Bệnh nhân tâm thần... nghe nhạc cổ điển

Một căn phòng cách âm, một dàn máy vi tính nghe nhạc, âm ly, hai cái loa lớn và một chiếc ghế dựa dài nằm ngay giữa phòng... Đó là những "dụng cụ y khoa" dùng để "bắt bệnh" của "phòng mạch đặc biệt" ứng dụng phương pháp hình tượng âm nhạc có hướng dẫn tại Khoa phục hồi chức năng, thuộc Bệnh viện tâm thần Trung ương 2...

Một buổi chữa bệnh bằng âm nhạc cổ điển.

* Lạc vào thế giới của Beethoven

Điện thoại di động tắt, đèn điện trong phòng cũng tắt, chỉ để ánh sáng tự nhiên dịu nhẹ, máy lạnh cho nhiệt độ vừa phải... khiến cho ai vào phòng đều như có cảm giác đã vứt bỏ mọi ưu phiền ở bên ngoài. Mọi thứ đã sẵn sàng cho buổi chữa bệnh. Bác sĩ Nguyễn Gia Khanh, Trưởng khoa phục hồi chức năng bảo T. - một bệnh nhân đang điều trị nội trú tại khoa - ngồi thư giãn trên chiếc ghế dài được bố trí ngay giữa phòng. Các thầy thuốc ngồi chếch phía sau hai bên bệnh nhân để "dành khoảng không phía trước thật thoải mái cho người bệnh" như lời bác sĩ Khanh cho biết.

Sau khi quyết định chọn một chương trình âm nhạc dài 49 phút cho buổi điều trị, tiến sĩ - bác sĩ Nguyễn Văn Thọ, Giám đốc Bệnh viện tâm thần trung ương 2, nói khẽ: "Thế nhé! T. bắt đầu ngồi yên, thả lỏng các cơ bắp, xua đuổi mọi ý nghĩ ra khỏi đầu óc. Khi âm thanh bắt đầu, T. hãy cố gắng nhớ lại mình đã hình dung được gì và hãy nhớ lấy dưới mọi góc độ, nhé...".

Sau cái gật đầu ra hiệu của bác sĩ Thọ về phía cử nhân tâm lý Bùi Tấn Huấn, bản giao hưởng Symphonie No.9 của nhà soạn nhạc nổi tiếng Beethoven bắt đầu. Khá bất ngờ với đoạn nhập cuộc có những tiết tấu nhanh, mạnh, dồn dập..., tim tôi rung lên và hồi hộp ngồi quan sát mọi động tĩnh trong phòng. Ở phía giữa căn phòng, bệnh nhân T. liên tục có những biểu hiện cảm xúc. Các bác sĩ chăm chú quan sát và ghi lại bất kì cử động nhỏ nào của bệnh nhân trong quá trình nghe nhạc, như: thở dài, vuốt tóc, chau mày, mắt đăm chiêu nhìn về khoảng không vô định...

Sau 10 phút mở đầu, bác sĩ Nguyễn Văn Thọ ra hiệu dừng nhạc lại và hỏi chuyện với bệnh nhân. Bệnh nhân T. kể: "T. đã gặp Bạch Tuyết và 7 chú lùn, gặp nhạc sĩ Văn Cao và thấy hình ảnh những cô gái gánh nước trên đồng lúa...". Giám đốc bệnh viện từ tốn bảo: "Thế còn những lúc T. thở dài và chau mày thì thấy gì?". T. kể: "Đã nhìn thấy chiến tranh. T. sợ lắm!".

Tủ thuốc âm nhạc.

Sau phần trao đổi với thầy thuốc, bệnh nhân T. có một "chuyến du lịch âm nhạc" dài hơi hơn: nghe phần còn lại của chương trình đã thiết kế. Âm thanh đa dạng, lúc thì ngơi nghỉ, ngân nga những tiết tấu nhẹ nhàng, khi thì được đẩy lên cao trào. Sau đó, liên tục những tiết tấu dữ dội, mạnh mẽ làm bệnh nhân vừa buồn, thổn thức, lại vừa liên tục thở dài, bẻ tay, khoanh tay trước ngực, tay đổi tư thế và khóc... Hai bác sĩ liên tục ghi chép, ngay cả cử động để cây viết xuống cũng rất khẽ khàng như sợ làm phá vỡ dòng hồi tưởng của bệnh nhân.

Được hơn 20 phút, bệnh nhân xin thầy thuốc dừng "cuộc chơi" vì cảm thấy mệt... Và bệnh nhân tiếp tục kể về những đau buồn, những ký ức từ thuở ấu thơ...

* Tủ thuốc... âm nhạc!

Tại Khoa phục hồi chức năng có một tủ thuốc rất đặc biệt. Không như những tủ thuốc thông thường, với những dấu hiệu nhận biết như: có thuốc, chai, lọ..., tủ thuốc dành cho liệu pháp âm nhạc là đủ loại băng, đĩa CD! Bác sĩ trưởng khoa phục hồi chức năng cho biết: "Bệnh tâm lý thì phải dùng thuốc "tâm lý" để chữa. Và âm nhạc là một liều thuốc hữu hiệu. Chúng tôi có hẳn một tủ thuốc âm nhạc, đủ mọi thể loại... Và tất nhiên, đã là thuốc thì phải kê toa, đúng tên thuốc, đúng liều lượng mới chữa bệnh được chứ!".

Riêng đối với phương pháp hình tượng âm nhạc có hướng dẫn, giám đốc bệnh viện cho hay: "Vì không phải là thể loại âm nhạc dành để thư giãn nên phải dùng âm nhạc cổ điển như nhạc của Beethoven, Braham... với nhiều tiết tấu đa dạng, mạnh mẽ, dữ dội, đôi khi khiến bệnh nhân "quá kích". Song chúng tôi không ngại bởi chúng tôi cần những biểu hiện đó, tìm những trải nghiệm trong chuyến du lịch âm nhạc để giải quyết".

Theo giám đốc Bệnh viện tâm thần trung ương 2, tiến sĩ - bác sĩ Nguyễn Văn Thọ: "Chúng tôi triển khai phương pháp này được vài năm nay và cũng đã cho những kết quả nhất định trong chữa trị, cũng như nghiên cứu về y học. Khi nghe nhạc cổ điển, các bệnh nhân đều có những trải nghiệm âm nhạc, chứng tỏ người Việt Nam, dù ít quen và ít nghe nhạc cổ điển, khi lần đầu nghe vẫn xuất hiện những trải nghiệm nhất định. Đó là do bản thân nhạc cổ điển chứa đựng sự khêu gợi mạnh mẽ cho người nghe...".

Hiện nay, không chỉ áp dụng chữa trị cho các bệnh nhân nội trú tại bệnh viện, mà ngay cả bệnh nhân ngoại trú cũng được đến với phương pháp này. Theo Trưởng khoa phục hồi chức năng: "Trong thời đại công nghiệp, những áp lực cuộc sống, những căng thẳng và muộn phiền khiến bất kì ai cũng có thể rối loạn lo âu lan tỏa và trầm cảm. Cùng với sức mạnh của âm nhạc, cũng như sự tin tưởng của bệnh nhân đối với thầy thuốc, bệnh nhân này đã bộc bạch nội tâm của mình - những điều sâu kín mà trước đó bệnh nhân giấu kín, không hề bộc bạch với bất kỳ ai. Qua đó, thầy thuốc và bệnh nhân đã thành công trong giải quyết, làm thay đổi suy nghĩ và cảm xúc của bệnh nhân".

Tuy nhiên, bác sĩ Khanh cũng cho hay: "Công việc này không phải một sớm một chiều có thể tìm ra mâu thuẫn nội tâm của bệnh nhân để giải quyết, mà phải qua nhiều buổi, qua nhiều trải nghiệm... Chính sự tận tâm và kiên nhẫn của thầy thuốc đã làm cho "liều thuốc âm nhạc" phát huy được tác dụng...".

Lâm Viên