"Đồng vọng" - một nhân cách trung hậu

Tập Thơ "Đồng vọng" - NXB Hội Nhà Văn 2008.

Đây là tập thơ thứ tư của tác giả tuổi đã ngoài "thất thập". Nhà thơ F.G.Loraca (Tây Ban Nha) trong một lần về quê, ông đã giãi bày với bạn bè "nếu thơ tôi loại bỏ quê hương tôi thì đồng nghĩa với thơ tôi đã chết". Quê hương, theo một nghĩa nào đấy không hoàn toàn trói buộc anh vào một không gian: ngôi nhà anh được sinh ra, bờ tre, giếng nước... và quê hương mở rộng ra là Tổ quốc của anh. Nhưng cái cớ tạo nên nguồn cảm xúc cho thơ có điều kiện bay lên thường ở cung bậc quê hương thứ nhất. 71 bài thơ trong tập "Đồng vọng" của nhà thơ Kiều Văn Phẩm có hai phần ba số bài ở vị trí này:

Thời gian lướt qua tóc bạc

Cha ngồi lẻ bóng, lệch mâm

Khói nhang tỏa nhòe ảnh mẹ

Ngoài sân bảy sắc cầu vồng.

(Thương cha)

Tác giả coi sự sinh thành công đức cha mẹ là một tầng đồng vọng, bởi đó là thời khắc nhân sinh tạo nên một thế giới của riêng mình, một thế giới nói lên bằng ngôn ngữ thơ ca, bằng da thịt...

Tôi đứng giữa vườn trăng lồng bóng

Thấy đất nối trời làm sương mỏng

Xưa nhận của ai chút tình hờ

Để tim mình hóa tia lửa bỏng

(Đồng vọng)

Nợ nần, ân huệ... trong thơ ca là những cách giãi bày, nguyên cớ tạo nên âm thanh nhất thiết phải từ các yếu tố này. Nó đáp trả cho tầng không gian thứ nhất là quá khứ, là những kỷ niệm có thể đã phai mờ nhưng không bao giờ mất đi.

Hay:

Góc nhà lần hạt vọng phu

Chị như tượng đá ngồi ru cuộc đời

(Kiếp hoa)

Câu thơ buồn, nhưng tượng hình lại rất đẹp. Nếu chỉ là người phụ nữ hóa đá thì cho ta lòng thủy chung, còn lời ru rõ ràng cho ta âm thanh và cái tâm, cái hồn. Câu thơ không làm hình tượng chìm xuống mà ngược lại bay lên, lấp lánh như ngọc, như châu.

Trong thế giới nhân sinh, cách tiếp nhận những biểu hiện cũng là những bài học. Biểu hiện đó là gì? Tục ngữ có câu:

Xới cơm thì xới lòng ta

So đũa thì phải so ra lòng người.

Trái đất vốn không có biên giới, biên giới do con người đặt ra. Biểu hiện từ ý thức mà có.

Mấy khi được bước vào rừng

Vịn cây non, ngẩng mặt trông cây già.

(Gió rừng)

Thái độ sống của tác giả qua câu thơ chính là biểu hiện: tin vào tuổi trẻ, nhưng cậy vào tuổi già. Đọc "Đồng vọng", chúng ta bắt gặp những câu thơ nhẹ nhàng, mơ mộng. Kiều Văn Phẩm vốn là một thầy giáo làm thơ. Thơ ông có cách biểu hiện riêng, không lẫn với ai được. Câu thơ đọc lên như vị trà có hậu.

Lê Thanh Xuân