Giá trị pháp lý của giao dịch dân sự điện tử

Giao dịch dân sự ngoài được thể hiện bằng lời nói, hành vi cụ thể, văn bản, còn được thực hiện dưới dạng thông điệp dữ liệu điện tử.

Chữ ký số và giao dịch điện tử giá trị pháp lý như chữ ký thật hoặc điểm chỉ trên hình thức giao dịch bằng văn bản. Ảnh minh họa: nguồn iternet

Dù hình thức giao dịch khác nhau nhưng giá trị pháp lý của các giao dịch là như nhau, nếu giao dịch tuân thủ các quy định về: chủ thể, sự tự nguyện, mục đích của giao dịch…

Chưa quen với giao dịch điện tử

Làm nghề thu mua nông sản theo mùa nên việc giao dịch giữa bà Nguyễn Thị Thắm (ngụ xã Phú Lập, huyện Tân Phú) với nhà vườn khi thương lượng về số lượng, giá cả, thời điểm nhận hàng, trả tiền chủ yếu là bằng lời nói, tin nhắn điện thoại hoặc chỉ là mảnh giấy viết tay, chứ không lập hợp đồng bằng văn bản.

Trong quá trình làm ăn, bà Thắm được nhiều người góp ý nên ứng dụng công nghệ thông tin, thực hiện giao dịch điện tử để tạo cạnh tranh và an toàn, tránh phát sinh tranh chấp như hình thức giao dịch bằng lời nói, tin nhắn, giấy tay, nhưng bà Thắm vẫn băn khoăn về giá trị pháp lý của giao dịch điện tử.

Cũng vì không hiểu đúng giá trị pháp lý của các hình thức giao dịch nên không chỉ bà Thắm, mà rất nhiều người làm nghề buôn bán lớn, nhỏ còn ngại thực hiện các giao dịch mua bán, trao đổi hàng hóa theo hình thức điện tử. Khi tiếp cận một hình thức giao dịch mới - hình thức giao dịch điện tử - thì người không hiểu biết nhiều về công nghệ khó tránh khỏi sự hoài nghi, lo lắng, không dám thực hiện vì sợ bị lừa.

Ông Trần Văn Công (làm nghề buôn bán ở phường Trung Dũng, thành phố Biên Hòa) bày tỏ: “Hai bên giao dịch bằng giấy trắng mực đen mà giao dịch còn có thể bị vô hiệu, không có giá trị pháp lý, chứ nói gì giao dịch trên không gian mạng với hình thức điện tử. Do đó, người dân chúng tôi rất cần được tuyên truyền, hướng dẫn cụ thể hơn về hình thức giao dịch này”.

Khoản 11, Điều 3 Luật Giao dịch điện tử năm 2023 quy định, chữ ký điện tử là chữ ký được tạo lập dưới dạng dữ liệu điện tử gắn liền hoặc kết hợp một cách logic với thông điệp dữ liệu để xác nhận chủ thể ký và khẳng định sự chấp thuận của chủ thể đó đối với thông điệp dữ liệu.

Hình thức giao dịch nào cũng đảm bảo pháp lý

Theo Bộ luật Dân sự năm 2015, giao dịch dân sự là hợp đồng hoặc hành vi pháp lý đơn phương làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự. Giao dịch dân sự có hiệu lực khi có đủ các điều kiện về chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập; chủ thể tham gia giao dịch dân sự hoàn toàn tự nguyện; mục đích và nội dung của giao dịch dân sự không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức của giao dịch dân sự là điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự trong trường hợp luật có quy định.

Điều 119 Bộ luật Dân sự năm 2015 có quy định về hình thức giao dịch dân sự như sau: được thể hiện bằng lời nói, bằng văn bản hoặc bằng hành vi cụ thể. Trường hợp luật quy định giao dịch dân sự phải được thể hiện bằng văn bản có công chứng, chứng thực, đăng ký thì phải tuân theo quy định đó. Giao dịch dân sự thông qua phương tiện điện tử dưới hình thức thông điệp dữ liệu theo quy định của pháp luật về giao dịch điện tử được coi là giao dịch bằng văn bản.

Còn tại Điều 3 Luật Giao dịch điện tử năm 2023 có quy định, giao dịch điện tử là giao dịch được thực hiện bằng phương tiện điện tử. Phương tiện điện tử là phần cứng, phần mềm, hệ thống thông tin hoặc phương tiện khác hoạt động dựa trên công nghệ thông tin, công nghệ điện, điện tử, kỹ thuật số, từ tính, truyền dẫn không dây, quang học, điện từ hoặc công nghệ khác tương tự.

Chính vì vậy, Luật Giao dịch điện tử năm 2023 có quy định, hợp đồng điện tử được giao kết hoặc thực hiện từ sự tương tác giữa một hệ thống thông tin tự động với người hoặc giữa các hệ thống thông tin tự động với nhau không bị phủ nhận giá trị pháp lý chỉ vì không có sự kiểm tra hay can thiệp của con người vào từng hành động cụ thể do các hệ thống thông tin tự động thực hiện hay vào hợp đồng (Điều 34). Trong giao kết và thực hiện hợp đồng điện tử, thông báo dưới dạng thông điệp dữ liệu có giá trị pháp lý như thông báo bằng văn bản giấy (Điều 38).

Từ các căn cứ trên, luật sư Nguyễn Đức (Đoàn Luật sư tỉnh) cho biết, một khi người dân hiểu được điều kiện có hiệu lực của từng hình thức giao dịch dân sự bằng lời nói, bằng hành vi cụ thể, bằng văn bản, bằng giao dịch điện tử thì sẽ biết được giá trị pháp lý của nó mang lại khi lựa chọn hình thức để giao dịch sao cho phù hợp, thuận tiện, đúng pháp luật. Tại khoản 2, Điều 4 Luật Giao dịch điện tử năm 2023 quy định, bảo đảm tự nguyện lựa chọn thực hiện giao dịch điện tử; tự thỏa thuận về việc lựa chọn loại công nghệ, phương tiện điện tử, chữ ký điện tử, hình thức xác nhận khác bằng phương tiện điện tử để thực hiện giao dịch điện tử, trừ trường hợp luật có quy định khác.

“Như vậy, dù thực hiện giao dịch bằng phương tiện điện tử, nhưng các bên có thể lựa chọn, hoặc không lựa chọn việc sử dụng chữ ký điện tử để ký vào thông điệp dữ liệu, mà có thể in hợp đồng ra, rồi ký tên hoặc điểm chỉ trực tiếp vào hợp đồng” - luật sư Nguyễn Đức lưu ý.   

Đoàn Phú