Kỷ niệm 110 năm thành lập Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 (1915-2025)

Giúp bệnh nhân tâm thần sớm hòa nhập cộng đồng

Cách đây 110 năm, người Pháp đã xây dựng tại Biên Hòa một cơ sở quản lý người bệnh tâm thần mà người dân quen gọi là Nhà thương điên Biên Hòa. Nơi đây có nhiệm vụ quản lý những người “điên”, tránh để họ gây rối cho xã hội.

Giám đốc Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 Nguyễn Hữu Thắng thăm hỏi, động viên bệnh nhân đang điều trị tại bệnh viện. Ảnh:H.Dung

Trải qua hành trình dài với biết bao thăng trầm của lịch sử, ngày nay, Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 là nơi chăm sóc, điều trị cho bệnh nhân mắc các chứng rối loạn tâm thần. Mục tiêu cao nhất là giúp họ sớm hòa nhập cộng đồng, giảm sự kỳ thị của xã hội.

Những thay đổi lớn

Giám đốc Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2, TS-BS Nguyễn Hữu Thắng cho biết, trước đây, xã hội cho rằng những người “điên” là người bị ma quỷ ám, gây nguy hiểm cho xã hội. Nhưng sau này, bác sĩ C.Pusat (Giám đốc đầu tiên của Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2) cùng với đội ngũ trợ việc của mình đã hỗ trợ chăm sóc y tế và nâng người “điên” lên thành “người bệnh”.

Năm 1937, Nhà thương điên Biên Hòa đổi tên thành Dưỡng trí viện Nam Kỳ. Lần lượt sau đó, các bác sĩ người Pháp liên tục mở mang, nâng cấp, xây dựng bệnh viện thành nơi chăm sóc và điều trị cho những người mắc các rối loạn tâm thần. Ngoài trại nuôi bệnh, bệnh viện đã có những khuôn viên đẹp để trồng rau, trồng hoa, trồng cao su, trồng lúa. Đối tượng bệnh nhân gồm có một số người nước ngoài (chủ yếu là người Pháp), còn lại là người Việt Nam.

Trong 110 năm hình thành và phát triển, Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 đã được Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam trao thưởng Huân chương Lao động hạng Ba; danh hiệu Anh hùng Lao động; Huân chương Lao động hạng Nhì.

Năm 1945, sau khi thực dân Pháp rút khỏi Việt Nam, Dưỡng trí viện Nam Kỳ được đổi tên thành Dưỡng trí đường Biên Hòa, rồi Dưỡng trí đường Trần Phú, Dưỡng trí viện miền Nam Việt Nam. Sự thay đổi thời cuộc ở giai đoạn này đã ảnh hưởng rất lớn đến bệnh viện. Đã có lúc nơi đây hầu như bị bỏ quên. Nhiều nhân viên bị bắt, nhiều người bỏ việc và bệnh nhân có nguy cơ bị bỏ rơi.

“Trước tình cảnh đó, bác sĩ Nguyễn Văn Hoài đã cùng những nhân viên còn lại của bệnh viện vừa tự sản xuất lương thực, vừa lo điều trị cho người bệnh. Ông như người đã khai sinh ra bệnh viện lần thứ 2. Vì thế mà cạnh Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 hiện nay có một con đường mang tên ông để ghi nhớ công lao to lớn của vị bác sĩ đã tâm huyết với những người bệnh tâm thần” - TS-BS Nguyễn Hữu Thắng chia sẻ.

Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 hiện có 810 cán bộ, nhân viên, trong đó có khoảng 200 bác sĩ, 10 phòng, 20 khoa. Hàng ngày, bệnh viện khám ngoại trú cho từ 450-500 bệnh nhân và điều trị nội trú cho khoảng 900 bệnh nhân.

Cũng vì lẽ đó mà Dưỡng trí viện miền Nam Việt Nam được đổi tên thành Dưỡng trí viện bác sĩ Nguyễn Văn Hoài (năm 1955). Thời điểm này, dưỡng trí viện được tổ chức thành 17 trại, chia thành 7 khu. Trong đó có khu phố xá chức việc, vườn hoa, sân quần vợt, khu nhà thuốc, nhà chữa bệnh, phòng điện kinh, dãy trại bệnh đàn ông, dãy trại bệnh đàn bà, trại bệnh nhân hung dữ, trại bệnh nhân giết người hay bị án tòa, khu rẫy ruộng, nhà xã, nghĩa địa… Việc điều trị cũng được chia thành nhiều hạng như: người bệnh mới vào, người bệnh mắc bệnh truyền nhiễm, người bệnh tỉnh vừa, người bệnh tỉnh hẳn, người bệnh tật nguyền, người bệnh giết người hay bị án tòa.

Những năm sau đó, bệnh viện tiếp tục được đổi tên nhiều lần. Đến năm 1975, khi miền Nam được giải phóng, Bệnh viện Tâm trí bác sĩ Nguyễn Văn Hoài được chính quyền cách mạng tiếp quản và đổi tên thành Bệnh viện Tâm trí Biên Hòa. Bệnh viện được sửa chữa, xây mới nơi làm việc, các trại bệnh, sắp xếp 18 trại bệnh và đặt tên theo thứ tự A, B, C, D (kèm số) kèm trại phục hồi chức năng. Giai đoạn này bệnh nhân rất đông, có khi lên tới 2 ngàn bệnh nhân nội trú.

Theo TS-BS Nguyễn Hữu Thắng, giai đoạn 1980-2003, công tác điều trị cho bệnh nhân tâm thần tại bệnh viện được thực hiện theo hướng mở. Tức là cho bệnh nhân có không gian thoáng đãng hơn thay vì giam giữ hoặc xích (với những bệnh nhân phạm pháp). Bệnh viện cũng triển khai nhiều kỹ thuật mới, đẩy mạnh phục hồi chức năng, cải tiến công tác khám, chữa bệnh. Người bệnh được xét nghiệm cơ bản và được kiểm tra định kỳ, xây dựng các phác đồ điều trị.

Từ năm 2003 đến nay, bệnh viện mang tên Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2, được Bộ Y tế xếp hạng bệnh viện chuyên khoa hạng I, có nhiệm vụ chính là điều trị bệnh nhân tâm thần tuyến cuối và chỉ đạo tuyến chuyên khoa tâm thần cho các tỉnh phía Nam. Quy mô bệnh viện được nâng từ 840 giường bệnh lên 1,2 ngàn giường bệnh. Thời điểm dịch bệnh Covid-19 bùng phát dữ dội, bệnh viện tiếp nhận, điều trị cho khoảng 1,5 ngàn bệnh nhân.

Nâng cao chất lượng điều trị

26 năm công tác tại Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2, bác sĩ chuyên khoa II Lê Văn Kiên, phụ trách Khoa Phục hồi chức năng, cảm nhận rõ sự thay đổi tích cực của bệnh viện từ hạ tầng, cơ sở vật chất đến trình độ của đội ngũ cán bộ, nhân viên y tế. Nổi bật nhất là không gian tiếp nhận, điều trị cho bệnh nhân rộng rãi, thoải mái hơn, có nhiều thuốc mới, thuốc tốt, giúp người bệnh hồi phục nhanh hơn, tốt hơn.

Tại Khoa Phục hồi chức năng, nhiều bệnh nhân tâm thần phân liệt dưới sự hướng dẫn, hỗ trợ của nhân viên y tế đã có thể sớm hòa nhập cộng đồng khi tham gia các liệu pháp điều trị như: âm nhạc, hội họa, lao động (dệt chiếu, may vá, làm vườn), thể dục thể thao, yoga, đọc sách báo…

“Có bệnh nhân trước kia là họa sĩ, giáo viên, kỹ sư, thậm chí cả bác sĩ, nhưng vì lý do nào đó nên không may bị bệnh. Thấu hiểu những thiệt thòi mà người bệnh tâm thần phải gánh chịu, ngoài việc nâng cao trình độ chuyên môn, chúng tôi luôn tự nhủ phải trau dồi y đức, chịu khó quan sát, tìm hiểu tâm tư của từng người bệnh để giao tiếp, chia sẻ với họ, giúp họ khôi phục những kiến thức, kỹ năng trước đó, rút ngắn thời gian điều trị và kéo dài thời gian giữa 2 giai đoạn nhập viện” - bác sĩ Kiên cho biết.

Còn điều dưỡng trưởng Khoa Hồi sức - cấp cứu Nguyễn Thị Thắm tâm sự, việc chăm sóc, điều trị cho bệnh nhân tâm thần có những khác biệt rất lớn với những bệnh nhân khác. Bởi vậy, nhân viên y tế phải kiên nhẫn, chịu đựng tốt, có kỹ năng để phòng tránh bị bệnh nhân tấn công. Đặc biệt, phải am hiểu pháp luật để làm đúng quy định.

TS-BS Nguyễn Hữu Thắng cho hay, sự phát triển của xã hội hiện đại làm gia tăng số người bị rối loạn tâm thần và cần đến sự hỗ trợ của y tế. Không riêng người lớn, mà cả trẻ em cũng đang phải đối mặt với nhiều nguy cơ dẫn đến các bệnh lý liên quan đến tâm thần.

Với vai trò chỉ đạo tuyến, thời gian qua, Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 đã làm rất tốt việc mở rộng mạng lưới điều trị tâm thần tại khu vực phía Nam. Đến nay, đã có 21/32 địa phương từ Đà Nẵng đến Cà Mau có bệnh viện chuyên khoa tâm thần hoặc có khoa tâm thần trong các bệnh viện tỉnh/trung tâm kiểm soát bệnh tật tỉnh. Nhờ đó, đã giảm tải cho Bệnh viện Tâm thần Trung ương 2 và giúp bệnh nhân tâm thần tại các địa phương thuận tiện hơn trong quá trình điều trị. Thời gian tới, bệnh viện sẽ tiếp tục mở rộng mạng lưới, tăng cường kết nối, khám, chữa bệnh từ xa, giúp nâng cao chất lượng điều trị tâm thần tại các địa phương phía Nam.

Hạnh Dung