Tiếng trống đền Hùng

Giờ tập tế lễ đã đến mà học trò vẫn chưa tới nên cụ Vũ Văn Miên liền giục trống liên hồi. 15 phút trôi qua, 13 thiếu nữ trong ban nữ tế đã tề tụ tại sân đền thờ Hùng Vương (QL15, khu phố 3, phường Bình Đa, TP. Biên Hòa).

* Tay trống tuổi 90

Do trời đổ mưa nên các em trong ban nữ tế đền thờ Hùng Vương đã đến chậm. Chính vì vậy, mà cụ Miên giục trống liên hồi. Cụ Miên nói với chúng tôi: "Tôi sẽ đánh cho các chú nghe để các chú hiểu hơn sự tinh túy về các bài trống dâng hương - trà - tửu vọng nhớ Quốc Tổ. Đồng thời, khi nghe tiếng trống, các cháu biết mà đến lớp".

Mặc dù đã đến tuổi 90 nhưng động tác trống của cụ Miên vẫn khỏe, dứt khoát và có hồn. Nói về các bài trống trong tế lễ, cụ Miên cho biết, mỗi địa phương, mỗi vùng, miền đều có những bài đánh khác nhau. Nhưng tựu trung, đều tuân theo những nguyên tắc cơ bản về thứ tự, lớp lang. Bước đầu, sau hồi chinh (chiêng) hoặc cổ (trống) lệnh, đội nhạc lễ sẽ khởi chinh, cổ mỗi bên 3 tiếng với ý nghĩa là thiên, địa, nhân (hoặc phúc, lộc, thọ), sau đó, mỗi bên sẽ đánh 3 hồi, mỗi hồi 12 tiếng ứng với 12 tháng trong năm theo lối đánh "tiền bần, hậu phú" (trước khoan, sau nhặt) mang ý nghĩa "khởi đầu nghèo khó, về sau giàu có" để mong mỏi điều tốt lành đến cho mọi người.

Xong bài dâng hương, rồi đến dâng trà, dâng rượu, vừa đánh trống cụ Miên vừa dẫn giải cho chúng tôi hiểu hơn về sự hòa hợp giữa nhịp trống với các động tác bái tổ, dâng hương, trà, tửu. "Vì sao ban nữ tế phải là 13 người? Ấy là gồm 1 chủ tế và 12 nữ tế, cũng là ứng với 12 tháng trong năm", cụ Miên giải thích cặn kẽ. Cũng theo cụ Miên, khi tập luyện chỉ cần một bước chân sai nhịp thì phải tập lại, tập chừng nào động tác chân, tay đều với nhịp trống mới thôi. "Đến bây giờ, tôi vẫn chưa tìm được ai để truyền lại các bài trống lễ. Có thể thanh niên bây giờ không thích học trống lễ, một phần do khó học, phần vì không ai chịu học. Cho nên dù tuổi cao, sức yếu, tôi vẫn là tay trống số 1 của đền" - cụ Miên bộc bạch.

* Lưu giữ truyền thống

Ngoài tay trống số 1, cụ Miên còn là người duy nhất viết được chữ Hán Nôm, là một trong hai cụ còn lưu giữ được các nghi thức lễ truyền thống để truyền dạy lại cho con cháu. Cụ tâm sự: "Tuy không về được quê cha, đất tổ vào dịp mùng 10-3 (AL), chúng tôi vẫn tạo được không khí lễ hội đúng với làng quê Phú Thọ như: hát chèo, thi gói bánh chưng, bánh dầy, thi kết trái cây, biểu diễn nghi thức lễ, múa lân, rước kiệu... Nhờ vậy, cứ đến ngày giỗ Tổ khách thập phương về đền vọng Tổ rất đông".

Nhìn cụ Vũ Văn Miên say sưa nhịp trống, cụ Trần Ngọc Thái đều đều nhịp chiêng và thỉnh thoảng dừng tay chăm chút kỹ lưỡng từng động tác cho đội nữ tế. Cụ Thái cho biết: "Các cháu học tập rất nghiêm túc, tiếp thu được tinh hoa của các nghi thức tế dâng hương - trà - tửu mà chúng tôi truyền dạy". Anh Phùng Văn Tất, con trai của cụ Phùng Văn Cất (một trong 14 vị dựng lập đền) cho chúng tôi biết thêm: "Những người sử dụng được nhạc cụ nghi lễ, biết chữ Nôm, chữ Hán, truyền dạy nghi thức lễ như cụ Miên, cụ Thái, cụ Ninh, cụ Đắc hiện không còn được mấy người. Tuy lớn tuổi, nhưng các cụ rất nhiệt tình, tâm huyết trong việc truyền dạy nghi lễ, chăm nom Tổ đình, giữ gìn truyền thống văn hóa dân tộc cho thế hệ trẻ".

"Dù ai đi ngược về xuôi, nhớ ngày giỗ Tổ mùng mười tháng ba", chính sự nặng lòng với quê cha đất tổ nên khi vào Nam lập nghiệp, 14 vị trưởng bối tại phường Bình Đa (trước kia là xã Tam Hiệp) đã góp tiền, góp sức dựng nên đền Hùng vào năm 1968. Năm 1998, đền thờ Hùng Vương tại phường Bình Đa được trùng tu mở rộng để đáp ứng nhu cầu tế lễ của người dân địa phương. Năm 2008, đình tiếp tục được Nhà nước hỗ trợ trên 100 triệu đồng mua đất mở rộng sân đình, nhân dân phường Bình Đa thì góp tiền xây mới tường rào. Nhờ vậy, đền thờ Hùng Vương tại phường Bình Đa ngày càng khang trang và là nơi dâng hương, dâng lễ vọng nhớ về quê cha, đất tổ của người dân trong và ngoài tỉnh.

Đoàn Phú