Sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013: Cần thiết, kịp thời và có ý nghĩa đặc biệt quan trọng

Quốc hội đang tổ chức lấy ý kiến nhân dân, các ngành, các cấp về Dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013. Đây là vấn đề quan trọng được cán bộ, đảng viên, người dân trên cả nước đặc biệt quan tâm.

Lực lượng dân quân tự vệ phường Thống Nhất (thành phố Biên Hòa) hướng dẫn người dân thực hiện góp ý cho Dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 trên VNeID. Ảnh: K.Liễu

Báo Đồng Nai ghi nhận ý kiến đóng góp của một số cán bộ, đảng viên, chuyên gia trên lĩnh vực pháp luật tại Đồng Nai về nội dung nêu trên. Đa phần các ý kiến đều tán thành với nội sung sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, cho rằng việc sửa đổi này là cần thiết, kịp thời và có ý nghĩa đặc biệt quan trọng; đồng thời, đóng góp thêm một số ý kiến để góp phần hoàn thiện dự thảo.

Phó chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Lưu Thị Hà: Không dùng từ “trực thuộc” để mô tả mối quan hệ giữa các tổ chức thành viên và Mặt trận Tổ quốc

Qua nghiên cứu nội dung Dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, tôi nhận thấy khoản 2, Điều 9 nêu: Công đoàn Việt Nam, Hội Nông dân Việt Nam, Đoàn Thanh niên cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Hội Cựu chiến binh Việt Nam là “trực thuộc MTTQ Việt Nam”. Theo tôi, cách diễn đạt này chưa phù hợp, cần được rà soát, hiệu chỉnh trong quá trình hoàn thiện Dự thảo Hiến pháp.

Về bản chất tổ chức, các tổ chức chính trị - xã hội nói trên đều được xác lập tư cách pháp nhân độc lập, có điều lệ riêng được cấp có thẩm quyền phê duyệt, có hệ thống tổ chức từ Trung ương đến địa phương và thực hiện chức năng đại diện cho các giai tầng xã hội cụ thể.

Về vai trò trong hệ thống chính trị, các tổ chức chính trị - xã hội là thành viên của MTTQ Việt Nam cùng phối hợp thống nhất hành động trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Tuy nhiên, mỗi tổ chức giữ vai trò, chức năng riêng biệt và không bị chi phối theo quan hệ hành chính - tổ chức bởi MTTQ Việt Nam.

Việc sử dụng cụm từ “trực thuộc” dễ gây hiểu nhầm rằng các tổ chức này không có tính độc lập tương đối trong hoạt động, làm suy giảm vai trò đại diện độc lập của các tổ chức quần chúng trong việc phản ánh tiếng nói, bảo vệ quyền lợi chính đáng của đoàn viên, hội viên và tầng lớp nhân dân mà họ đại diện.

Từ những phân tích trên, tôi kiến nghị Ban soạn thảo Dự thảo Sửa đổi một số điều của Hiến pháp năm 2013 không sử dụng cụm từ “trực thuộc MTTQ Việt Nam” khi đề cập đến các tổ chức chính trị - xã hội trong Hiến pháp và các văn bản pháp lý có liên quan. Đồng thời, giữ nguyên và làm rõ hơn tính chất là “thành viên” của MTTQ Việt Nam; bổ sung quy định khẳng định tính độc lập về tổ chức, hoạt động và vai trò đại diện hợp pháp của các tổ chức chính trị - xã hội trong hệ thống chính trị. Xem xét bổ sung vào Điều 9 Hiến pháp năm 2013 nội dung thể hiện rõ cơ chế phối hợp, thống nhất hành động, nhưng trên nguyên tắc tôn trọng điều lệ, mục tiêu và quyền tự chủ của từng tổ chức thành viên.

Phó giám đốc Sở Tư pháp Phan Quang Tuấn: Tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho tiến trình đổi mới tổ chức bộ máy nhà nước

Việc sửa đổi Hiến pháp lần này là cần thiết, kịp thời và có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, nhằm tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho tiến trình đổi mới tổ chức bộ máy nhà nước, đặc biệt là đối với chính quyền địa phương 2 cấp (cấp tỉnh và cấp xã) trong bối cảnh yêu cầu tinh gọn, hiệu quả đang được đặt ra rất cấp thiết. Bởi sau hơn 10 năm thực hiện, một số nội dung của Hiến pháp năm 2013 bộc lộ sự không còn phù hợp với thực tiễn phát triển, nhất là trong tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương. Việc phân định thẩm quyền, tổ chức bộ máy, mối quan hệ giữa chính quyền các cấp còn chồng chéo, thiếu rõ ràng. Do đó, sửa đổi Hiến pháp là bước đi chiến lược để định hình lại một thiết kế tổ chức bộ máy chính quyền linh hoạt, hiệu lực và phù hợp hơn với đặc điểm từng địa phương.

Bên cạnh đó, từ thực tiễn triển khai sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã cho thấy, nếu không có nền tảng pháp lý từ Hiến pháp có những quy định mang tính định hướng, nguyên tắc thì các luật và văn bản dưới luật sẽ khó có sự thống nhất, đồng bộ. Điều này sẽ khiến việc triển khai kiện toàn tổ chức bộ máy sau sắp xếp gặp nhiều khó khăn. Theo tinh thần đó, Hiến pháp cần làm rõ hơn nguyên tắc phân cấp, mô hình tổ chức phù hợp với từng loại hình đô thị - nông thôn và mở đường cho việc thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp (tỉnh, xã) gọn nhẹ, hiện đại.

Từ thực tiễn công tác quản lý nhà nước của Sở Tư pháp, tôi kiến nghị một số nội dung nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương, đặc biệt là cấp xã. Chẳng hạn, Hiến pháp cần sửa đổi theo hướng phân định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn giữa cấp tỉnh và cấp xã nhằm tránh tình trạng cấp xã làm thay việc của cấp tỉnh hoặc ngược lại, dẫn đến quá tải, chồng chéo, khó xác định trách nhiệm khi xảy ra sai sót. Cấp xã cần được trao quyền mạnh mẽ, đi đôi với việc bảo đảm các điều kiện thực hiện như chất lượng nguồn nhân lực, ngân sách, biên chế, cơ sở vật chất và hạ tầng công nghệ. Việc xây dựng và tổ chức bộ máy phù hợp từng vùng miền (cần tổ chức bộ máy đủ mạnh với các xã đông dân, rộng địa bàn và có thể tinh gọn, giảm đầu mối, tăng ứng dụng công nghệ với những xã nhỏ, dân số ít). Những mô hình hiệu quả cần được pháp lý hóa để nhân rộng. Cấp xã cần đẩy mạnh cải cách hành chính, chuyển đổi số, vì đây là cấp gần dân nhất và nếu cải cách tốt sẽ tạo sự hài lòng của người dân…

Luật sư Nguyễn Đức (Đoàn Luật sư tỉnh): Cân nhắc xem xét để phát huy dân chủ tốt nhất

Việc triển khai lấy ý kiến Dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 là đợt sinh hoạt chính trị lớn trong toàn quốc. Việc này rất cần thiết và mang tính cấp bách để Việt Nam bước vào kỷ nguyên vươn mình, hội nhập sâu rộng quốc tế, khu vực, nhất là khi Đảng, Nhà nước đang xúc tiến nhanh việc tinh gọn bộ máy, xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp gồm: cấp tỉnh và cấp xã.

Trên tinh thần đó, Dự thảo Nghị Quyết sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 đề xuất bỏ quy định đại biểu HĐND có quyền chất vấn Chánh án Tòa án nhân dân (TAND), Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân (KSND) (khoản 2, Điều 115 Hiến pháp năm 2013). Tuy nhiên, việc bỏ quyền này sẽ làm suy giảm vai trò giám sát của cơ quan dân cử tại địa phương, ảnh hưởng đến cân bằng quyền lực, đặc biệt trong lĩnh vực tư pháp - nơi liên quan trực tiếp đến quyền con người và công lý.

Dự thảo Nghị quyết sửa đổi một số điều của Hiến pháp năm 2013 bỏ quy định chất vấn chánh án TAND, viện trưởng viện KSND, nhưng thực chất việc giám sát của 2 cơ quan này vẫn được MTTQ Việt Nam và các tổ chức thành viên thuộc MTTQ giám sát và sự thanh tra, kiểm tra của các cơ quan Đảng, chuyên ngành nên không hề có “khoảng trống” về giám sát khi Dự thảo Nghị quyết sửa đổi một số điều của Hiến pháp năm 2013 đề xuất bỏ quy định, đại biểu HĐND có quyền chất vấn chánh án TAND, viện trưởng viện KSND. Tuy nhiên, để giám sát thông qua chất vấn chánh án TAND, viện trưởng viện KSND trực tiếp tại nghị trường, cuộc họp của đại biểu HĐND - người đại diện dân cử, được đảm bảo thì việc bỏ hay giữ quy định đại biểu HĐND có quyền chất vấn chánh án TAND, viện trưởng viện KSND cũng cần cân nhắc.

Luật gia Đỗ Văn Gọn, Ủy viên Ban Chấp hành Hội Luật gia tỉnh, Chi hội trưởng Chi hội Văn phòng Hội Luật gia tỉnh: Giảm tầng nấc trung gian và giải quyết công việc hiệu quả

Việc sửa đổi Hiến pháp năm 2013 là một yêu cầu khách quan, cấp thiết trong bối cảnh đất nước ta đang bước vào giai đoạn phát triển mới, sâu rộng hơn về hội nhập, nhanh chóng hơn về đô thị hóa, chuyển đổi số và tái cấu trúc bộ máy nhà nước theo tinh thần “tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả”.

Việc sửa đổi Hiến pháp năm 2013 theo hướng “mở cơ chế linh hoạt”, cho phép Quốc hội quy định mô hình tổ chức chính quyền phù hợp với đặc thù từng địa phương, là giải pháp mang tính thể chế, lâu dài. Chính quyền địa phương 2 cấp (tỉnh và xã) là một xu thế cải cách quản trị hiện đại, tổ chức hợp lý sẽ giúp giảm tầng nấc trung gian, rút ngắn thời gian xử lý công việc hành chính; tập trung nguồn lực, cán bộ chất lượng cao, tránh dàn trải; tăng hiệu quả cung cấp dịch vụ công, phù hợp với xu hướng số hóa quản lý nhà nước…

Trên tinh thần đó, việc sáp nhập, sắp xếp đơn vị hành chính tỉnh, xã và xây dựng chính quyền 2 cấp mà mục tiêu sửa đổi Hiến pháp năm 2013 hướng tới không chỉ là biện pháp hành chính, mà là một phần trong Chiến lược cải cách thể chế - xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện đại, hiệu lực, phục vụ nhân dân. Hiến pháp sửa đổi cần tạo “khung thể chế mở” để pháp luật cụ thể hóa từng bước, với phương châm: “Không ngừng cải tiến bộ máy, nhưng không làm suy giảm quyền dân chủ và sự gần dân của chính quyền”.

Diễm Quỳnh (ghi)

Kim Liễu - Thành Nhân - Đoàn Phú (ghi)