Từ ngày 1-7-2025: Nhiều quy định mới về công chứng có hiệu lực

Luật Công chứng năm 2024 (có hiệu lực từ ngày 1-7-2025) có nhiều quy định mới so với Luật Công chứng năm 2014 như: xác định rõ công chứng là dịch vụ công, quy định về giao dịch phải công chứng, sửa đổi quy định về công chứng viên (CCV) và tổ chức hành nghề công chứng, cũng như triển khai công chứng điện tử…

Người dân đến thực hiện công chứng, chứng thực tại Văn phòng Công chứng Vĩnh An (thị trấn Vĩnh An, huyện Vĩnh Cửu). Ảnh: Đ.Phú

Bổ sung nhiều quy định mới

Để khắc phục những bất cập trong quy định của Luật Công chứng năm 2014 về phạm vi hoạt động công chứng và thẩm quyền của CCV, tạo thuận lợi cho việc ký kết các giao dịch, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về công chứng, Luật Công chứng năm 2024 tiếp tục khẳng định công chứng là dịch vụ công, Nhà nước ủy nhiệm cho CCV của một tổ chức hành nghề công chứng thực hiện. Đồng thời, Luật Công chứng năm 2024 quy định công chứng là việc CCV chứng nhận tính xác thực, hợp pháp của giao dịch dân sự bằng văn bản; bổ sung quy định nhằm xác định rõ việc hành nghề công chứng là việc CCV thực hiện việc công chứng giao dịch. Như vậy, mặc dù CCV được giao thực hiện một số việc chứng thực nhưng nếu CCV không thực hiện việc công chứng giao dịch, mà chỉ thực hiện việc chứng thực thì vẫn không được tính là hành nghề công chứng.

Một điểm mới khác của Luật Công chứng năm 2024 là quy định rõ hơn các hành vi nghiêm cấm đối với CCV, phân biệt rõ rệt giữa hành vi của CCV và tổ chức hành nghề công chứng. Đặc biệt là quy định cụ thể hành vi nghiêm cấm đối với CCV trong việc đầu tư, góp vốn thành lập văn phòng công chứng (VPCC).

Cụ thể, điểm l, khoản 1, Điều 9 Luật Công chứng năm 2024 quy định nghiêm cấm CCV thực hiện đầu tư toàn bộ hoặc góp vốn với CCV khác để thành lập, nhận chuyển nhượng toàn bộ phần vốn góp của toàn bộ thành viên hợp danh của VPCC được tổ chức và hoạt động theo loại hình công ty hợp danh mà không tham gia hợp danh vào VPCC đó; góp vốn, nhận góp vốn, hợp tác với tổ chức, cá nhân không phải là CCV để thành lập, nhận chuyển nhượng toàn bộ phần vốn góp của toàn bộ thành viên hợp danh của VPCC được tổ chức và hoạt động theo loại hình công ty hợp danh; đầu tư để thành lập hoặc mua VPCC được tổ chức và hoạt động theo loại hình DNTN mà không làm trưởng VPCC đó.

Theo CCV Nguyễn Hữu Hiệp, Trưởng VPCC Vĩnh An (thị trấn Vĩnh An, huyện Vĩnh Cửu), một điểm mới khác của Luật Công chứng năm 2024 là quy định cụ thể giao dịch phải công chứng. Tại Điều 3 Luật Công chứng năm 2024 quy định, giao dịch phải công chứng là giao dịch quan trọng, đòi hỏi mức độ an toàn pháp lý cao và được luật quy định hoặc luật giao Chính phủ quy định phải công chứng. Bộ Tư pháp có trách nhiệm rà soát, cập nhật, đăng tải các giao dịch phải công chứng, chứng thực trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Tư pháp.

“Quy định giao dịch phải công chứng giúp người dân, doanh nghiệp thuận lợi trong việc xác định các giao dịch phải công chứng, tăng tính minh bạch trong quá trình áp dụng pháp luật” - CCV Nguyễn Hữu Hiệp cho hay.

Điều 32 Luật Công chứng năm 2024 quy định, VPCC tạm ngừng hoạt động trong các trường hợp sau đây: toàn bộ công chứng viên của VPCC bị tạm đình chỉ hành nghề công chứng; không thể hoạt động vì sự kiện bất khả kháng hoặc trở ngại khách quan theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2015.

Triển khai công chứng điện tử

Một trong những quy định mới của Luật Công chứng năm 2024 được dư luận quan tâm là triển khai công chứng điện tử từ ngày 1-7-2025.

Theo Điều 62 Luật Công chứng năm 2024, công chứng điện tử là việc công chứng được thực hiện bằng phương tiện điện tử để tạo lập văn bản công chứng điện tử, tuân thủ hiến pháp và pháp luật; khách quan, trung thực; quy tắc đạo đức hành nghề công chứng; chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc hành nghề công chứng. Bên cạnh đó, công chứng điện tử còn tuân thủ các nguyên tắc: bảo đảm an ninh, an toàn, bảo vệ thông điệp dữ liệu và bảo mật thông tin theo quy định của pháp luật; thông tin trong thông điệp dữ liệu đó có thể truy cập và sử dụng được để tham chiếu.

Luật gia Nguyễn Thanh Tấn (Hội Luật gia tỉnh) cho biết, Điều 64 Luật Công chứng năm 2024 có quy định, văn bản công chứng điện tử có hiệu lực kể từ thời điểm được ký bằng chữ ký số của CCV và chữ ký số của tổ chức hành nghề công chứng. Văn bản công chứng điện tử có giá trị pháp lý đối với các bên liên quan, là cơ sở để các bên tham gia giao dịch đề nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền thực hiện các thủ tục liên quan đến giao dịch đã được công chứng. Văn bản công chứng có giá trị chứng cứ; những tình tiết, sự kiện trong văn bản công chứng không phải chứng minh, trừ trường hợp bị tòa án tuyên bố là vô hiệu.

Theo Điều 65 Luật Công chứng năm 2024, có 2 hình thức công chứng điện tử. Thứ nhất là công chứng điện tử trực tiếp: người yêu cầu công chứng giao kết giao dịch trước mặt CCV, sau đó CCV và tổ chức hành nghề công chứng thực hiện chứng nhận giao dịch bằng chữ ký số để tạo ra văn bản công chứng điện tử. Thứ hai là công chứng điện tử trực tuyến: đây là hình thức được thực hiện khi các bên tham gia giao dịch yêu cầu công chứng không có mặt tại cùng một địa điểm và giao kết giao dịch qua phương thức trực tuyến trước sự chứng kiến trực tiếp của CCV. CCV và tổ chức hành nghề công chứng thực hiện nhận giao dịch bằng chữ ký số để tạo ra văn bản công chứng điện tử.

CCV Nguyễn Hữu Hiệp cho biết thêm, để đảm hoạt động công chứng điện tử đúng quy định, tại Điều 63 Luật Công chứng năm 2024 quy định rất mới và cụ thể về điều kiện cung cấp dịch vụ công chứng điện tử. Theo đó, CCV được cung cấp dịch vụ công chứng điện tử khi đáp ứng đủ các điều kiện sau đây: có tài khoản để thực hiện công chứng điện tử; có chữ ký số và sử dụng dịch vụ cấp dấu thời gian theo quy định của pháp luật về giao dịch điện tử. Tổ chức hành nghề công chứng được cung cấp dịch vụ công chứng điện tử khi đáp ứng đủ các điều kiện sau đây: có tài khoản để thực hiện công chứng điện tử; có chữ ký số và sử dụng dịch vụ cấp dấu thời gian theo quy định của pháp luật về giao dịch điện tử; có đủ trang thiết bị kỹ thuật để thực hiện công chứng điện tử...

Đoàn Phú