Di tích đài kỷ niệm

Đài kỷ niệm - còn gọi là Đài chiến sĩ nằm ở vị trí trung tâm các con đường lớn ở nội ô thuộc phường Trung Dũng, TP.Biên Hòa. Công trình này được chính quyền thuộc địa Pháp xây dựng năm 1923 với tên gọi "Đài kỷ niệm người Việt trận vong". Đây là công trình kiến trúc được mô phỏng theo kiểu ngọ môn Huế thời nhà Nguyễn, do vợ chồng giáo sư Robert Balick và đội ngũ giáo viên, học sinh Trường bá nghệ Biên Hòa thi công.

Dưới bàn tay khéo léo và khối óc thẩm mỹ của những nghệ nhân, Đài chiến sĩ là một công trình đặc sắc thời bấy giờ và hoàn toàn mang màu sắc dân tộc. Những trụ đá được chạm khắc với đường nét tinh tế, những mảng hoa văn gốm được thực hiện công phu với màu sắc hài hòa. Tấm bia đá khắc chữ Hán ghi tên những con người ở Biên Hòa đã bỏ mạng vì nước Pháp - họ là những người dân thuộc địa bị bắt lính và chiến đấu trên những mặt trận xa quê hương mà thực dân Pháp chủ mưu.

Trong tác phẩm "Bản án chế độ thực dân Pháp", Nguyễn Ái Quốc đã nhắc đến di tích này khi chính quyền thuộc địa Pháp tổ chức khánh thành vào ngày 21-1-1923. Đây là một sự mỵ dân của chính quyền thực dân. Với bút pháp giản dị nhưng hết sức hùng hồn, Nguyễn Ái Quốc đã dành những lời tâm huyết đứng về phía những con người cùng khổ, lên án chế độ thực dân tàn bạo chà đạp một dân tộc, nghiền nát từng con người của đất nước nô lệ, đánh đi bức thông điệp, bản cáo trạng đến những quốc gia, những dân tộc và cả những số phận bị áp bức chỉ còn một con đường duy nhất là vùng lên tự giải phóng.

Diện mạo di tích Đài chiến sĩ được tu sửa, tôn tạo với một khuôn viên khang trang đẹp đẽ, trở thành một công viên văn hóa tô điểm làm đẹp TP.Biên Hòa. Mặc dù trải qua hơn 3/4 thế kỷ kể từ khi xây dựng đến nay, thời gian bao lần làm phai nhạt, hư hoại nhưng di tích Đài chiến sĩ mãi mãi là một bằng chứng không thể chối cãi tố cáo tội ác của thực dân Pháp, nhắc nhở cho người dân xứ Biên Hòa một thời lịch sử đau thương dưới ách thống trị ngoại bang để biết vươn lên xây dựng một cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

Phan Huyền Đinh