Chọn chung cư hay nhà riêng lẻ?

Nhà chung cư được thiết kế có lối đi, cầu thang chung, có phần sở hữu riêng, phần sở hữu chung và hệ thống công trình hạ tầng sử dụng chung nên được nhiều người lựa chọn.

Khu dân cư với nhà ở riêng lẻ tại khu phố Bàu Cối, phường Bảo Vinh, tỉnh Đồng Nai. Ảnh: Đoàn Phú

Tuy vậy, vẫn có người chọn nhà ở riêng lẻ được xây dựng trên thửa đất ở riêng biệt thuộc quyền sử dụng của mình. Sự lựa chọn này xuất phát từ tính tiện ích, khả năng tài chính, nhu cầu của từng cá nhân.

Lựa chọn theo nhu cầu thực tế

Thuộc diện được mua nhà ở xã hội (NƠXH), chị Hoàng Thị Ngọc (ngụ phường Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai) cân nhắc làm hồ sơ đăng ký mua nhà khi các dự án NƠXH tại nhiều địa phương đang khởi công nhằm đáp ứng nhu cầu NƠXH cho người có thu nhập thấp, công chức, viên chức, người lao động tỉnh Bình Phước trước đây về tỉnh Đồng Nai công tác.

Chị Ngọc bộc bạch: Dù thuộc đối tượng mua NƠXH, chị vẫn thích sở hữu nhà ở riêng lẻ hơn, bởi khi mua nhà ở riêng lẻ hoặc chuyển nhượng được đất ở để xây dựng nhà ở riêng lẻ thì giá trị của nó sẽ tăng theo thời gian. Nhất là nhà thuộc quyền sở hữu, đất thuộc quyền sử dụng của cá nhân nên tự do thay đổi thiết kế nhà ở, chuyển nhượng… với thủ tục đơn giản.

Cũng vì có điều kiện kinh tế, nhu cầu chỗ ở cần đơn giản nhưng độc lập, anh Võ Trọng Nghĩa (ngụ phường Tam Hiệp, tỉnh Đồng Nai) từ chối lời chào mời, giới thiệu của bạn bè về nhà chung cư thương mại tại những vị trí đẹp ở các phường Trấn Biên, Long Hưng, xã Trảng Bom… Theo anh Nghĩa, cách sinh hoạt theo kiểu chung cư không phù hợp với anh, khá bất tiện và không thoải mái.

Trong khi đó, anh Nguyễn Văn Lộc (ngụ phường Long Bình, tỉnh Đồng Nai) luôn ao ước được sở hữu căn hộ chung cư, dù chỉ là căn hộ chung cư NƠXH diện tích nhỏ. Anh Lộc bày tỏ: “Tôi có việc làm, thu nhập ổn định, độc lập về tài chính nên sống chung trong gia đình với nhiều thế hệ dẫn tới bất tiện trong các mối quan hệ với bạn bè, xã hội. Đồng thời sống ở chung cư, tôi sẽ được hưởng nhiều tiện ích như: vệ sinh khu vực chung, an ninh trật tự, trông giữ xe…”.

Pháp luật không phân biệt quyền tài sản là căn hộ chung cư hay nhà ở riêng lẻ. Do đó, người sở hữu căn hộ chung cư hoặc nhà ở riêng lẻ đều có quyền để lại di sản thừa kế. Còn người đang sở hữu căn hộ chung cư mà chung cư không đủ điều kiện an toàn để ở thì không được tiếp tục ở. Riêng nhà ở riêng lẻ thì chủ sở hữu có thể tự bỏ kinh phí ra sửa chữa, khắc phục.

Luật sư NGUYỄN ĐỨC, Đoàn Luật sư tỉnh Đồng Nai

Thời gian sử dụng chung cư, nhà ở riêng lẻ

Việc sở hữu chung cư hay nhà ở riêng lẻ, đôi khi cá nhân quyết định không hoàn toàn phụ thuộc vào sở thích, điều kiện thu nhập, sự tiện lợi… mà còn có mục đích khác, như xem đó là tài sản để lại cho con, cháu… Thế nhưng, với NƠXH, khi về già không có thu nhập mà chung cư xuống cấp, hết hạn sử dụng sẽ ra sao?

Luật gia Nguyễn Xuân Thanh (thuộc Hội Luật gia tỉnh Đồng Nai) cho biết: Nhà ở riêng lẻ thường gắn liền quyền sở hữu nhà và quyền sử dụng đất. Do đó, khi xây dựng nhà ở riêng lẻ trên phần đất ở thuộc quyền sử dụng riêng của mình thì chủ sở hữu nhà quyết định thay đổi thiết kế hay sửa chữa lớn hoặc nhỏ chỉ tuân theo quy định pháp luật về xây dựng đối với trường hợp nhà ở riêng rẻ. Còn với chung cư thì phải tuân theo rất nhiều quy định khác.

Chẳng hạn, tại Điều 60 Luật Nhà ở năm 2023 quy định: Việc cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư phải được thực hiện theo dự án, gắn với việc cải tạo, chỉnh trang đô thị, bảo đảm kết nối hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, phù hợp với quy hoạch đô thị và nông thôn, quy hoạch sử dụng đất, kế hoạch sử dụng đất, chương trình phát triển nhà ở cấp tỉnh và kế hoạch cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư đã được phê duyệt. Việc cải tạo, xây dựng lại nhà chung cư phải tuân thủ quy định của Luật Nhà ở năm 2023, pháp luật về xây dựng, pháp luật về đầu tư, pháp luật về đầu tư công và quy định khác của pháp luật có liên quan.

Thời hạn sử dụng chung cư phụ thuộc vào hồ sơ thiết kế và thời gian sử dụng thực tế nhà chung cư theo kết luận kiểm định của cơ quan có thẩm quyền. Khi nhà chung cư hết hạn sử dụng hoặc còn hạn sử dụng, nhưng do chung cư bị hư hỏng, xuống cấp trầm trọng, không đảm bảo điều kiện an toàn để tiếp tục sử dụng… sẽ bị tháo dỡ.

Luật gia Nguyễn Xuân Thanh lưu ý: Nếu xây dựng chung cư mới và bố trí lại chỗ ở cho người đang sinh sống tại khu chung cư cũ và người này đồng thuận thì họ phải đóng góp kinh phí để xây dựng lại nhà chung cư mới nếu nhà chung cư cũ được xây dựng sau thời điểm năm 1994. Còn họ từ chối thì được bồi thường về nhà ở.

Tuy nhiên, việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư căn hộ chung cư khi bị tháo dỡ, di dời hoàn toàn khác với việc bồi thường về đất, nhà ở, công trình, vật kiến trúc trên đất đối với nhà ở riêng lẻ khi Nhà nước thu hồi triển khai thực hiện các dự án vì mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng… 

Đoàn Phú