớp đúng thời cơ.

Thời cơ quan trọng nhất khi ấy chính là sự thất bại và đầu hàng của đội quân Quan Đông của phát xít Nhật. Thời cơ khác cũng không kém phần quan trọng là thực dân Pháp và phát xít Nhật đã đẩy người dân Việt Nam vào nạn đói khủng khiếp cuối năm 1944 đầu năm 1945, vì vậy khi tổng khởi nghĩa được ban ra, đông đảo người dân đã hưởng ứng để mong thoát khỏi tình cảnh tang thương. Vì vậy, trong lãnh đạo hiện nay, việc chớp đúng thời cơ, dự báo trúng tình hình để đưa ra các quyết sách chính xác, phù hợp là vô cùng quan trọng bởi nếu chỉ cần “sai một ly” sẽ “đi một dặm”.

Bằng đường lối “coi quyền lợi dân tộc cao hơn hết thảy”, Mặt trận Việt Minh đã sẵn sàng dang rộng vòng tay chào đón tất cả những cá nhân, đoàn thể, chỉ cần đánh đuổi xâm lược Nhật, Pháp để dựng lên một nước Việt Nam tự do độc lập. Đây chính là chất keo sơn gắn kết rộng rãi nhiều tầng lớp đồng bào.

Để có sự thành công nhanh chóng của cuộc Cách mạng Tháng Tám, Đảng Cộng sản Đông Dương đã trải qua 15 năm xây dựng và tập hợp lực lượng. Không một tổ chức nào dù mạnh đến bao nhiêu có thể làm được tất cả mọi việc, Lê-nin đã nói đại ý như vậy. Điều đặc biệt quan trọng là các tổ chức giữ vai trò lãnh đạo không chỉ tạo ra xúc cảm để dẫn dắt mọi người mà còn phải thổi được tinh thần để quy tụ sức mạnh. Trong công cuộc xây dựng đất nước những năm qua, nhất là từ khi Đảng ta phát động và lãnh đạo công cuộc đổi mới, bằng những chủ trương, đường lối đúng đắn, Đảng Cộng sản Việt Nam đã khai mở tiềm năng, sức mạnh vĩ đại của cả dân tộc, phấn đấu xây dựng một nước Việt Nam dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Nghị quyết số 43-NQ/TW, ngày 24-11-2023, Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về Tiếp tục phát huy truyền thống, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng đất nước ta ngày càng phồn vinh, hạnh phúc tiếp tục nhất quán quan điểm: “Đại đoàn kết toàn dân tộc là truyền thống quý báu, đường lối chiến lược quan trọng, xuyên suốt của Đảng; nguồn sức mạnh to lớn, nhân tố quyết định thắng lợi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc…”.

Gần 80 năm sau cuộc cách mạng vĩ đại này, cùng thời gian này, đất nước đã và đang đứng trước những thời cơ và vận hội mới, trong đó có những khó khăn, thách thức cần sự chung sức, đồng lòng từ sức mạnh đại đoàn kết dân tộc để vượt qua. Trong bối cảnh ấy, bài học về sức mạnh đại đoàn kết dân tộc mà Cách mạng Tháng Tám để lại vẫn mang tính thời sự nóng hổi hôm nay.

Vũ Trung Kiên