Phân định về vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2026-2030

Sau khi sáp nhập, hợp nhất xã phường, thực hiện mô hình Chính quyền địa phương 2 cấp, các địa phương, trong đó có tỉnh Đồng Nai luôn quan tâm phân định lại thôn (ấp) đặc biệt khó khăn cho phù hợp với tình hình mới.

Y, bác sĩ Trạm Y tế xã Minh Đức, tỉnh Đồng Nai thường xuyên khám sức khỏe cho đồng bào dân tộc thiểu số. Ảnh: Đoàn Phú

Cơ sở pháp lý để triển khai chính sách này là Nghị định 272/202/NĐ-CP ngày 16-10-2025 của Chính phủ về phân định vùng đồng bào dân tộc thiểu số (DTTS) và miền núi giai đoạn 2026-2030 (gọi tắt Nghị định 272, có hiệu lực từ ngày 1-12-2025, thay thế Quyết định 33/2020/QĐ-TTg ngày 12-11-2020 của Thủ tướng Chính phủ về tiêu chí phân định vùng đồng bào DTTS và miền núi theo trình độ phát triển giai đoạn 2021-2025 (gọi tắt Quyết định 33).

Tiêu chí phân định thôn đặc biệt khó khăn

Tại Điều 7 Nghị định 272 quy định, thôn đặc biệt khó khăn là thôn vùng đồng bào DTTS và miền núi, có ít nhất 2 trong 3 tiêu chí sau đây: Có tỷ lệ nghèo đa chiều cao gấp từ 4 lần trở lên so với tỷ lệ nghèo đa chiều chung của cả nước; riêng các địa phương vùng đồng bằng sông Cửu Long có tỷ lệ nghèo đa chiều cao gấp từ 2 lần trở lên so với tỷ lệ nghèo đa chiều chung của cả nước. Có dưới 60% đường thôn và đường liên thôn được cứng hóa đảm bảo ô tô đi lại thuận tiện quanh năm theo tiêu chuẩn kỹ thuật quy định tại pháp luật đường bộ. Tỷ lệ hộ gia đình có hợp đồng mua bán điện dưới 90%.

Ông Nguyễn Văn Tính (nguyên cán bộ tư pháp, phường Đồng Xoài) cho biết: So với Quyết định 33 thì Nghị định 272 có sự thay đổi lớn trong tiêu chí phân định thôn đặc biệt khó khăn là thôn vùng đồng bào DTTS và miền núi. Cụ thể, Quyết định 33 quy định, thôn đặc biệt khó khăn thuộc vùng đồng bào DTTS và miền núi là thôn có tỷ lệ số hộ DTTS trong tổng số hộ dân sinh sống ổn định thành cộng đồng từ 15% trở lên và phải có thêm một trong 2 tiêu chí sau:

Thứ nhất, có tỷ lệ hộ nghèo từ 20% trở lên (riêng đối với khu vực đồng bằng sông Cửu Long có tỷ lệ hộ nghèo từ 15% trở lên hoặc có trên 30 hộ nghèo là hộ DTTS nghèo).

Thứ hai, có tỷ lệ hộ nghèo từ 15% đến dưới 20% (riêng khu vực đồng bằng sông Cửu Long có tỷ lệ hộ nghèo từ 12% đến dưới 15%), đồng thời phải có thêm một trong các tiêu chí sau: Có trên 60% tỷ lệ hộ nghèo là hộ DTTS trong tổng số hộ nghèo của thôn; chưa có đường từ thôn đến trung tâm xã hoặc có đường nhưng đi lại rất khó khăn nhất là mùa mưa; chưa có điện lưới quốc gia hoặc đã có nhưng trên 30% số hộ chưa được sử dụng điện lưới quốc gia.

Ông Nguyễn Văn Tính nhấn mạnh: Nghị định 272 quy định tiêu chí phân định thôn đặc biệt khó khăn là thôn đồng bào DTTS và miền núi thoáng hơn so với Quyết định 33. Do đó rất thuận lợi cho các địa phương trong phân định, xác định tiêu chí thôn đặc biệt khó khăn là thôn vùng đồng bào DTTS và miền núi.

Điểm c khoản 1 Điều 13 Nghị định 272 quy định, Bộ Dân tộc và Tôn giáo tổng hợp, ban hành quyết định công bố danh sách thôn, xã vùng đồng bào DTTS và miền núi, thôn đặc biệt khó khăn và xã khu vực I, II, III; quyết định phê duyệt và công bố danh sách tỉnh vùng đồng bào DTTS và miền núi trên phạm vi cả nước.

Phân định xã theo trình độ phát triển

Xã vùng đồng bào DTTS là xã đáp ứng ít nhất một trong 2 tiêu chí sau đây: có từ 15% người DTTS trở lên sinh sống ổn định; có từ 4,5 ngàn người DTTS trở lên sinh sống ổn định (khoản 2 Điều 4).

Xã miền núi là xã đáp ứng ít nhất một trong 2 tiêu chí sau đây: có ít nhất 2/3 diện tích tự nhiên nằm ở độ cao từ 200m trở lên so với mực nước biển; có từ 2/3 số thôn trở lên là thôn miền núi (khoản 2 Điều 5). 

Xã vùng đồng bào DTTS và miền núi là xã đáp ứng ít nhất một trong 2 điều kiện sau đây: đáp ứng quy định tại khoản 2 Điều 4 của Nghị định 272; đáp ứng quy định tại khoản 2 Điều 5 của Nghị định 272 (khoản 2 Điều 6). Đây là những quy định được Nghị định 272 quy định rõ ràng, cụ thể tại các điều, không phân tán rải rác tại khác khoản, điều và dẫn chiếu như Quyết định 33.

Luật sư Trần Văn Giáp, Đoàn Luật sư tỉnh Đồng Nai cho biết thêm: Nghị định 272 quy định về việc phân định xã theo trình độ phát triển được quy định chi tiết, tập trung ngay tại Điều 8, không phải quy định riêng lẻ tại các điều như: 3, 4 và 5 của Quyết định 33. Do đó, các cơ quan, địa phương, người có thẩm quyền rất thuận lợi trong việc nghiên cứu, cũng như triển khai chính sách cho cán bộ, hội viên, người dân và nhất là đồng bào DTTS nắm bắt.

Chẳng hạn, tại khoản 2 Điều 8 Nghị định 272 quy định tiêu chí phân định xã theo trình độ phát triển: có thu nhập bình quân đầu người thấp hơn 50% so với thu nhập bình quân đầu người của cả nước; có tỷ lệ nghèo đa chiều cao gấp từ 2 lần trở lên so với tỷ lệ nghèo đa chiều chung của cả nước; riêng các địa phương vùng đồng bằng sông Cửu Long có tỷ lệ nghèo đa chiều cao gấp từ 1,5 lần trở lên so với tỷ lệ nghèo đa chiều chung của cả nước; tỷ lệ hộ gia đình có hợp đồng mua bán điện dưới 95%; tỷ lệ hộ gia đình được sử dụng nước sạch theo quy chuẩn dưới 30%...

   Đoàn Phú