Chiến dịch Xuân Lộc - nhìn từ phía bên kia

Sau khi thất thủ ở Long Khánh...Trong ảnh: Tòa hành chính tỉnh Long Khánh trong ngày giải phóng 21-4-1975

* Xuân Lộc – trận cuối cùng của chiến tranh!

Theo Frank Snepp - chuyên viên phân tích chiến lược của CIA: "Từ lúc đặt chân lên đất Sài Gòn, Wayen (tham mưu trưởng lục quân Mỹ) dành tất cả nghị lực tìm ra một chiến thuật mới để có thể cứu Nam Việt Nam. Wayen đề nghị lập tuyến phòng thủ mới chạy từ TX.Phan Rang đến Xuân Lộc. Vì không còn giải pháp nào nên tổng thống Nguyễn Văn Thiệu chấp nhận ngay ý kiến ấy". Vậy là Xuân Lộc trở thành một địa bàn giữ vai trò sinh tử đối với số phận của chế độ Sài Gòn. Tướng Wayen đã nói với tổng thống Thiệu: "Phải giữ cho được Xuân Lộc, mất Xuân Lộc là mất Sài Gòn. Mất Xuân Lộc, Việt Cộng sẽ thiết lập được vòng cung vững chắc, chỉ cách Sài Gòn có 80km. Và như vậy Sài Gòn sẽ bị thắt chặt trong một cái thòng lọng khổng lồ bằng sắt vô cùng nguy hiểm". Còn theo nhận xét của hãng thông tấn Mỹ UPI thì Xuân Lộc là "chiếc ốc xoáy cuối cùng", bởi đây là nơi quyết định số phận của cuộc chiến tranh.

Sáng ngày 9-4-1975, Chiến dịch Xuân Lộc mở màn. Theo hai tác giả Jerrold L.Schecter (chủ bút ngoại giao của tờ Time) và Nguyễn Tiến Hưng (Bộ trưởng Phát triển kinh tế kế hoạch trong chính quyền Sài Gòn): "Khi Bắc Việt tấn công Xuân Lộc, Sư đoàn 18 bộ binh Nam Việt Nam quyết tâm giữ vững phòng tuyến. Sĩ quan chỉ huy họ - tướng Lê Minh Đảo, thề sẽ giữ vững Xuân Lộc". Thế nhưng về thực tế chiến trường, hai tác giả J.L.Schecter và Nguyễn Tiến Hưng phải thừa nhận: "Vào đêm 15-4, Bắc Việt tiếp tục tấn công vào những vị trí quan trọng của quân đội Việt Nam Cộng hòa trên tuyến đường số 1, gây thiệt hại nặng nề... Nam Việt Nam đã chiến đấu tuyệt vời nhưng Bộ Tư lệnh tối cao quân Bắc Việt đã quyết tâm tiêu diệt bằng được quân đội Việt Nam Cộng hòa tại Xuân Lộc. Xuân Lộc là trận đánh lớn cuối cùng của cuộc chiến tranh".

Khí thế tiến công của quân ta và những chiến thắng liên tiếp trong những ngày 15 đến 20-4 đã đẩy chính quyền và quân đội địch đến tình trạng rệu rã. Ngày 18-4, tướng Trần Văn Đôn, Tổng trưởng Quốc phòng chế độ Sài Gòn, cay đắng thú nhận: "Quốc gia đang trong tình trạng nguy ngập thực sự. Sống còn chỉ có thể tính từng tuần, từng ngày, không còn tính từng tháng". Phó tổng thống Mỹ Rockfeller tuyệt vọng: "Đã quá muộn để có thể làm một việc gì đó nhằm lật ngược tình thế". Ngay tại Mỹ, tác động của chiến sự ở Xuân Lộc cũng hết sức đáng kể. Ngày 17-4, ngoại trưởng Mỹ Kissinger gửi điện khẩn và tuyệt mật cho đại sứ Martin tại Sài Gòn: "Tình hình Quốc hội hiện nay rất rối ren. Nhiệm vụ của chúng ta là phải ngăn chặn sự hoảng hốt ở Sài Gòn và cả ở Washington".

* Dự đoán của "phía bên kia"

10 giờ tối ngày 20-4, trước sức tiến công mãnh liệt của quân ta, toàn bộ lực lượng bộ binh và cơ giới của địch rút chạy khỏi TX.Long Khánh. Rạng sáng 21-4-1975, tuyến phòng thủ cuối cùng của địch ở Xuân Lộc sụp đổ, Chiến dịch Xuân Lộc toàn thắng. Cùng ngày này, Tổng thống Mỹ Gerald Ford tuyên bố: "Cuộc chiến tranh ở Việt Nam đã kết thúc đối với Mỹ". Tướng Dương Văn Minh (mấy ngày sau trở thành tổng thống cuối cùng của chế độ Sài Gòn) khi trả lời nhà báo Pháp Dereifuttre vài giờ sau khi Long Khánh được giải phóng, đã dự báo: "Chiếm được Xuân Lộc, các lực lượng Cộng sản đã kiểm soát được một ngã tư quan trọng. Từ đó họ có thể tiến nhanh, sẽ tỏa về phía Nam đến Vũng Tàu và về phía Tây đến Biên Hòa".

Miêu tả chi tiết về diễn biến chiến sự trong ngày 21-4, chuyên viên phân tích chiến lược của CIA Frank Snepp viết: "Sớm ngày 21-4, phòng tuyến bảo vệ của chính phủ Nam Việt Nam ở Xuân Lộc sụp đổ. Máy bay lên thẳng phải đến cứu tiểu đoàn cuối cùng của 4 tiểu đoàn sống sót thuộc Sư đoàn 18 và cứu cả viên tư lệnh (tướng Lê Minh Đảo) cùng 600 người dưới quyền chỉ huy của đại tá Lê Xuân Hiền xung phong ở lại chặn hậu bảo vệ cuộc rút lui. Trong vài giờ, họ bị quân tiên phong của Bắc Việt Nam đánh tràn qua". Tác giả còn nhận xét: "Với sự sụp đổ ở Xuân Lộc và sự tiếp viện của quân đội Bắc Việt ở Quân khu 3, cán cân lực lượng ở vùng rộng lớn quanh Sài Gòn đã nghiêng hẳn về phía Bắc Việt Nam... 15 ngày nữa thì Sài Gòn sẽ bị bao vây hoàn toàn. Có khả năng trong 3 hay 4 tuần nữa, Sài Gòn sẽ rơi vào tay Cộng sản".

... và quân ngụy tháo chạy về Sài Gòn.

Trước khi Chiến dịch Xuân Lộc bắt đầu, tướng Wayen đòi phải thay đổi chính phủ Nam Việt Nam. Chiều ngày 3-4, thủ tướng chế độ Sài Gòn Trần Thiện Khiêm xin từ chức và được Thiệu chấp nhận ngay. Sang ngày 10 và 14-4, khi chiến sự diễn ra ác liệt ở Xuân Lộc, Polgar, quan chức lãnh đạo CIA ở Nam Việt Nam và đại sứ Martin đã đề nghị Washington mở một cuộc vận động chính trị buộc Thiệu từ chức.

Đến sáng 21-4, Cao Văn Viên, Tổng tham mưu trưởng quân đội ngụy phải công nhận: "Quân đội không còn chiến đấu được nữa và không còn hy vọng gì thắng trận". Trưa 21-4, Thiệu triệu tập Trần Thiện Khiêm và Trần Văn Hương đến cho biết ông sắp từ chức. Thiệu nhấn mạnh rằng, trước tình hình quân sự bi đát, sự có mặt của ông ta không còn lý do nữa. Tối đó, Thiệu tuyên bố từ chức và giao quyền cho Phó tổng thống Trần Văn Hương. Rõ ràng, thất bại nặng nề của quân đội ngụy ở Xuân Lộc đã gây áp lực đáng kể đối với sự ra đi của Nguyễn Văn Thiệu.

Về phía Mỹ, ngay trong ngày 21-4, đô đốc Gayler cho cầu hàng không hoạt động suốt 24 giờ, đưa người Mỹ di tản khỏi miền Nam. 24 giờ sau khi Thiệu từ chức, nhịp độ di tản tăng gấp đôi. Trên đường Xuân Lộc - Biên Hòa, sự uy hiếp của quân ta với địch mỗi lúc một tăng. Giờ sụp đổ của Mỹ - ngụy đã điểm!

Lê Hữu Phước