Các quy định về quan hệ lao động còn nhiều bất cập, hạn chế

Liên đoàn lao động (LĐLĐ) tỉnh vừa tổ chức hội nghị về tình hình tranh chấp lao động và đình công trên địa bàn Đồng Nai trong thời gian qua. Đây là vấn đề "nóng", diễn ra trong thời gian dài và đã có những đánh giá, phân tích bước đầu về nguyên nhân của thực trạng này. Tuy nhiên, để có cái nhìn toàn diện, phóng viên báo Đồng Nai đã có cuộc trao đổi với ông Huỳnh Tấn Kiệt, Chủ tịch LĐLĐ tỉnh.

Chủ tịch LĐLĐ tỉnh Huỳnh Tấn Kiệt

* P.V: Liên đoàn lao động tỉnh đánh giá thế nào về tính chất, mức độ của các vụ đình công vừa qua, thưa ông?

- Ông Huỳnh Tấn Kiệt: Tính từ đầu năm đến nay, toàn tỉnh xảy ra 73 vụ đình công với trên 70.000 công nhân lao động tham gia. Trong đó có 63 vụ xảy ra tại các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, số còn lại xảy ra ở các doanh nghiệp liên doanh và cả doanh nghiệp có vốn đầu tư trong nước. Có những vụ đình công chỉ xảy ra một buổi với vài chục công nhân, nhưng cũng có vụ đình công xảy ra suốt một tuần lễ với hàng ngàn người tham gia. Đặc biệt, vừa qua có cả một số cán bộ "khung" và nhân viên hành chính ở các công ty cũng tham gia đình công, ngừng việc tập thể. Phần lớn các cuộc đình công diễn ra trong trật tự, không đập phá tài sản, gây mất trật tự, an toàn giao thông. Tuy nhiên cũng có một số ít nơi, những phần tử quá khích đã lôi kéo công nhân đình công, la hét, ném cát đá, hăm dọa không cho công nhân vào làm việc...

* Ngoài những quyền lợi của công nhân lao động bị xâm hại, LĐLĐ tỉnh còn tìm thấy được nguyên nhân nào khác qua các vụ đình công vừa rồi?

- Chúng tôi chưa tìm ra nguyên nhân nào khác ngoài mấy lý do chính sau đây: Việc điều chỉnh tăng lương, ký kết hợp đồng lao động, chế độ ưu đãi cho lao động nữ, phụ cấp độc hại, tiền lương, tiền thâm niên, cải thiện bữa ăn... chậm hoặc không được người sử dụng lao động thực hiện kịp thời, đúng quy định. Nói chung là các vụ tranh chấp lao động và đình công nằm trong quan hệ lao động, chủ yếu từ mục đích kinh tế.

* Nhưng tình hình đình công vừa qua không thể chỉ đổ lỗi cho người sử dụng lao động mà cũng có phần do cơ chế pháp luật và chính sách tiền lương còn nhiều bất cập?

- Hầu hết các doanh nghiệp để xảy ra đình công đều chưa thực hiện nghiêm túc các quy định của Bộ luật Lao động. Cụ thể như: Không xây dựng thang bảng lương, quy chế trả lương, thưởng, ký kết thỏa ước lao động tập thể; không thực hiện đúng các ký kết hợp đồng lao động; tự đề ra các quy định về phạt tiền, sa thải hoặc đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trái luật và không thực hiện đầy đủ các chế độ, chính sách phúc lợi khác.

Tuy nhiên cũng cần thấy, một thời gian dài Nhà nước duy trì mức lương tối thiểu thấp, thu nhập của công nhân lao động bị ảnh hưởng lớn. Mặt khác, cơ chế giải quyết tranh chấp lao động và đình công thông qua hội đồng hòa giải, hội đồng trọng tài được quy định trong Bộ luật Lao động không phát huy tác dụng, không giải quyết kịp thời tranh chấp, vướng mắc phát sinh từ cơ sở, dẫn đến 100% vụ đình công vừa qua đều không theo đúng trình tự, thủ tục được quy định trong Bộ luật Lao động. Các quy định khác về chế độ chính sách cho người lao động như Nghị định 114 và Thông tư 14 cũng không được thực hiện triệt để do không phù hợp với thực tiễn. Hoặc như có những quy định tréo ngoe, thiếu rõ ràng (ví dụ giữa Nghị định 03 và văn bản hướng dẫn số 190 và số 120 của Bộ Lao động, thương binh - xã hội) nên người sử dụng lao động áp dụng thiếu nhất quán, người lao động bị thiệt thòi.

* Nhưng còn trách nhiệm của cơ quan quản lý Nhà nước, tổ chức Công đoàn tại địa phương và cơ sở sao không kiến nghị điều chỉnh kịp thời?

- Cơ quan quản lý Nhà nước về lao động chưa thường xuyên hoặc có thì quá ít tổ chức thanh, kiểm tra đối với các doanh nghiệp về chế độ lao động. Và công tác thẩm tra, theo dõi, đôn đốc, hướng dẫn việc thực hiện cam kết, kết luận của ngành chức năng đối với chủ doanh nghiệp chưa nghiêm; việc xử phạt còn hình thức.

Đối với tổ chức Công đoàn, do Nhà nước chưa có cơ chế cụ thể bảo vệ cán bộ công đoàn cơ sở trong khi họ bị ràng buộc về việc làm, thu nhập từ phía giới chủ nên không phát huy vai trò của mình là đại diện, nắm bắt tâm tư nguyện vọng cũng như chưa mạnh dạn đấu tranh bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho công nhân lao động. Mặt khác, phần lớn cán bộ công đoàn cơ sở còn hạn chế về kiến thức pháp luật, các quy định về chính sách liên quan đến người lao động nên lúng túng, bị động khi có tranh chấp xảy ra. Và cũng cần phải nói thêm, do tình trạng người lao động có học vấn, tay nghề thấp, ý thức kỷ luật chưa cao, tác phong công nghiệp hạn chế, thiếu hiểu biết về pháp luật lao động... nên dễ bị lôi kéo, kích động tham gia đình công.

* Khi đã định được "bệnh" của tranh chấp lao động, đình công thì biện pháp nào để "chữa trị" tình trạng này?

- Chưa thể nói đã định được hết "bệnh" của vấn đề phức tạp này. Nhưng ở góc độ của những người làm công tác công đoàn, chúng tôi thấy cần phải tập trung nâng cao vai trò của tổ chức công đoàn cơ sở, nhất là ở khối doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, doanh nghiệp ngoài quốc doanh. Tổ chức công đoàn các cấp sẽ tăng cường giám sát việc thực hiện pháp luật lao động tại các doanh nghiệp; chủ động đề nghị thanh, kiểm tra và xử lý tốt những "điểm nóng" có thể phát sinh, những nơi có nhiều đơn thư khiếu nại. LĐLĐ tỉnh cũng sẽ chủ động phối hợp với các ngành chức năng thực hiện kế hoạch của UBND tỉnh về tăng cường chỉ đạo và chấp hành pháp luật lao động trong các doanh nghiệp.

* Xin cám ơn ông!

Phong Vũ (thực hiện)