Để văn hóa đọc ngày càng có sức lan tỏa...

Người đọc sách, người viết sách, giới làm sách và nhà quản lý... cùng bàn luận và mổ xẻ tại hội thảo "Thực trạng và giải pháp phát triển văn hóa đọc ở Việt Nam" vừa được Ban điều hành dự án giáo dục SachHay.com tổ chức.

Người đọc sách, người viết sách, giới làm sách và nhà quản lý... cùng bàn luận và mổ xẻ tại hội thảo "Thực trạng và giải pháp phát triển văn hóa đọc ở Việt Nam" vừa được Ban điều hành dự án giáo dục SachHay.com tổ chức.   

Chủ đề của hội thảo là một phần nội dung trong khuôn khổ xây dựng "Chiến lược quốc gia về phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng" do Chính phủ đề xướng.

* Từ thực trạng buồn...

Rất nhiều người có chung niềm đam mê đọc sách, như  nhà văn Nguyên Ngọc, nhà nghiên cứu triết học Bùi Văn Nam Sơn, tiến sĩ Quách Thu Nguyệt, nhà nghiên cứu Inrasara, nhà sử học Nguyễn Khắc Thuần, nhà văn Ngô Thị Kim Cúc, dịch giả Nguyễn Lệ Chi, nhà báo Lý Trường Chiến... đã có mặt để góp cho câu chuyện đọc sách của người Việt hiện nay.  Hàng loạt vấn đề được mang ra mổ xẻ: sách có còn đóng vai trò không thể thay thế như chưa từng có trong thời đại các phương tiện truyền thông hiện đại bùng nổ, tình hình đọc của người Việt hiện đang như thế nào, phải chăng người Việt đã từng có truyền thống trọng sách, mê sách, đối tượng nào trong xã hội đang đọc nhiều, những ai đang đọc ít và không hề đọc, giải pháp nào để khôi phục văn hóa đọc, đặc biệt gieo vào lòng người trẻ đam mê đọc sách...

Hiện trên thị trường có rất nhiều sách nhưng chưa hẳn đều là sách hay, hấp dẫn được người đọc.

Hầu hết các đại biểu đều nhận định, sách hiện nay khá phong phú, nhiều thể loại, nhiều nguồn nhưng chưa hẳn đều là sách hay. Nhà văn Nguyên Ngọc dẫn chứng: "Trong những năm qua, dưới nhiều hình thức khác nhau, chúng ta đã cố gắng góp phần cải tiến tình hình đọc sách trong xã hội. Tình hình đã có khá hơn, nhưng tôi nghĩ cần phải nói thẳng rằng cũng chưa thay đổi được nhiều. Có một dấu hiệu để đánh giá đáng tin cậy: số lượng sách in, chỉ trừ sách giáo khoa là sách bắt buộc học sinh phải mua, vẫn còn quá ít. Một cuốn tiểu thuyết in được một ngàn đến vài ngàn bản đã có thể coi là "hiện tượng". Quả thật, đó là điều rất bất thường, rất đáng lo lắng trong một đất nước có hơn 80 triệu dân. Không biết có con số so sánh nào không, nhưng cho đến nay có lẽ ta thuộc vào những nước có số lượng sách in vào loại thấp nhất thế giới, ít ra là trong hàng các nước đang phát triển. Lễ hội thì rất nhiều, chắc vào loại nhiều nhất thế giới, mà sách thì ít nhất". Bà Nguyễn Thế Thanh, đại biểu HĐND TP. Hồ Chí Minh, lưu ý giá trị của văn hóa đọc rằng: "Những cuốn sách có giá trị giúp người đọc cảm thấy vui, được tiếp thêm ý chí, yêu thêm cuộc đời, hoặc buồn, hoặc khóc vì những điều có ý nghĩa. Nếu xem đó là giá trị của văn hóa đọc thì giá trị đó hiện nay đang kém hơn so với các thời kỳ trước, dù hiện nay sách rất nhiều, lực lượng tác giả đông đảo".

Ở góc độ người làm sách, TS. Quách Thu Nguyệt (Hiệu trưởng Trường Quản trị Cuộc đời LiMA, nguyên giám đốc NXB Trẻ) cho rằng, để đánh giá thực trạng văn hóa đọc là cả một con đường dài mà nếu thiếu chứng cứ khoa học thuyết phục và cũng sẽ chẳng trả lời được điều gì. Phải thừa nhận gần đây chúng ta xuất bản nhiều nhưng cứ thử xem số liệu do Cục Xuất bản cung cấp sẽ thấy, có đến 80% sách xuất bản thuộc thể loại sách giáo khoa - thứ sách mà nhà trường bắt đọc thì mới đọc. 20% còn lại đủ thứ loại khó lòng mà kể cho hết được. Đồng quan điểm này, nhà văn Nguyên Ngọc cho rằng, môi trường tiếp cận sách tốt nhất là nhà trường hiện cũng có vấn đề. "Tôi không thấy trong chương trình của nhà trường hiện nay, kể cả trường đại học, có những cuốn sách bắt buộc học sinh, sinh viên phải đọc toàn bộ, chỉ thấy dạy những đoạn trích. Thế hệ chúng tôi khác, và tôi cho đó là điều may mắn lớn, chúng tôi phải đọc ngay ở trường trọn vẹn một số tác phẩm được coi là tuyệt tác như Le petit chose của Anatole France, Lettres de mon moulin và Contes du lundi của Anphonse Daudet, La mare au diable của George Sand..., trên nữa là Les misérables của Victor Hugo, Fleurs du mal của Beaudelaire... Những tác phẩm kinh điển bắt buộc phải đọc trọn ấy tạo cho ta tình yêu và nhận thức sâu xa sẽ đi theo ta suốt đời về tính chất thiêng liêng không gì thay thế được của sách" - ông nói.

* Khôi phục văn hóa đọc

 Nhiều giải pháp được các đại biểu đưa ra để khôi phục văn hóa đọc, trong đó cần có sự cộng hưởng từ nhiều phía. Đó chính là vai trò của gia đình, nhà trường và xã hội, thông qua nhiều giải pháp: phát triển văn hóa đọc, xây dựng tủ sách trong các doanh nghiệp, khuyến khích xây dựng tủ sách gia đình, truyền thông dành nhiều "chỗ" hơn cho sách, tổ chức giờ học về cách đọc sách ngay trong nhà trường, tổ chức nhiều hơn nữa những buổi thảo luận về sách... Nhà văn Nguyên Ngọc dẫn lại câu chuyện: "Anh Bùi Văn Nam Sơn đã có lần kể với chúng ta việc trong kháng chiến chống Pháp, phải chạy tản cư hết sức vất vả nguy hiểm, vậy mà suốt 9 năm lang thang, mất hết bao nhiêu của cải, cha anh vẫn làm được một kỳ công, đến ngày trở về Hội An, ông vẫn còn giữ nguyên được cho các con toàn bộ tủ sách gia đình. Chính tủ sách ấy đã đưa anh vào con đường trở thành nhà nghiên cứu triết học uyên bác như ngày nay. Tôi muốn nói rằng ba tôi cũng vậy, cũng tản cư vất vả suốt 9 năm như vậy, và cũng giữ được cho anh chị em chúng tôi toàn bộ tủ sách gia đình... Chúng ta đã từng có một thời kỳ rất anh hùng về văn hóa như vậy, những người cha mẹ anh hùng về văn hóa như vậy. Tôi rất mong lần này chúng ta bàn với nhau một cách thiết thực làm thế nào để khôi phục lại được nếp sống gia đình tuyệt đẹp từng có đó".

Đề xuất của TS. Quách Thu Nguyệt được nhiều người đồng tình: "Thế giới có Ngày đọc sách 24-3. Ở Việt Nam, hàng năm thư viện và những người hoạt động trong ngành xuất bản có những hoạt động hướng đến ngày này nhưng quy mô gói gọn trong phạm vi ngành và chỉ một bộ phận ít người quan tâm. Năm 2010, nhân Hội sách TP.HCM lần 6, đã có cuộc vận động lấy chữ ký từ dự án SachHay.com cho Ngày đọc sách Việt Nam với mong muốn hình thành ngày hội mang tầm quốc gia... Cuộc vận động rất cần thêm cú hích từ hai Bộ Thông tin - truyền thông, Bộ Văn hóa, thể thao - du lịch cùng Hội Xuất bản Việt Nam".

Cũng có ý kiến cho rằng, chính sự tấn công ồ ạt của mạng internet và các loại hình nghe, nhìn... khiến thói quen đọc sách in dần bị "đè bẹp". Từ kinh nghiệm cá nhân, nhà báo Lý Trường Chiến góp ý: nếu mỗi người biết sắp xếp thời gian, chẳng hạn nghe nhạc ít đi một chút, bớt xem tivi một chút, dành ít nhất 30 phút một ngày cho việc đọc sách thì óc tư duy và vốn kiến thức sẽ ngày càng được bồi đắp. "Chúng ta không quá bi quan về văn hóa đọc hiện nay nhưng cũng chưa thể lạc quan. Thực chất là văn hóa đọc đang chuyển đổi. Đọc không còn là đọc sách báo truyền thống mà đọc cả trên mạng"- đó là nhận định của bà Vũ Dương Thúy Ngà, Phó vụ trưởng Vụ Thư viện  thuộc Bộ Văn hóa, thể thao-du lịch.

Nam Anh