Đề án “Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất”:
Đến nơi ở mới, người dân phải có cuộc sống ngang bằng hoặc cao hơn nơi ở cũ!

Ông Huỳnh Văn Huệ.

Dự thảo đề án “Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất” do Sở Tài chính, Chủ tịch Hội đồng thẩm định đền bù, tái định cư Đồng Nai soạn thảo đang được lấy ý kiến rộng rãi của các tầng lớp nhân dân. Để bạn đọc hiểu rõ hơn một số quy định tại đề án, phóng viên báo Đồng Nai đã có cuộc phỏng vấn Phó giám đốc Sở Tài chính Huỳnh Văn Huệ

* Phóng viên: Thưa ông, trước đây chúng ta có nhiều quy định liên quan đến giải tỏa, đền bù, thu hồi đất và xét cấp tái định cư (TĐC). Tuy nhiên, quá trình thực hiện này phát sinh nhiều bất cập về giá, về đối tượng được xét cấp nhà, nền nhà hoặc đất (gọi chung là TĐC...) dẫn đến chỗ người dân khiếu kiện, vì cho rằng Nhà nước giải quyết không thỏa đáng. Như vậy, dự thảo đề án “Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất” lần này có khắc phục được những bất cập nêu trên?

- Ông Huỳnh Văn Huệ: Thực tế, quá trình giải quyết đền bù, giải tỏa và xét cấp TĐC đối với trường hợp bị thu hồi nhà ở, đất ở cũng như đất nông nghiệp nằm trong các dự án quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt, lâu nay chúng ta áp dụng trên cơ sở Luật Đất đai. Ngoài ra, chúng ta còn thực hiện việc áp giá đền bù giải tỏa theo những chủ trương phù hợp với từng thời điểm thực tế của địa phương. Tuy nhiên, khi thực hiện đã phát sinh nhiều bất cập, nhất là trường hợp bị thu hồi đất. Trước tình hình này, Tỉnh ủy, UBND tỉnh đã chỉ đạo cho các ngành chức năng liên quan nghiên cứu xây dựng dự thảo đề án “Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất”. Dĩ nhiên, khi xây dựng đề án này, mục đích chính là để hoàn thiện các giải pháp thực hiện xung quanh vấn đề đất đai, để sao cho người bị thu hồi đất có cuộc sống ổn định. Nói cách khác, khi người dân bị giải tỏa nơi ở cũ, được giải quyết đến nơi ở mới phải đảm bảo có được mức sống bằng hoặc cao hơn lúc chưa bị thu hồi đất.

* Thưa ông, cái mới trong dự thảo “Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất” gồm những điểm nào?

- Một trong những thắc mắc của người dân trước đây là xét giải quyết TĐC không hợp lý, lần này được quy định khá chặt chẽ. Cụ thể: Đối với hộ có nhà ở, đất ở hợp pháp bị giải tỏa trắng; trên đất đó có nhà ở xây dựng trước khi quy hoạch thì được xét giải quyết 1 suất TĐC cho hộ chính. Còn hộ làm nhà và thực sự ở trên đất nông nghiệp hợp pháp bị giải tỏa trắng mà có hộ khẩu thường trú hoặc tạm trú (diện KT3) tại địa chỉ nhà này, thì được xét giải quyết 1 suất TĐC nếu không còn nơi ở khác. Các hộ có giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ở, nhà ở mà trong giấy đó có công nhận tính hợp pháp (dù có làm nhà nhưng chưa ở hoặc chưa làm nhà) khi bị thu hồi hết đất hoặc chỉ còn một diện tích nhỏ không thể làm nhà ở, thì được xét giải quyết 1 suất TĐC hộ chính. Trường hợp đặc biệt có nhiều thế hệ sống chung trong cùng một hộ trên đất do chạ, mẹ, anh, chị, em ruột cho, tặng nhưng chưa tách hộ thì được xét giải quyết 1 suất TĐC hộ phụ, nhưng phải hội đủ các điều kiện: người được cho đất có nhà riêng trên phần đất ở chung trước khi có quy hoạch, đồng thời phải không có nơi ở khác; phải chứng minh được hộ mới (nhà ở riêng sau khi lập gia đình và một trong hai người phải có hộ khẩu thường trú hoặc tạm trú) qua giấy chứng nhận kết hôn trước khi có quyết định thu hồi đất.

* Lâu nay, khi xét TĐC, các ngành chức năng chỉ căn cứ vào hộ chính, nên đã có trường hợp những gia đình thế hệ sau sinh sống cùng trên một thửa đất chung bị “gạt” ra khỏi danh sách xét TĐC khiến không ít gia đình lâm vào cảnh “sống dở, chết dở” vì không có nơi ở ổn định, vấn đề này trong đề án có quy định rõ không, thưa ông?

- Các hộ gia đình sống chung trên thửa đất bị thu hồi, nếu có từ 8 đến 12 người cùng chung nhân khẩu (thường trú, tạm trú dài hạn), có diện tích đất bị thu hồi lớn hơn hoặc bằng 80m2 thì được xét giải quyết thêm 1 lô hộ phụ. Trường hợp diện tích đất thu hồi lớn hơn hoặc bằng 120m2, có trên 12 nhân khẩu sống cùng hộ thì xét giao thêm 2 lô hộ phụ. Đối với con, cháu được sinh ra trong một hộ gia đình (có giấy khai sinh) sau khi có thông báo kế hoạch sử dụng đất thì được tính bằng một nhân khẩu để xem xét. Xin được nói rõ, quy định này không áp dụng cho các nhân khẩu chuyển đến ở trên khu đất bị thu hồi sau khi có thông báo quyết định thu hồi đất của cấp có thẩm quyền; không áp dụng kể cả những trường hợp làm nhà nhưng chưa ở hoặc chưa làm nhà trên cùng thửa đất sống chung.

* Thưa ông, trước đây vấn đề hỗ trợ bằng tiền cho các trường hợp bị thu hồi đất với diện tích rộng, mỗi nơi áp dụng mỗi kiểu, vậy trong thời gian tới, để thống nhất trong toàn tỉnh, phải quy định ra sao?

- Các hộ sử dụng đất hợp pháp, ngoài tiêu chuẩn được xét cấp TĐC như quy định, nếu diện tích đất bị thu hồi lớn hơn hoặc bằng 1.000m2 (tại TP. Biên Hòa), 3.000m2 (thị xã Long Khánh), 4.000m2 (các thị trấn còn lại) và 10.000m2 (các khu vực nông thôn khác) thì được xét hỗ trợ bằng tiền 1 suất TĐC phân tán (tự lo nơi ở mới) cho hộ phụ. Tương tự, người có diện tích đất bị Nhà nước thu hồi  lớn hơn hoặc bằng 2.000m2 (tại TP. Biên Hòa), 6.000m2 (thị xã Long Khánh), 8.000m2 (các thị trấn còn lại) và 20.000m2 (các vùng nông thôn khác) thì được xét hỗ trợ bằng tiền tương đương 2 suất TĐC phân tán cho hộ phụ. Tóm lại, số suất được xét cấp TĐC phân tán hộ phụ được tính theo lũy tiến với diện tích đất thu hồi theo phương pháp vừa nêu. Ngoài ra, các hộ bị thu hồi đất nông nghiệp thuần túy sử dụng hợp pháp, hoặc không đủ tiêu chuẩn xét giải quyết TĐC hộ chính, nếu có diện tích đất bị thu hồi lớn cũng sẽ được xét hỗ trợ bằng tiền.

* Về giá đất TĐC và nghĩa vụ tài chính thì các đối tượng phải áp dụng theo mức nào?

- Nhà nước thu tiền sử dụng đất khi giao đất cho các hộ TĐC là giá đất thô (chưa có hạ tầng) theo bảng giá đất do UBND tỉnh công bố. Các trường hợp đã có quyết định phê duyệt đền bù theo bảng giá quy định tại quyết định nào, thì khi giao đất được tính theo bảng giá đất của cùng quyết định đó. Đối với các trường hợp đủ điều kiện TĐC hộ chính (có nhà, đất bị giải tỏa trắng; hộ làm nhà nhưng chưa ở hoặc hộ chưa làm nhà trên đất sử dụng hợp pháp) phải nộp tiền sử dụng đất, nộp tiền giá trị xây dựng căn hộ (nhận căn hộ) nhưng không phải nộp phí sử dụng hạ tầng và nếu tự lo nơi ở thì được hỗ trợ TĐC phân tán; hộ đủ điều kiện TĐC hộ phụ (hộ có nhiều thế hệ gia đình sống chung cùng thửa đất) phải nộp tiền sử dụng đất, nộp tiền giá trị xây dựng căn hộ (nhận căn hộ) và nộp 50% phí sử dụng hạ tầng theo giá không kinh doanh, nếu tự lo nơi ở thì được hỗ trợ 50% giá trị TĐC  phân tán; các suất TĐC hộ phụ (có nhiều nhân khẩu sống trong cùng một hộ) phải nộp tiền sử dụng đất, nộp tiền xây dựng căn hộ (nhận căn hộ) và nộp 100% phí sử dụng hạ tầng theo giá không kinh doanh, nếu tự lo nơi ở thì được hỗ trợ 25% giá trị TĐC phân tán.

* Thưa ông, trên thực tế rất nhiều hộ có đất bị thu hồi không có nhu cầu đến những khu TĐC quy hoạch mà muốn tự lo nơi ở mới, vậy trong chính sách riêng về TĐC phân tán lần này, mức hỗ trợ như thế nào?

- Mức hỗ trợ TĐC phân tán cho các hộ tự lo nơi ở, được tính theo địa bàn. Chẳng hạn ở TP. Biên Hòa, đối với diện tích đất thu hồi dưới 40m2, chủ đất sẽ được hỗ trợ 60 triệu đồng/hộ; từ 41m2 đến 80m2 được hỗ trợ 80 triệu đồng/hộ; trên 80m2 được hỗ trợ 100 triệu đồng/hộ. Các huyện: Long Thành, Nhơn Trạch, Trảng Bom và thị xã Long Khánh, áp dụng theo giá 50 triệu đồng/hộ (đất bị thu hồi dưới 40m2), 65 triệu đồng/hộ (đất từ 41m2 đến 80m2) và 80 triệu đồng/hộ (đất trên 80m2). Các huyện còn lại là 40 triệu đồng (dưới 40m2), 50 triệu đồng (từ 41m2 đến 80m2) và 60 triệu đồng (trên 80m2).

* Về các trường hợp muốn tham gia góp vốn để phát triển các dự án, liệu có được chấp thuận?

- Tôi cho rằng mọi đối tượng bị thu hồi đất đều có quyền tham gia góp vốn khi Nhà nước tiến hành quy hoạch các dự án đầu tư. Thực chất, một khi tham gia lĩnh vực này, trước tiên phải am hiểu pháp luật và phải có chuyên môn. Chính từ chỗ đó, chúng tôi đã tính thêm mức  hỗ trợ về giá đất đối với các dự án khu dân cư, khu thương mại dịch vụ - du lịch với mức hỗ trợ từ 50% trên giá đất được bồi thường. Các dự án sản xuất kinh doanh khác có mức hỗ trợ 30% giá đất được bồi thường. Giá đất được bồi thường là giá đất được cơ quan thẩm quyền phê duyệt, không tính các khoản đã hỗ trợ. Thực ra, mức hỗ trợ trên thực chất là điều tiết một phần lợi nhuận của doanh nghiệp khi thực hiện dự án và không khấu trừ vào tiền sử dụng đất, tiền thuê đất mà doanh nghiệp nộp cho Nhà nước. Tuy nhiên, nếu người có đất bị thu hồi không chọn bồi thường theo phương thức hỗ trợ, thì có thể góp vốn cổ phần vào dự án, theo quy định của pháp luật. Giá trị vốn tối thiểu là số tiền bồi thường đất đai, tài sản đã có quyết định của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền. Đương nhiên, lợi nhuận được chia theo tỷ lệ góp vốn.

* Xin cảm ơn ông.

Tạ Nguyên (thực hiện)