Lịch bloc 2007: Giá giảm, chất lượng "lơ lửng"
Người tiêu dùng phải cẩn thận hơn khi lựa chọn mua lịch bloc

Hai bloc lịch cùng loại, cùng giá nhưng chất lượng có khi rất chênh lệch.

Mùa lịch 2007 năm đầu tiên xóa bỏ hoàn toàn cơ chế độc quyền trong xuất bản lịch bloc với hai khác biệt cơ bản là: các đơn vị làm lịch được tự định giá bán lịch, tư nhân được phép liên kết với các nhà xuất bản (NXB) để làm lịch bloc. Cái lợi dễ thấy nhất với người tiêu dùng là giá các loại lịch bloc đều giảm nhưng chất lượng thì còn nhiều điều đáng bàn.

* Cạnh tranh bằng giá và hoa hồng

Với cơ chế xuất bản lịch bloc trước đây, Ban điều hành lịch bloc thuộc Cục xuất bản cùng ngồi lại định ra số lượng lịch bloc được in trong mùa dựa trên dự báo nhu cầu, sau đó phân bổ số lượng in về các NXB nằm trong nhóm liên kết xuất bản lịch bloc. Thì năm nay, các NXB có thể đăng ký xuất bản lịch bloc với số lượng không hạn chế, tự lo khâu phát hành, định ngày tung ra thị trường và điều chỉnh số bản in theo sức tiêu thụ của thị trường. Nếu ở những mùa lịch trước, ngay từ giữa năm các đại lý cấp 1 trong tỉnh đã phải tranh thủ đăng ký số lượng lịch và nộp tiền "thế chân", thì ở mùa lịch này, các đại lý chỉ việc ngồi chờ những nhà làm lịch đem mẫu đến giới thiệu, thỏa thuận mức hoa hồng và ký hợp đồng phát hành. Lịch bloc là một sản phẩm văn hóa đồng thời cũng là một hàng hóa đặc biệt, mang tính thời vụ. Nếu sau thời điểm 1 - 1 dương lịch mà vẫn chưa tiêu thụ được thì lượng lịch tồn có nguy cơ trở thành giấy vụn. Do vậy, những lo âu của đại lý phát hành lịch trong tỉnh về tình trạng tranh mua tranh bán rất có thể xảy ra vào thời điểm tháng 12 là hoàn toàn có cơ sở.

Chính do sự "ăn thua" đủ ở khâu phát hành mà mùa lịch năm nay đã chứng kiến một hiện tượng chưa có tiền lệ trong xuất bản lịch bloc: Ở những mùa lịch trước, mức hoa hồng phát hành dành cho đại lý cấp 1 thường chỉ dao động ở mức 20 - 25% giá bìa, nay lên tới 30 - 40%, thậm chí có nơi đẩy lên mức 50%! Với mức hoa hồng rất linh động này mà nhiều điểm bán lẻ có thể bán lịch bloc với giá thấp hơn giá bìa. Nhưng nếu chỉ nhìn vào giá bìa thì cũng đã thấy cái lợi về giá rẻ với người tiêu dùng. Nhiều đại lý phát hành lịch bloc cho biết ở thời điểm này, các mẫu lịch đã được tung ra thị trường đều có giá thấp hơn so với năm ngoái từ 10 - 20%. Cụ thể: bloc đại từ mức 42.000 đồng (giá năm 2005) giảm xuống còn 36.000 - 37.000 đồng; bloc trung nhiều màu từ 21.000 đồng xuống còn 17.000 đồng; bloc trung in giấy pơ luya từ 9.000 đồng xuống còn 8.000 đồng…

* Cùng giá, "ăn gian" chất lượng

Việc xã hội hóa xuất bản lịch bloc rõ ràng đã tạo ra một thị trường lịch bloc tự do và cạnh tranh quyết liệt, đem đến nhiều cái lợi đối với người tiêu dùng (như giá giảm, chất lượng giấy, chất lượng in nhìn chung tốt hơn...). Thế nhưng, do đây là năm đầu tiên điều tiết hoàn toàn theo cung - cầu của thị trường nên công tác xuất bản lịch bloc đã xuất hiện không ít những bất cập. Không chỉ nguy cơ lịch thừa gây lãng phí tiền của xã hội, việc đảm bảo sự chính xác của nội dung lịch còn gây không ít những băn khoăn. Ngoài việc phải đảm bảo những thông tin truyền thống theo đúng bảng lịch do Nhà nước công bố, nội dung lịch năm nay là tùy các NXB bổ sung thêm, phổ biến vẫn là các thông tin tổng quát về chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, văn học nghệ thuật... Trách nhiệm của nhà làm lịch đến đâu nếu những thông tin này sai là vấn đề cần được đặt ra. Một bất cập khác: sự cạnh tranh quyết liệt đã buộc các nhà làm lịch phải giảm giá bán và tăng hoa hồng cho phát hành để có thể bán được sản phẩm. Những yếu tố này tác động không ít đến chất lượng sản phẩm. Chúng tôi rất ngạc nhiên khi được một đại lý cấp 1 tại Biên Hòa đưa cho xem những mẫu lịch cùng loại, giá cả chênh lệnh nhau không đáng kể nhưng chất lượng giấy, chất lượng in thì khác nhau một trời một vực! Thậm chí, cùng 2 mẫu lịch có cùng giá nhưng khi bóc ra thì chất lượng khác nhau đáng kinh ngạc. Chị Trần Thị Kim Liên, đại diện Công ty phát hành sách Đồng Nai (SADONA) - đơn vị phát hành lịch lớn nhất trước nay trong tỉnh, không giấu sự dè dặt: "Để giữ uy tín nên quả thực chúng tôi không dám lấy những mẫu lịch có chiết khấu phát hành tới 50%. Vì chiết khấu cao như thế chắc chắn sẽ ảnh hưởng tới chất lượng". Điều đáng lo ngại là trước đây người tiêu dùng đã có thói quen mua lịch mà không cần để ý đến chất lượng, chỉ để ý đến kích cỡ, do các mẫu lịch in ra đều đã được liên minh các NXB làm lịch cam kết về chất lượng. Với mùa lịch mới này, rõ ràng người tiêu dùng phải cẩn thận hơn để lựa chọn được một bloc lịch chất lượng và giá cả phải chăng, tránh tình trạng bị "ăn gian" về chất lượng.

 Minh Chánh