Tránh xung đột giữa voi và người

Thời gian gần đây, đàn voi rừng thường xuyên xuất hiện ở khu vực bìa rừng và gần khu dân cư (tập trung nhiều ở địa bàn 2 huyện Vĩnh Cửu và Định Quán) để tìm thức ăn, phá hoại hoa màu, tài sản của người dân.

Đàn voi rừng thường xuyên xuất hiện tại địa bàn Khu Bảo tồn thiên nhiên - văn hóa Đồng Nai (huyện Vĩnh Cửu) thời gian gần đây. Ảnh tư liệu

Trước tình hình trên, các cơ quan chức năng và chính quyền các cấp đã tăng cường nhiều biện pháp để đảm bảo an toàn cho đàn voi rừng và hạn chế việc gây thiệt hại hoa màu của người dân.

Voi rừng xuất hiện gần khu dân cư

Hàng năm, vào những tháng mùa khô, khi nguồn nước và thức ăn trong rừng trở nên khan hiếm thì đàn voi rừng thường di chuyển ra bìa rừng và đến gần khu vực dân cư để tìm thức ăn.

Cao điểm mùa khô năm 2025, voi rừng cũng thường xuyên xuất hiện ngoài bìa rừng và tìm đến các khu vực dân cư ở các xã: Thanh Sơn (huyện Định Quán), Mã Đà, Phú Lý (huyện Vĩnh Cửu) để tìm thức ăn, phá hoa màu, tài sản của người dân. Điều này vừa gây ảnh hưởng đến đời sống của người dân địa phương, vừa không đảm bảo an toàn cho loài động vật hoang dã này.

Gần nhất, vào ngày 4-5, một đàn voi rừng gồm 7 con lớn, nhỏ bất ngờ xuất hiện tại đoạn đường đất dẫn vào khu dân cư Suối Tượng (thuộc ấp 4, xã Mã Đà, huyện Vĩnh Cửu) để tìm thức ăn. Sau đó, đàn voi tiếp tục di chuyển ra đường tỉnh 761, nối từ trung tâm huyện Vĩnh Cửu với Khu di tích Căn cứ Trung ương Cục miền Nam. Khi thấy đàn voi xuất hiện, người dân đã báo cho cơ quan chức năng, chính quyền địa phương, đồng thời tham gia xua đuổi voi trở lại rừng sâu.

Cũng trong ngày 4-5, người dân phát hiện một đàn voi rừng khoảng 6 con lớn, nhỏ xuất hiện tại lô 17, khoảnh 5, Tiểu khu 160 (thuộc ấp 3, xã Mã Đà), trong đó có một cá thể voi con bị rơi xuống giếng và đang trong tình trạng nguy kịch. Khu vực này thuộc đất giao khoán cho người dân và do Khu Bảo tồn thiên nhiên - văn hóa Đồng Nai trực tiếp quản lý.

Khi nhận được tin báo của người dân, lực lượng kiểm lâm của Hạt Kiểm lâm Khu Bảo tồn thiên nhiên - văn hóa Đồng Nai đã sớm có mặt tại hiện trường để tổ chức cứu hộ voi con rơi xuống giếng nhưng việc tiếp cận gặp nhiều khó khăn. Lý do, vụ việc xảy ra vào lúc sáng sớm khi trời còn rất tối, hơn nữa các voi lớn tập trung xung quanh giếng nước để tìm cách cứu voi con… Lực lượng chức năng phải chờ trong nhiều giờ, khi đàn voi rời khỏi hiện trường mới tổ chức cứu hộ nhưng sức khỏe của voi con rất yếu và đã chết sau đó.

Nhận định ban đầu nguyên nhân cá thể voi con bị chết là do bị rơi xuống giếng nhỏ, sâu (rộng 1,8m và sâu 3,5m). Các cơ quan chức năng và chính quyền địa phương đang phối hợp để thực hiện trình tự các bước: khám nghiệm hiện trường nhằm xác định nguyên nhân, trọng lượng, kích thước và giới tính cá thể voi con chết… để có căn cứ xử lý theo đúng quy định pháp luật.

Một cán bộ của Hạt Kiểm lâm huyện Vĩnh Cửu cho biết, trong những năm vừa qua, đơn vị thường xuyên nhận tin báo về việc voi rừng xuất hiện ở gần khu dân cư. Qua đó, Đội Phản ứng nhanh bảo vệ động vật rừng của huyện đã kịp thời bố trí lực lượng luân phiên trực 24/24 giờ để xử lý kịp thời các tình huống khi voi rừng xuất hiện; thường xuyên tổ chức tuần tra, kiểm tra và theo dõi sự di chuyển của đàn voi; phối hợp với các ban, ngành liên quan kiểm tra, xác minh thiệt hại tài sản, hoa màu của người dân do voi rừng gây thiệt hại để tham mưu chính quyền địa phương xem xét hỗ trợ cho bà con.

Theo Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm Đồng Nai Ngô Văn Vinh, năm 2009, số lượng quần thể voi khoảng 14 cá thể nhưng đến nay đã tăng lên khoảng 27 con lớn, nhỏ. Nhiều tổ chức quốc tế đã ghi nhận nỗ lực bảo tồn, phát triển loài voi châu Á của Đồng Nai như điểm sáng và tích cực hỗ trợ, đồng hành cùng tỉnh trong việc tiếp tục giám sát và đưa ra các giải pháp bảo vệ đàn voi rừng trong thời gian tới.

Nhiều giải pháp đảm bảo an toàn cho đàn voi rừng

Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Ngô Văn Vinh cho hay, voi rừng là động vật hoang dã lớn nhất trên cạn thuộc loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ. Giai đoạn từ năm 2009 trở về trước, trên địa bàn tỉnh đã có 10 cá thể voi bị chết và số lượng quần thể voi lúc bấy giờ khoảng 14 cá thể.

Nhiều trụ bê tông của hàng rào điện đã bị voi rừng tìm cách phá hỏng để ra khỏi rừng. Ảnh: A.Nhơn

Để bảo tồn, bảo vệ và phát triển quần thể voi rừng, Đồng Nai đã thực hiện 2 dự án: Khẩn cấp bảo tồn voi tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2014-2020 và Đầu tư xây dựng bổ sung một số hạng mục tiếp theo của Dự án Khẩn cấp bảo tồn voi tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2014-2020. Trong đó, đã xây dựng các công trình để bảo tồn quần thể voi hoang dã, đặc biệt là việc xây dựng khoảng 75km hàng rào điện để bao quanh khu vực quần thể voi đang sinh sống. Từ khi hệ thống hàng rào điện được đưa vào vận hành đã phát huy hiệu quả rõ rệt trong việc hạn chế được xung đột giữa voi và người.

Bên cạnh đó, tỉnh đã chỉ đạo các địa phương, đơn vị chủ rừng nơi có voi sinh sống phối hợp với cơ quan chức năng liên quan thực hiện công tác tuyên truyền đến các hộ dân canh tác nương rẫy phía trong tuyến hàng rào điện, các hộ dân sống ven rừng tại khu vực thường có voi rừng xuất hiện áp dụng các biện pháp xua đuổi không làm ảnh hưởng, cũng như không làm cho voi rừng hoảng sợ để hạn chế được xung đột giữa voi và người; đặt các biển cảnh báo tại những nơi voi rừng thường xuyên xuất hiện nhằm cảnh báo cho người dân biết…

Nhờ áp dụng nhiều giải pháp đồng bộ đã mang lại kết quả tích cực. Hiện số lượng cá thể voi rừng là 27 con lớn, nhỏ (đứng thứ 2 của cả nước) và đang có xu hướng tăng thêm về số lượng. Tình trạng xung đột giữa voi và người giảm đáng kể, ý thức bảo vệ voi của người dân ngày càng được nâng lên.

Tuy nhiên, voi rừng là loài động vật rất thông minh, luôn tìm cách vượt qua hàng rào điện để ra ngoài trong thời gian gần đây. Trong năm 2024 và từ đầu năm 2025 đến nay, trên địa bàn tỉnh có 108 lần voi rừng đạp đổ cột và quật cây vào tuyến hàng rào điện để đi ra ngoài hàng rào điện, dẫn tới gãy cột trụ và đứt dây hàng rào điện, làm ảnh hưởng đến hoạt động của tuyến hàng rào.

Hiện các sự cố trên tuyến hàng rào điện do voi rừng gây ra đều được đơn vị bảo trì kịp thời khắc phục, đảm bảo hoạt động của tuyến hàng rào điện. Đa số các vụ voi rừng vào khu vực vườn, rẫy nhưng không phá hoại nhiều các hoa màu, tài sản của người dân. Các vụ việc do voi rừng gây thiệt hại về tài sản và hoa màu của các hộ dân đều được các tổ, đội phản ứng nhanh của UBND các huyện: Vĩnh Cửu, Tân Phú và Định Quán phối hợp với chính quyền địa phương ghi nhận bằng biên bản, có hình ảnh chụp kèm theo để báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, hỗ trợ.

Thời gian tới, Đồng Nai tiếp tục triển khai một số giải pháp quan trọng. Trong đó, thực hiện Kế hoạch hành động quốc gia về bảo tồn voi tại Việt Nam đến năm 2035, tầm nhìn 2050; tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền về bảo vệ các loài động vật hoang dã nguy cấp, quý, hiếm nói chung và voi rừng nói riêng đến toàn thể người dân trên địa bàn tỉnh và các tỉnh giáp ranh; tiếp tục điều phối và hỗ trợ triển khai Dự án Thúc đẩy chung sống hài hòa giữa voi và người tại Việt Nam bằng các giải pháp khoa học và hợp tác toàn diện do Tổ chức HSI (Hội Nhân đạo quốc tế) tài trợ theo chỉ đạo của Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn (nay là Bộ Nông nghiệp và môi trường).

“Đồng Nai sẽ phối hợp với cơ quan trung ương và các chuyên gia để tham mưu việc thí điểm mô hình rừng kiểu mẫu trên cơ sở tiếp cận mới “Cảnh quan - voi - cộng đồng và rừng” với sự hỗ trợ của các chuyên gia quốc tế nhằm thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng trong công tác bảo tồn voi, giảm thiểu xung đột giữa voi và người. Đồng thời, Đồng Nai sẽ tìm nguồn tài chính hỗ trợ việc duy tu, bảo dưỡng hàng rào điện, hỗ trợ thiệt hại và phát triển sinh kế cho người dân” - ông Vinh chia sẻ.

An Nhơn