Gần 30 năm làm báo, trong đó có 18 năm làm phóng viên, từng lăn lộn, "cọ xát" và tham gia "mổ xẻ" nhiều vụ tiêu cực trong đời sống kinh tế - xã hội, nhưng có lẽ với tôi, trận đánh: "Có hay không chuyện làm ăn gian dối ở Công ty mía đường La Ngà?" do Báo Đồng Nai thực hiện từ những năm 1996-1997 đến nay vẫn còn để lại nhiều cảm xúc nhất...
Gần 30 năm làm báo, trong đó có 18 năm làm phóng viên, từng lăn lộn, “cọ xát” và tham gia “mổ xẻ” nhiều vụ tiêu cực trong đời sống kinh tế - xã hội, nhưng có lẽ với tôi, trận đánh: “Có hay không chuyện làm ăn gian dối ở Công ty mía đường La Ngà?” do Báo Đồng Nai thực hiện từ những năm 1996-1997 đến nay vẫn còn để lại nhiều cảm xúc nhất...
Có thể nói ngay rằng, đây là loạt phóng sự điều tra do tôi và Hoàng Minh (lúc đó là phóng viên Đài PT-TH Đồng Nai) cùng thực hiện, được đăng liên tục nhiều kỳ: kéo dài hơn một năm trên Báo Đồng Nai (từ giữa năm 1996 đến tháng 5-1997)...
* Những thắc mắc, nghi vấn ban đầu...
Không phải đến đầu năm 1996, mà thực tế trước đó nhiều năm, trong những lần lặn lội về công tác trên vùng mía chuyên canh La Ngà (gồm các huyện: Đinh Quán, Tân Phú, Xuân Lộc), chuyện “chữ đường” trong mía luôn là đề tài tôi được nghe người dân và lãnh đạo các địa phương phản ánh nhiều nhất.
 |
| Nhà báo Hồ Văn Chừng (Bút danh: Hoàn Vũ) |
Trong đó, hầu hết mọi người đều nghi ngờ Công ty mía đường La Ngà (một đơn vị kinh tế quốc doanh trực thuộc Tổng công ty mía đường II đóng chân trên địa bàn tỉnh) có chủ trương “ăn bớt” chữ đường của nông dân, thông qua những biểu hiện bất hợp lý, như: không công khai ép mẫu mía; tình trạng chênh lệch quá lớn về kết quả phân tích “chữ đường” trên cùng một diện tích nhất định; “chữ đường” vụ sau thấp hơn vụ trước và có dấu hiệu “cào bằng” từ đầu đến cuối vụ; mẫu mía bị đổi; mía của thương lái có quan hệ thân thiết với một số cán bộ trong công ty thường có “chữ đường” cao và ổn định hơn so với mía của người nông dân bình thường trực tiếp bán tại nhà máy...
* Gian nan tìm sự thật...
Nếu chỉ dựa vào những biểu hiện, những nghi vấn nói trên của người trồng mía và lãnh đạo các địa phương trên vùng mía chuyên canh La Ngà để rồi kết luận Công ty mía đường La Ngà làm ăn gian dối, rõ ràng là điều không thuyết phục. Vì vậy, liên tục trong nhiều năm, để chuyển tải những thắc mắc, nghi ngờ của người trồng mía trên vùng chuyên canh La Ngà, tôi chỉ quẩn quanh phản ánh thông qua những chuyên mục: “Sổ tay phóng viên”, “Câu chuyện nông thôn”..., nhưng tất cả sau đó vẫn rơi vào... im lặng!
Mọi chuyện cứ thế tiếp diễn, nếu không có một ngày...
Vâng, nếu ngày đó, tôi không có “cơ duyên” gặp được họ - những cán bộ, công nhân viên có tâm huyết của Công ty mía đường La Ngà và ngành mía đường Việt Nam, những người không đồng tình với cung cách quản lý, điều hành của lãnh đạo công ty lúc bấy giờ - có lẽ mãi mãi tôi cũng không biết làm cách nào để tìm cho ra sự thật.
 |
| Nhà báo Hồ Văn Chừng, Chủ tịch Công đoàn Báo Đồng Nai trao học bổng “Vượt khó vì tương lai” cho các em học sinh nghèo có hoàn cảnh khó khăn |
Từ nguồn dữ liệu, chứng cứ và những thông tin có giá trị được số anh chị em cán bộ, công nhân viên nói trên tin tưởng cung cấp ban đầu, kết hợp với nhiều tháng trời lặn lội, tiếp xúc với hầu hết cán bộ chủ chốt các phòng, ban chuyên môn của công ty, kể cả với Đảng ủy, Ban giám đốc (trừ giám đốc không chịu tiếp xúc, trả lời phóng viên về vấn đề này) và Ban Chấp hành Công đoàn công ty để điều tra, xác minh, thẩm định..., ngay từ giữa năm 1996, tôi và Hoàng Minh đã đủ cơ sở để báo cáo với Ban biên tập cho khởi đăng loạt phóng sự điều tra “Có hay không chuyện làm ăn gian dối ở Công ty mía đường La Ngà?” trên Báo Đồng Nai. Trong đó, ngoài việc khẳng định lãnh đạo công ty có chủ trương “ăn bớt” chữ đường trong mía của nông dân, loạt phóng sự điều tra còn phanh phui nhiều vụ khuất tất, tiêu cực đằng sau những công trình đầu tư xây dựng cơ bản và mua sắm trang thiết bị, gây thất thoát nhiều tỷ đồng tại đơn vị.
Loạt bài này sau đó đã liên tiếp giành được vị trí cao tại các giải báo chí của trung ương, khu vực và của tỉnh năm 1997. Trong đó, bao gồm: giải nhất Giải báo chí Ngòi viết vàng Đồng Nai, giải nhất Giải báo chí khu vực Đông Nam bộ và giải C Giải báo chí toàn quốc về thể loại phóng sự điều tra (chỉ đứng sau 2 loạt phóng sự điều tra “đình đám” lúc đó là vụ “Đường dây ma túy xuyên quốc tế Xiêng Phênh - Vũ Xuân Trường” của tác giả Như Phong (Báo Văn nghệ công an) và “Vụ phá rừng phòng hộ Trị An ở huyện Tánh Linh - Bình Thuận” của nhóm tác giả: Trần Bình Minh, Hoàng Sơn của Đài Truyền hình Việt Nam...
* Đôi điều rút ra...
Trước hết, khi nói đến sự thành công của loạt phóng sự điều tra: “Có hay không chuyện làm ăn gian dối ở Công ty mía đường La Ngà?”, không thể không nhắc đến công lao của số anh chị em cán bộ, công nhân viên tại Công ty mía đường La Ngà - những người có tâm huyết với đơn vị, với ngành - đã tin tưởng cung cấp những cứ liệu, thông tin hết sức giá trị và đã “sát cánh” cùng phóng viên Báo Đồng Nai trong suốt cả chặng đường hơn một năm đi tìm sự thật (họ chỉ cung cấp chứng cứ, thông tin độc quyền cho Báo Đồng Nai).
 |
| Nhóm phóng viên, biên tập viên Phòng báo điện tử tham gia tuyên truyền tại Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ X. |
Kế đó, sự thành công của loạt bài này còn nhờ vào sự tin tưởng và chỉ đạo quyết liệt của lãnh đạo Báo Đồng Nai, mà cụ thể lúc ấy là đồng chí Nguyễn Thiện Nhựt, Tổng biên tập và đồng chí Mai Sông Bé, Phó tổng biên tập. Chính sự tin tưởng, động viên và quan tâm chỉ đạo sát sao, quyết liệt của các đồng chí lãnh đạo cơ quan Báo Đồng Nai là nguồn động lực lớn để phóng viên yên tâm thực hiện tốt nhiệm vụ của mình.
Ngoài ra, loạt phóng sự điều tra: “Có hay không chuyện làm ăn gian dối ở Công ty mía đường La Ngà?” lúc bấy giờ còn đón nhận được sự quan tâm, ủng hộ, động viên hết sức lớn của dư luận, nhất là các đồng chí lãnh đạo các địa phương trên vùng mía chuyên canh La Ngà, các đồng chí lãnh đạo các ban ngành và lãnh đạo tỉnh.
Đặc biệt, đây cũng là loạt phóng sự điều tra của một cơ quan báo chí cấp tỉnh đầu tiên gây được sự chú ý tại diễn đàn Quốc hội. Bởi, ngay tại các kỳ họp cuối năm 1996 và đầu năm 1997, Quốc hội cũng đã liên tục yêu cầu Bộ Nông nghiệp - phát triển nông thôn và Tổng công ty mía đường II làm rõ những vấn đề tiêu cực mà Báo Đồng Nai đã nêu tại Công ty mía đường La Ngà.
Hồ Văn Chừng (Bút danh: Hoàn Vũ)
Trưởng phòng Báo Đồng Nai điện tử
