Vụ cà phê đắng

Trong tiết lạnh của buổi sáng giao mùa, Hai Thân (ấp 8, xã Phú Tân, huyện Định Quán) vẫn chiếc áo phong phanh, ngồi chồm hổm trên chiếc ghế cóc, mặt nặng chình chịch, đưa ánh mắt nhìn phin cà phê nhỏ từng giọt xuống chiếc ly, chửi đổng: "Tổ cha nó, giá cà phê bèo bọt thế này thì nông dân tụi này chết chắc

Trong tiết lạnh của buổi sáng giao mùa, Hai Thân (ấp 8, xã Phú Tân, huyện Định Quán) vẫn chiếc áo phong phanh, ngồi chồm hổm trên chiếc ghế cóc, mặt nặng chình chịch, đưa ánh mắt nhìn phin cà phê nhỏ từng giọt xuống chiếc ly, chửi đổng: “Tổ cha nó, giá cà phê bèo bọt thế này thì nông dân tụi này chết chắc. Trong khi đó, cũng từ hạt cà phê của tụi này bán ra, họ chỉ rang chín, tẩm thêm tí gia vị thì bán với giá cắt cổ. Bèo như quán dì Năm Ú tệ nhất cũng 7 ngàn đồng/ly. Biết dại, nông dân mình vẫn trồng, vẫn thích ra ngoài uống cà phê tán gẫu đủ thứ chuyện thiên hạ để giải sầu”.

Trên 2 hécta cà phê đang vào vụ thu hoạch, lẽ ra Hai Thân phải thật sự vui mừng vì bao năm nay, tất cả mọi thứ Hai Thân đều trông chờ vào cà phê. “Hiện cà phê nhân chỉ được các chủ vựa mua giá chưa tới 30 ngàn đồng/kg (giảm gần 10 ngàn đồng/kg so vụ trước) thì lấy tiền đâu để thanh toán công hái, phân bón, xăng dầu, tưới tắm..., nông dân tụi tui không rầu thúi ruột sao được” - nông dân Hai Thân, vừa nhìn phin cà phê chảy ròng ròng vừa tỏ bày.

* Tiếc thời hoàng kim

Từ tay trắng, nhờ đẹp trai, sức vóc, Hai Thân lấy được vợ khá giả (con gái của một chủ vườn ở TX.Long Khánh). Nhờ vậy, sau đám cưới, vợ chồng Hai Thân có được gần chục cây vàng làm vốn lận lưng. Năm 1990, vợ chồng Hai Thân vào ấp 8 mua đất lập vườn cà phê. Năm 1994, vườn cà phê của Hai Thân bước sang năm thứ 4. Tuy vậy, anh cũng thu gần 4 tấn cà phê nhân/2hécta và bán với giá 45 ngàn đồng/kg. Thêm một năm nữa cà phê được giá, Hai Thân liền mua thêm được 1 hécta đất liền kề để mở rộng diện tích trồng cà phê . “Khi cà phê được giá, tui làm cùi cụi vẫn không thấy mệt. Cà phê đến ngày thu hoạch thì vợ chồng túc trực ngoài vườn để canh kẻ trộm. Khi hái thì không để sót một hạt trên cành, dưới đất. Một tấn cà phê nhân lúc đó giá trên 10 cây vàng. Vàng lúc đó chỉ 400 ngàn đồng/chỉ thôi, tui không ham sao được” - Hai Thân tươi rói nét mặt nhớ lại.

Nông dân Lê Văn Quắng (ấp 8, xã Phú Tân, huyện Định Quán) cho rằng, cà phê rớt giá làm anh phải tái nghèo.

Nghe Hai Thân nói vậy, nông dân Bảy Xinh vỗ đùi kêu đét, khoái chí nói: “Thời đó, khi cà phê được giá, nông dân tụi này muốn mua bao nhiêu đất cũng được, chỉ sợ không đủ sức mà làm thôi. Vì rủng rỉnh tiền bạc, nông dân liền sắm DH đỏ, cúp 81, Dream 2  làm phương tiện đi rẫy. Hứng chí thì rủ nhau nhậu bia chai Sài Gòn cho đã đời. Vậy mà vợ con chẳng một tiếng phàn nàn, giận lẫy. Người ít vốn hơn thì lên Lâm Đồng, sang Bình Phước mua đất trồng cà phê để nuôi giấc mộng đổi đời. Lúc ấy, nông dân trồng cà phê như tụi tui được các nông dân trồng bơ, điều, màu ngưỡng mộ lắm nên mặc sức “nổ”.

Ấp 8, xã Phú Tân vốn là vùng đất di cư của người Hoa. Họ chính là những người đặt cây cà phê đầu tiên xuống vùng đất đá này trước nông dân miền Tây, miền Trung, miền Bắc. “Đất trồng cà phê lý tưởng nhất vẫn là vùng Long Khánh, Xuân Lộc, Thống Nhất…Chính vì vậy, khi giá cà phê tăng cao, người trồng cà phê ở Long Khánh, Xuân Lộc phất lên nhanh chóng. Riêng dân mình chỉ hưởng lộc trời một phần nhỏ thôi, vì cà phê của mình mới kiến thiết, kinh nghiệm trồng của nông dân mình không bằng họ, mùa nắng đất ở đây rất hốc...” - nông dân Vòng A Ban khiêm tốn nói. Rồi bước thấp bước cao rời quán nước bà Năm Ú, miệng lẩm nhẩm: “Một người hái được 100kg cà phê tươi/ngày. Chủ rẫy phải trả công cho người hái mất 20% sản phẩm, tương đương 120 ngàn đồng. Sao mà không tiếc cho được”.

* Nỗi niềm cà phê rớt giá

Cà phê mất giá, nông dân trồng cà phê phát rầu như anh Ban không hiếm. Bởi theo nông dân trồng cà phê, với giá cà phê nhân 30 ngàn đồng/kg thì 1 hécta cà phê trung bình thu được 3 tấn nhân. Trong khi đó, nông dân phải chi phí hơn 40 triệu đồng tiền phân bón, thuốc trừ sâu, tưới chống hạn. Ngoài ra, nông dân phải đầu tư rất nhiều chi phí khác, như: công chăm sóc, làm bồn, hái, lãi ngân hàng trong suốt một năm. Vì vậy, nông dân càng tính toán chi li thì càng thấy lỗ nặng. “Điện ở đây rất yếu nên tưới vừa tốn công, vừa kéo dài. Người nào nóng ruột nên chọn phương án tưới dầu thì chi phí tăng cao hơn. Năm vừa rồi gia đình tôi thoát khỏi hộ nghèo, riêng năm nay giá cà phê như vậy, tui lại tái nghèo” - nông dân Lê Văn Quắng (ấp 8, xã Phú Tân) nói.

Để giảm bớt chi phí, nông dân tự thu hoạch cà phê của vườn mình, không thuê mướn lao động.

Để cảm nhận được vị đắng của niên vụ cà phê 2013-2014 thảm hại vì giá, chúng tôi về thủ phủ cà phê Xuân Lộc, Long Khánh tìm hiểu sự tình. Nhìn cà phê đỏ chói trên cây, nông dân Lê Tâm (ấp Nông Doanh, xã Xuân Định, huyện Xuân Lộc) trải bạt sơ sài, méo mặt tuốt. Nông dân Lê Tâm bộc bạch, vụ cà phê năm nay, 1,5 hécta cà phê năm thứ 10 của gia đình thu tính ra không đủ bù đắp chi phí đầu tư. Hiện tại, ông lo lắng nhất là số tiền nợ ngân hàng sắp tới ngày phải trả. “Những năm trước, nông dân tụi tôi vay tiền ngân hàng để đầu tư cho cà phê, trả nợ rất sòng phẳng. Tình hình này, nếu thu hoạch xong cà phê mà sòng phẳng với ngân hàng thì nông dân tụi tui không còn tiền để sống, tái đầu tư. Chính vì vậy, tui mong sao ngân hàng có chính sách khoanh, giãn nợ để cứu nông dân trồng cà phê tụi tui” - nông dân Lê Tâm đưa đôi tay dính đầy nhựa cà phê lên đầu gãi theo thói quen, rồi ông dùng chân, tay vỗ, đá bao cà phê tươi (cho chặt để may miệng) như muốn trút tất cả sự bực tức vào nó.

Khác với thái độ của ông Lê Tâm, nông dân Hồ Ngọc Hải thì điểm tĩnh tỏ bày. Nông dân Hải nói: “Cây trồng nào cũng vậy, có lúc giá cao ngất ngưỡng giúp người trồng thắng lớn. Đến khi giá tụt xuống đáy thì nông dân thua lỗ triền miên. Tuy vậy, dù thua lỗ nông dân cũng không nên chặt phá cà phê, kiên trì đeo bám chờ giá tăng trở lại. Như 1,8 hécta cà phê của tui, tất cả mọi chi tiêu trong nhà đều trông chờ vào nó. Nay giá thấp, tui chỉ bán cà phê khi cần chi tiêu những cái cần thiết trong gia đình, số còn lại để dành. Dù thua lỗ tui cũng không hạn chế đầu tư cho cà phê. Nếu nông dân bỏ đói cà phê lúc này là bội bạc với nó và thua lỗ càng lớn hơn”.

Cây cà phê cùng với các cây trồng khác, như: tiêu, màu, nấm... từng bước giúp người Chơro trong ấp Lác Chiếu (xã Bảo Quang, TX.Long Khánh) thoát nghèo, sung túc. Tuy vậy, do diện tích cây cà phê của từng hộ dân trong ấp không nhiều nên khi cà phê rớt giá, người trồng cà phê ở ấp Lác Chiếu vẫn có nỗi niềm riêng. Nông dân Thổ Lu thổ lộ, bà con Chơro không phải là đại gia cà phê. “Nhà nhiều lắm thì 2 hécta, ít thì vài sào thôi. Nhà nào giàu thì trữ lại chờ giá, người khó thì bán khi vừa thu hoạch xong. Nhà nước bỏ ra rất nhiều tiền, công sức để dạy cho bà con mình trồng cà phê đó. Chính vì vậy, dù cà phê mất giá mình vẫn quyết giữ vườn, chịu khó đi xa làm thuê mướn để có tiền chăm sóc cho nó xanh, khỏe, xum xuê trái vụ tới” - nông dân Thổ Lu thật cái bụng mình tỏ bày.

Đoàn Phú