Ngày Tránh thai thế giới (26-9): Ngăn ngừa mang thai ngoài ý muốn ở tuổi vị thành niên

Mang thai ngoài ý muốn ở tuổi vị thành niên đang trở thành một vấn đề xã hội đáng lo ngại. Không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe sinh sản, tâm lý và tương lai của các em, tình trạng này còn để lại nhiều hệ lụy lâu dài cho gia đình và cộng đồng.

ThS-BS Nguyễn Mạnh Hoan, Trưởng khoa Sản, Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai.

Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, phóng viên Báo và Phát thanh, Truyền hình Đồng Nai đã có cuộc trao đổi với ThS-BS Nguyễn Mạnh Hoan, Trưởng khoa Sản, Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai.

Nhiều hệ lụy đáng lo ngại

* Bác sĩ nhận định tình hình trẻ vị thành niên mang thai ngoài ý muốn thời gian qua như thế nào?

- Qua thực tế nhiều năm công tác, chúng tôi nhận thấy tỷ lệ mang thai và nạo phá thai ở tuổi vị thành niên đang có xu hướng tăng. Đáng lo ngại hơn, nhiều em tự ý mua thuốc phá thai tại nhà hoặc tìm đến những cơ sở y tế không đủ điều kiện để phá thai, gây ra các biến chứng nặng nề như: vỡ thai ngoài tử cung (nếu thai làm tổ ở ống dẫn trứng), băng huyết, viêm nhiễm nặng, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.

Tại Khoa Sản, Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai, chúng tôi tiếp nhận nhiều trường hợp chỉ mới 14-15 tuổi nhưng phải cấp cứu trong tình trạng nguy kịch. Có em nhập viện khi thai đã hơn 27 tuần, kèm theo biến chứng sản giật, phù phổi, buộc phải mổ khẩn cấp.

* Nguyên nhân nào khiến tình trạng này gia tăng, thưa bác sĩ?

- Xã hội ngày càng cởi mở, môi trường sống tạo điều kiện để các em dễ dàng tiếp cận với các mối quan hệ tình cảm, thậm chí quan hệ tình dục sớm. Các dịch vụ như: nhà nghỉ, dịch vụ giải trí, mạng xã hội… quá dễ tiếp cận mà chưa có sự giám sát chặt chẽ.

Công tác giáo dục giới tính còn hạn chế. Trong nhà trường, nội dung về sức khỏe sinh sản, tình dục an toàn chưa được chú trọng đúng mức, cách truyền đạt chưa gần gũi với giới trẻ. Nhiều em chỉ tìm hiểu qua bạn bè, mạng xã hội, dẫn đến nhận thức sai lệch. Trong gia đình, cha mẹ thường ngại đề cập hoặc cấm đoán, làm cho con thiếu sự định hướng và thường giấu giếm.

Ngoài ra, trẻ vị thành niên còn thiếu kỹ năng sống, dễ bị tác động bởi bạn bè hoặc môi trường xung quanh. Các em thường quyết định quan hệ tình dục một cách bộc phát, không chuẩn bị trước, dẫn đến nguy cơ mang thai ngoài ý muốn rất cao.

Điều dưỡng Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai chăm sóc cho một bé gái 15 tuổi có thai ngoài ý muốn, bị tiền sản giật nguy hiểm. Ảnh: Hạnh Dung

* Mang thai ngoài ý muốn ở tuổi vị thành niên gây ra những hệ lụy gì, thưa bác sĩ?

- Cơ thể các em chưa phát triển hoàn thiện nên việc mang thai thường kéo theo nhiều nguy cơ như: sảy thai, sinh non, tai biến sản khoa, thậm chí tử vong. Những biến chứng sau nạo phá thai, đặc biệt là phá thai không an toàn có thể dẫn đến viêm nhiễm vùng chậu, tắc vòi trứng, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản sau này. Quan hệ tình dục không an toàn còn làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh lây qua đường tình dục như: lậu, giang mai, HIV…

Về vấn đề tâm lý, nhiều em rơi vào tình trạng khủng hoảng, mặc cảm, trầm cảm, thậm chí có trường hợp nghĩ đến việc tự tử. Khi không có sự hỗ trợ từ gia đình hay bạn trai, các em càng cảm thấy cô đơn, bế tắc. Không ít trường hợp vì sợ hãi mà bỏ rơi con sau sinh, gây ra những hệ lụy thương tâm.

Các em đang ở độ tuổi đi học, mang thai ngoài ý muốn khiến việc học hành bị gián đoạn, nhiều em phải bỏ học. Điều này làm mất đi cơ hội phát triển bản thân, khó khăn hơn trong việc tìm việc làm sau này. Về kinh tế, các em chưa có khả năng tự lập, gánh nặng dồn lên gia đình. Cũng cần nhắc đến áp lực từ bạn bè và dư luận xã hội. Đây là những yếu tố càng khoét sâu thêm nỗi mặc cảm của các em.

Theo thống kê của Khoa Sức khỏe sinh sản (CDC Đồng Nai), năm 2024, toàn tỉnh có 131 ca bỏ thai ở tuổi vị thành niên. 8 tháng của năm 2025 có 53 ca bỏ thai ở tuổi vị thành niên. Trong đó cá biệt có những bé gái mới 12, 13 tuổi.

Cộng đồng trách nhiệm

* Vậy những giải pháp để ngăn ngừa mang thai ngoài ý muốn ở tuổi vị thành niên là gì, thưa bác sĩ?

- Giải pháp căn bản nhất chính là giáo dục và truyền thông. Chúng ta phải cung cấp cho các em kiến thức về sức khỏe sinh sản, biện pháp tránh thai an toàn ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Việc truyền thông cần được thực hiện một cách linh hoạt, sáng tạo, gắn liền với những kênh mà giới trẻ quan tâm như mạng xã hội Facebook, Zalo, YouTube, TikTok…

Về biện pháp tránh thai, bao cao su vẫn là lựa chọn tối ưu vì vừa ngừa thai vừa phòng, chống bệnh lây truyền qua đường tình dục. Ngoài ra, thuốc tránh thai hằng ngày cũng có thể sử dụng cho một số em, nhưng cần sự tư vấn từ nhân viên y tế. Ngược lại, thuốc tránh thai khẩn cấp không nên lạm dụng vì hiệu quả không cao và có thể gây rối loạn kinh nguyệt.

Quan trọng hơn cả là vai trò của gia đình. Cha mẹ phải trở thành bạn đồng hành của con, cởi mở lắng nghe và hướng dẫn con, thay vì chỉ la mắng hay cấm đoán. Đặc biệt, người mẹ cần gần gũi, tạo sự tin tưởng để con gái có thể chia sẻ những vấn đề nhạy cảm. Sự đồng hành ấy không chỉ giúp con có kiến thức, mà còn có điểm tựa tinh thần để vượt qua những cám dỗ hay khủng hoảng.

* Ngành y tế và ngành giáo dục có trách nhiệm ra sao trong vấn đề này, thưa bác sĩ?

- Tôi cho rằng, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa ngành y tế và ngành giáo dục để tổ chức khám sức khỏe sinh sản, tư vấn định kỳ cho học sinh cả nam lẫn nữ. Qua đó, các em được cung cấp kiến thức một cách trực tiếp, cụ thể, đồng thời có cơ hội trao đổi những thắc mắc thầm kín.

Nhà trường cần đưa giáo dục giới tính thành một nội dung chính thức, thiết thực hơn, thay vì chỉ đề cập chung chung. Ngoài ra, xã hội cũng cần hoàn thiện khung pháp lý, siết chặt quản lý các dịch vụ liên quan, tránh để các em vị thành niên dễ dàng tiếp cận môi trường không lành mạnh.

* Bác sĩ có lời khuyên gì gửi đến phụ huynh và các bạn trẻ?

- Các em hãy nhớ rằng tình yêu tuổi học trò rất đẹp, nhưng quan hệ tình dục quá sớm có thể để lại những hệ lụy nặng nề cho cả sức khỏe và tương lai. Các em cần trang bị kiến thức, dám nói không với quan hệ khi chưa sẵn sàng, và nếu có, hãy biết cách bảo vệ bản thân.

Với phụ huynh, xin đừng nghĩ rằng “con mình còn nhỏ, chưa biết gì”. Thực tế, các em tiếp cận thông tin rất sớm. Vì vậy, cha mẹ cần trò chuyện cởi mở, gần gũi để định hướng và đồng hành cùng con. Hãy là điểm tựa tin cậy để con không phải tìm câu trả lời từ những nguồn thiếu an toàn.

* Xin cảm ơn bác sĩ!

Hạnh Dung (thực hiện)