Từ ngày 1-7, chủ hộ kinh doanh phải đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc

Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) năm 2024 chính thức có hiệu lực từ ngày 1-7-2025, đã mở rộng thêm nhiều diện phải tham gia đóng BHXH bắt buộc.

Người lao động hoàn tất các thủ tục hưởng chế độ bảo hiểm xã hội tại Bộ phận Một cửa Bảo hiểm xã hội khu vực XXVIII tại Đồng Nai. Ảnh: K.Liễu

Theo đó, chủ hộ kinh doanh cá thể phải tham gia BHXH bắt buộc với mức cao nhất là 11,7 triệu đồng/tháng và thấp nhất là 585 ngàn đồng/tháng.

Cách tính mức đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc

Giám đốc BHXH khu vực XXVIII Phạm Minh Thành cho biết, mức đóng BHXH bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh cá thể được quy định tại điểm a và điểm b, khoản 4, Điều 33 Luật BHXH năm 2024. Tỷ lệ đóng là 3% vào quỹ ốm đau và thai sản, 22% vào quỹ hưu trí và tử tuất.

Về căn cứ đóng, theo điểm d, khoản 1, Điều 31 Luật BHXH năm 2024, chủ hộ kinh doanh được lựa chọn tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc, nhưng thấp nhất bằng mức tham chiếu và cao nhất bằng 20 lần mức tham chiếu tại thời điểm đóng. Do đó, mức đóng của chủ hộ kinh doanh tham gia BHXH hàng tháng là 25% tiền lương. Chủ hộ kinh doanh có thể lựa chọn phương thức đóng hàng tháng, 3 tháng hoặc 6 tháng/lần, tùy theo nhu cầu.

Về mức tham chiếu, Luật BHXH năm 2024 điều chỉnh căn cứ tính đóng - hưởng một số chế độ BHXH từ “mức lương cơ sở” bằng “mức tham chiếu” do Chính phủ quy định. Đây là quy định mới. Theo quy định của Luật BHXH năm 2024, trong giai đoạn chuyển tiếp, khi Nhà nước chưa bãi bỏ mức lương cơ sở thì mức tham chiếu bằng đúng mức lương cơ sở hiện hành. Hiện nay, mức lương cơ sở là 2,34 triệu đồng/tháng, theo Nghị định 73/2024/NĐ-CP ngày 30-6-2024 của Chính phủ (quy định mức lương cơ sở và chế độ tiền thưởng đối với cán bộ, công chức, viên chức và lực lượng vũ trang). Do đó, mức đóng BHXH thấp nhất của chủ hộ kinh doanh là 25% x 2,34 triệu đồng = 585 ngàn đồng/tháng. Mức đóng cao nhất của chủ hộ kinh doanh là 11,7 triệu đồng/tháng.

Đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc thế nào?

Đại diện BHXH khu vực XXVIII cho biết, việc triển khai thu BHXH đối với chủ hộ kinh doanh sẽ được thực hiện theo các bước cụ thể.

Điều 28 Luật BHXH năm 2024 quy định về việc đăng ký tham gia BHXH và cấp sổ BHXH nêu rõ, chủ hộ kinh doanh cần liên lạc với cơ quan BHXH nơi đăng ký kinh doanh để thực hiện thủ tục đăng ký tham gia BHXH bắt buộc. Hồ sơ bao gồm tờ khai tham gia BHXH theo mẫu quy định. Thời hạn nộp hồ sơ là 30 ngày kể từ ngày thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.

Trường hợp chủ hộ kinh doanh không thực hiện nghĩa vụ đóng BHXH bắt buộc sẽ bị xử phạt hành chính theo quy định tại Điều 39 Luật BHXH năm 2024 và Điều 39 Nghị định 12/2022/NĐ-CP ngày 17-1-2022 của Chính phủ (quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực lao động, BHXH, người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng). Theo đó, sẽ bị phạt từ 18-20% tổng số tiền BHXH, bảo hiểm thất nghiệp phải đóng (tối đa 75 triệu đồng) nếu chủ hộ kinh doanh không đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp, chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự. Phạt từ 50-75 triệu đồng nếu chủ hộ kinh doanh trốn đóng BHXH, bảo hiểm thất nghiệp nhưng chưa bị xử lý hình sự.

Ngoài ra, người sử dụng lao động phải đóng đủ số tiền BHXH, bảo hiểm thất nghiệp còn thiếu; đồng thời, phải nộp lãi bằng 2 lần lãi suất đầu tư quỹ BHXH năm trước tính trên số tiền và thời gian chậm/trốn đóng. Nếu không tự thực hiện, ngân hàng/tổ chức tín dụng sẽ trích từ tài khoản của người sử dụng lao động số tiền nợ cùng lãi suất không kỳ hạn cao nhất (áp dụng khi vi phạm từ 30 ngày trở lên).

7 trường hợp bắt buộc đóng bảo hiểm xã hội từ ngày 1-7

Căn cứ theo khoản 1, Điều 2, Luật BHXH năm 2024, Nhà nước mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đối với các nhóm sau:

Thứ nhất, chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh tham gia theo quy định của Chính phủ. Đây là lực lượng lao động phi chính thức chiếm tỷ trọng lớn trong nền kinh tế.

Thứ hai, người quản lý doanh nghiệp, người quản lý, điều hành hợp tác xã không hưởng lương, bao gồm các chức danh như: thành viên HĐQT, tổng giám đốc, giám đốc, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước hoặc phần vốn doanh nghiệp tại các công ty và các chức danh quản lý được bầu khác... nếu không nhận lương.

Thứ ba, người lao động làm việc không trọn thời gian. Đây là những người làm việc theo hình thức bán thời gian, với tiền lương hàng tháng đạt mức tối thiểu phải đóng BHXH (bằng hoặc cao hơn mức lương đóng BHXH tối thiểu).

Thứ tư, người lao động có “hợp đồng” không mang tên hợp đồng lao động nhưng có tính chất của quan hệ lao động.

Thứ năm, lực lượng dân quân thường trực (lực lượng dân quân tự vệ hoạt động dài hạn tại địa phương).

Thứ sáu, người hoạt động không chuyên trách cấp xã (xã, phường, thị trấn).

Thứ bảy, người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố.

Kim Liễu