Vùng đất mở trong phát triển

Khi nghiên cứu về văn hóa cổ ở Đồng Nai, các nhà khoa học đã phát hiện nhiều dấu tích của những công xưởng chế tạo công cụ lao động cách đây hàng ngàn năm.

* Cơ sở ban đầu

Bên cạnh những di chỉ cư trú, nhiều địa điểm cho thấy người cổ đã tập trung sản xuất công cụ lao động để trao đổi giữa cư dân của khu vực này với khu vực khác. Trên những tiểu vùng địa lý từ vùng đồi núi cho đến ven sông, ven biển, người cổ ở Đồng Nai đã chuyên môn hóa công đoạn sản xuất, thể hiện những ý niệm trong phát triển kinh tế, trong chuyên môn hóa lao động, thực hiện sự trao đổi, giao lưu hàng hóa với nhau. Nhưng đó là những cơ sở tích cực của cư dân Đồng Nai thời tiền sơ sử, góp phần cho nền văn minh lưu vực sông Đồng Nai phát triển mạnh mẽ.

Một góc thị xã Biên Hòa (chụp không ảnh) trước năm 1975.

Những phát hiện khảo cổ học cũng cho thấy, trước khi những lớp di dân Việt, Hoa đến khai khẩn, trên vùng đất Biên Hòa - Đồng Nai hình thành những địa điểm ven sông Đồng Nai, đã phát triển thương mại. Nhà nghiên cứu Trần Quốc Vượng đưa ra mô hình với hệ thống đền đài, thành quách - thành trì - cảng thị phát triển dọc theo trục sông Đồng Nai của những lớp cư dân xưa. Những dấu tích xưa giờ vẫn còn đó trong chừng mực của cuộc sống hiện tại. Đó là những cơ sở cho thấy vùng đất Đồng Nai là một trong những địa bàn có ưu thế phát triển kinh tế hàng hóa với tính chất giao thương mạnh mẽ của một thời lịch sử.

Từ những thập niên đầu thế kỷ XX, sau khi cơ bản hoàn thành các cuộc bình định, chính quyền thuộc địa Pháp đã bắt tay vào đầu tư và khai thác trên vùng Đồng Nai. Từ đây, bắt đầu cho một thời kỳ phát triển trên lĩnh vực công nghiệp ở Đồng Nai. Tất nhiên, trong quá trình đầu tư này, chính quyền thuộc địa và tư bản Pháp chú trọng đầu tư và khai thác đối với những ngành nhanh chóng thu lợi nhuận như gỗ, cao su..., cùng các nhà máy, xí nghiệp kỹ thuật có liên quan. Đây là một trong những cơ sở tác động cho sự phát triển công nghiệp của Đồng Nai cho những thời kỳ lịch sử tiếp theo mà hiện nay hệ thống các nông trường cao su, các cơ sở lâm nghiệp kế thừa.

Từ giữa thập niên 50 của thế kỷ XX, địa bàn Đồng Nai được đầu tư và phát triển công nghiêp khá mạnh mẽ. Chính quyền Sài Gòn được sự viện trợ của Hoa Kỳ đã thực hiện những đợt đầu tư với quy mô lớn để phát triển công nghiệp, đô thị hóa. Nhiều cơ sở công nghiệp của thời kỳ lịch sử trước được tiếp tục duy trì phát triển, nhiều khu nhà máy, xí nghiệp được hình thành với nhiều ngành nghề. Tại Đồng Nai đã hình thành nên một Khu kỹ nghệ Biên Hòa từ những năm 1959. Sau khi hoàn thành, đi vào hoạt động thì Khu kỹ nghệ Biên Hòa trở thành một đại bản doanh công nghiệp lớn nhất Việt Nam thời bấy giờ.

Khu kỹ nghệ Biên Hòa được hình thành bên cạnh căn cứ quân sự với tổng kho Long Bình - một tổng kho vũ khí quân nhu, quân dụng lớn nhất Đông Nam Á của Mỹ - với một số nhà máy, xí nghiệp có liên quan đến hoạt động của tổng kho. Nếu nhìn từ những góc độ khác, sự phát triển của Khu kỹ nghệ Biên Hòa trong chiến lược phát triển kinh tế - có thể nói là phát triển công nghiệp của chính quyền Sài Gòn. Và quan trọng là việc hình thành này Khu kỹ nghệ Biên Hòa đã thể hiện vị trí, vai trò quan trọng của địa phương này trong chiến lược phát triển chung của miền Nam. Đây cũng là một cơ sở nền mang yếu tố tích cực tác động đến quá trình phát triển nói chung của Đồng Nai...

* Đẩy mạnh phát triển công nghiệp

Từ tháng 4-1975, chính quyền cách mạng bắt tay ngay vào việc tiếp quản và ổn định xã hội, đời sống cho người dân. Trong quản lý và phát triển kinh tế, chính quyền địa phương tiếp quản ngay Khu kỹ nghệ Biên Hòa. Trong thời gian đầu mới giải phóng, toàn Khu kỹ nghệ Biên Hòa chỉ còn 38/94 nhà máy, xí nghiệp hoạt động. Dù có những khó khăn, song Khu kỹ nghệ Biên Hòa là nguồn vốn "sẵn có" để Đồng Nai từng bước đưa vào hoạt động cho yêu cầu phát triển kinh tế của địa phương.

Từ năm 1975 cho đến nay, vấn đề phát triển công nghiệp nói riêng hay quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa được Đồng Nai chú trọng. Điều này thể hiện rõ nét với những xác định có tính chất mục tiêu, phương hướng và các giải pháp thực hiện được nêu lên cụ thể trong các Nghị quyết của Đảng bộ tỉnh; đặc biệt, trong giai đoạn đất nước đổi mới (1986) và thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa bắt đầu từ năm 1995 trở đi. Bước vào giai đoạn thực hiện đường lối đổi mới, với tiềm năng, lợi thế địa phương, Đồng Nai xác định mục tiêu, định hướng phát triển kinh tế: Huy động mọi nguồn lực, tập trung đầu tư đẩy mạnh phát triển sản xuất công nghiệp; tạo động lực thúc đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng kinh tế và chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng tăng nhanh cơ cấu ngành công nghiệp. Đồng Nai đã triển khai nghiên cứu, quy hoạch xây dựng các khu công nghiệp tập trung, các cụm công nghiệp; đồng thời xác định chủ trương đúng, biện pháp tích cực để thu hút ngày càng nhiều các dự án đầu tư nước ngoài.

Phan Đình Dũng