Chung tay đẩy lùi HIV/AIDS vì cộng đồng khỏe mạnh (Bài cuối)

  BÀI CUỐI: VÌ MỘT TƯƠNG LAI KHÔNG CÒN BỆNH AIDS

Khi các dự án quốc tế rút khỏi Việt Nam sau nhiều năm đồng hành hỗ trợ phòng, chống HIV/AIDS, nhiều địa phương trong cả nước đã dừng ngay chương trình điều trị dự phòng lây nhiễm HIV bằng thuốc PrEP, tạo ra khoảng trống dịch vụ.

Bệnh nhân HIV chờ nhận thuốc ARV tại Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đồng Nai. Ảnh: Hạnh Dung

Đồng Nai dù gặp rất nhiều thách thức nhưng đã chủ động xây dựng kế hoạch nhằm giữ vững thành quả trong “cuộc chiến” chống dịch bệnh HIV/AIDS, tiếp tục dẫn đầu cả nước trong nhiều mô hình điều trị dự phòng tiên tiến.

Chuyển từ “phụ thuộc hoàn toàn viện trợ” sang khách hàng chi trả một phần

Đồng Nai và nhiều tỉnh, thành khác rất mong các dự án quốc tế, đặc biệt là dự án của USAID (Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ) sớm quay trở lại hỗ trợ các hoạt động phòng, chống dịch bệnh HIV/AIDS nhưng đến nay vẫn chưa có thông tin chính thức về việc này. Song có một điều chắc chắn là USAID không còn hỗ trợ mảng điều trị dự phòng lây nhiễm HIV.

Tại Đồng Nai, hiện một phần dự án thuộc mạng lưới cũ của USAID thực hiện hỗ trợ về kỹ thuật (gồm hỗ trợ các cơ sở y tế ký hợp đồng xét nghiệm tải lượng virus HIV qua bảo hiểm y tế (BHYT), điều trị HIV bằng thuốc ARV, tăng cường tìm ca bệnh HIV mới, xét nghiệm tải lượng virus và hướng dẫn đấu thầu thuốc ARV) vẫn đang được duy trì.

Bác sĩ Vũ Thị Ngọc, Trưởng khoa Phòng, chống HIV/AIDS (Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Đồng Nai, Sở Y tế) cho hay: Để đảm bảo khách hàng điều trị dự phòng HIV bằng thuốc PrEP không bị gián đoạn điều trị sau khi các dự án quốc tế rút đi, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh đã có văn bản tham mưu Sở Y tế xin ý kiến chỉ đạo từ Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) để có hướng dẫn cụ thể về triển khai điều trị PrEP. Đồng thời tham mưu xây dựng phương án đảm bảo tài chính cho chương trình phòng, chống HIV/AIDS trên địa bàn tỉnh khi nguồn viện trợ dừng lại.

Hiện nay, nguồn thuốc PrEP tại Đồng Nai vẫn được hỗ trợ từ PEPFAR (Kế hoạch Cứu trợ khẩn cấp của Tổng thống Hoa Kỳ về phòng, chống HIV/AIDS) và dự kiến năm 2026, Dự án Quỹ Toàn cầu sẽ tiếp tục hỗ trợ. Khách hàng sử dụng dịch vụ điều trị dự phòng trước phơi nhiễm PrEP vẫn được nhận thuốc miễn phí, nhưng phải tự chi trả chi phí khám và xét nghiệm liên quan. Các vật dụng can thiệp giảm tác hại như: bao cao su, chất bôi trơn, bơm kim tiêm vẫn được Quỹ Toàn cầu cung cấp để phát cho các đối tượng nguy cơ cao. Đồng Nai đã chuẩn bị xây dựng đề án đảm bảo tài chính để khi dự án rút đi hoàn toàn, tỉnh sẽ chuyển sang dùng nguồn ngân sách địa phương.

Đối với điều trị HIV bằng thuốc ARV, hiện có hơn 95% bệnh nhân HIV của tỉnh đã có thẻ BHYT. Thuốc ARV, xét nghiệm khẳng định HIV (CD4), xét nghiệm tải lượng virus HIV và các xét nghiệm cơ bản theo dõi quá trình điều trị HIV đều được thanh toán qua BHYT. Nếu phát sinh chi phí đồng chi trả, bệnh nhân sẽ được hỗ trợ thông qua Quỹ Vì người nghèo tỉnh Đồng Nai. Như vậy, đến thời điểm này, tất cả bệnh nhân điều trị HIV ở Đồng Nai vẫn được hoàn toàn miễn phí.

Đồng Nai có nhiều cách làm sáng tạo

Đánh giá về công tác phòng, chống HIV/AIDS tại Đồng Nai thời gian qua, PGS.TS Phạm Đức Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Phòng bệnh (Bộ Y tế) cho biết: Đồng Nai là tỉnh đầu tiên trong cả nước ban hành kế hoạch tăng cường sự tham gia của khu vực tư nhân trong phòng, chống HIV/AIDS. Tỉnh đã thực hiện đa dạng các loại hình phòng, chống; kết hợp với các tổ chức xã hội và doanh nghiệp, mang lại hiệu quả cao trong việc tiếp cận và hỗ trợ nhóm nguy cơ cao.

Từ năm 2019 đến nay, Bộ Y tế đánh giá Đồng Nai là điểm sáng trong công tác phòng, chống HIV/AIDS của cả nước. Tỉnh đã mạnh dạn triển khai đa dạng mô hình PrEP tại cả cơ sở y tế công, phòng khám đa khoa tư nhân, trạm y tế và phòng khám cộng đồng, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho người có nguy cơ cao tiếp cận các dịch vụ.

Đặc biệt, Đồng Nai đã triển khai mô hình PrEP lưu động. Vào những ngày cuối tuần, đội ngũ y tế phối hợp với tổ chức cộng đồng đến các khu vực, tụ điểm đông thanh niên, vùng xa trung tâm thành phố, các trường đại học, cao đẳng, THPT, thậm chí quán cà phê hoặc UBND xã, phường… để truyền thông, cung cấp test tự xét nghiệm và xét nghiệm HIV, sàng lọc HIV ngay tại chỗ và cấp thuốc PrEP ngay. Nếu sàng lọc dương tính, khách hàng sẽ được chuyển đến các cơ sở xét nghiệm khẳng định và được kết nối ngay với cơ sở điều trị ARV để điều trị sớm nhất có thể. So với các tỉnh, thành khác, Đồng Nai là một trong những địa phương duy trì PrEP liên tục và đa dạng mô hình nhất. Có thời điểm, chương trình PrEP tiếp cận trên 3 ngàn người nguy cơ cao. Đây là mô hình hiệu quả, sáng tạo và đã được nhiều tỉnh, thành đến học tập kinh nghiệm triển khai.

Những cách làm trên cho thấy sự chủ động và mục tiêu nhất quán của Đồng Nai trong công tác phòng, chống HIV/AIDS, đảm bảo không để người bệnh phải dừng thuốc hay gián đoạn điều trị vì lý do tài chính.

Chuyên gia đề xuất nhiều giải pháp

PGS.TS - bác sĩ Võ Triều Lý, Trưởng Khoa Nhiễm E, Bệnh viện Bệnh nhiệt đới (Thành phố Hồ Chí Minh), chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực truyền nhiễm chia sẻ: Để giảm lây nhiễm HIV/AIDS trong thời gian tới, cần phải kiểm soát tốt tình trạng lây nhiễm ở nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM). Bởi đây đang là nhóm có nguy cơ lây nhiễm HIV/AIDS cao nhất và tốc độ lây nhiễm nhanh nhất.

Để làm được điều này, PGS.TS - bác sĩ Võ Triều Lý cho rằng: Không chỉ Đồng Nai mà tất cả các địa phương cần tiếp tục mở rộng chương trình dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP) theo hướng dễ tiếp cận và đa dạng mô hình triển khai, đặc biệt, ưu tiên tại các “điểm nóng” có nguy cơ cao. Việc truyền thông về PrEP cần được đẩy mạnh, tập trung vào cả PrEP dùng hằng ngày và PrEP dùng theo tình huống. Cần nhấn mạnh rằng: “Sử dụng PrEP đúng cách có thể giảm tới 99% nguy cơ lây nhiễm HIV qua quan hệ tình dục đường hậu môn”.

Song song đó, cần mở rộng truyền thông K=K (không phát hiện = không lây truyền) nhằm nâng cao nhận thức của cộng đồng rằng: “Người điều trị ARV đạt tải lượng virus dưới 200 bản sao/mL sẽ không lây HIV qua đường tình dục”. Điều này giúp giảm nỗi sợ hãi, khuyến khích xét nghiệm sớm và tăng gắn kết trong điều trị lâu dài.

Chuyên gia cũng lưu ý, cần tăng cường xét nghiệm HIV sớm, bảo mật và định kỳ. Riêng nhóm MSM được khuyến nghị xét nghiệm mỗi 3-6 tháng/lần hoặc sớm hơn nếu có hành vi phơi nhiễm. Cần đảm bảo cung cấp miễn phí và thuận tiện bao cao su, gel bôi trơn, bảo đảm dịch vụ dự phòng sau phơi nhiễm HIV luôn sẵn có.

Từ HIV chuyển sang AIDS trải qua nhiều giai đoạn; từ nhiễm HIV cấp tính sang nhiễm HIV không có triệu chứng, giai đoạn tiến triển và giai đoạn AIDS. Ở giai đoạn AIDS, người bệnh dễ mắc các bệnh cơ hội nặng như: lao phổi, lao ngoài phổi, viêm phổi, ung thư, nhiễm nấm lan tỏa, viêm não, sụt cân, suy kiệt nặng. Khi hệ miễn dịch suy sụp, nguy cơ tử vong rất cao nếu không điều trị.

Mục tiêu chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030 không có nghĩa là HIV biến mất hoàn toàn khỏi cộng đồng mà là hạn chế tối đa việc người nhiễm HIV chuyển sang giai đoạn AIDS và không còn trường hợp tử vong do AIDS. Khi phát hiện sớm và điều trị ARV kịp thời, người nhiễm HIV hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh và không lây cho người khác, không bị kỳ thị, phân biệt đối xử.

Theo PGS.TS - bác sĩ Võ Triều Lý, để đạt mục tiêu trên, người nhiễm HIV cần được điều trị thuốc ARV ngay trong ngày được chẩn đoán dương tính với HIV. Trong quá trình điều trị, người bệnh cần được hỗ trợ tuân thủ thông qua việc cấp phát thuốc đầy đủ, nhắc lịch hẹn qua điện thoại và thực hiện xét nghiệm tải lượng virus định kỳ. Công tác phòng ngừa và quản lý các bệnh đồng nhiễm như: lao, viêm gan B, viêm gan C… cần được triển khai toàn diện, điều trị và dự phòng các bệnh nhiễm trùng cơ hội.

“Song song với các biện pháp y tế, người bệnh còn cần được hỗ trợ về mặt xã hội, trong đó có việc chi trả chi phí điều trị thông qua BHYT. Đối với các trường hợp chưa có hoặc không thể tiếp tục duy trì BHYT, cần có các hình thức hỗ trợ khác nhằm bảo đảm quá trình điều trị được liên tục, hiệu quả và bền vững” - PGS.TS - bác sĩ Võ Triều Lý đề xuất.

Với quyết tâm không ai bị bỏ lại phía sau trong “cuộc chiến” với dịch HIV/AIDS, đồng chí Lê Trường Sơn, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai nhấn mạnh: “Mặc dù còn nhiều khó khăn, thử thách nhưng với sự đồng lòng của cả hệ thống chính trị, sự vào cuộc của toàn xã hội, tỉnh Đồng Nai quyết tâm sẽ cùng cả nước nỗ lực thực hiện đạt mục tiêu chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030. Qua đó, góp phần xây dựng một cộng đồng khỏe mạnh, bình yên, hạnh phúc”.

Hạnh Dung

	Chung tay đẩy lùi HIV/AIDS vì cộng đồng khỏe mạnh (Bài 1)
	Chung tay đẩy lùi HIV/AIDS vì cộng đồng khỏe mạnh (Bài 2)
	Chung tay đẩy lùi HIV/AIDS vì cộng đồng khỏe mạnh (Bài 3)