"Cuộc chiến" xe buýt
Kỳ cuối: Văn hóa xe buýt!

Trong giới "làm xe" lưu truyền về tật xấu của nghề vận chuyển hành khách công cộng rằng: Anh em sẵn sàng đãi nhau chầu nhậu bạc triệu không tiếc, nhưng khi ra xe thì rước một người khách chỉ vài ba ngàn đồng vẫn tranh giành có khi dẫn đến đổ máu cũng không từ...

Trong giới "làm xe" lưu truyền về tật xấu của nghề vận chuyển hành khách công cộng rằng: Anh em sẵn sàng đãi nhau chầu nhậu bạc triệu không tiếc, nhưng khi ra xe thì rước một người khách chỉ vài ba ngàn đồng vẫn tranh giành có khi dẫn đến đổ máu cũng không từ...

* Biện pháp chế tài chưa đủ nghiêm

Phó giám đốc Sở Giao thông - vận tải (GT-VT) Trần Văn Quan và Giám đốc Trung tâm quản lý điều hành vận tải hành khách công cộng (gọi tắt là Trung tâm điều hành) Thái Thị Ty cho rằng, đó là một thực tế. Nhưng ông Quan thì không tin không thay đổi được tật xấu ấy: "Bản thân của xe buýt là tiện lợi, văn minh, lịch sự. Ai không chấp nhận được những điều đó thì buộc phải rời khỏi cuộc chơi".

Nhân viên xe buýt bắt buộc phải mặc đồng phục.

Ngành GT-VT quy định, khi tham gia hoạt động trên xe buýt, tài xế và tiếp viên phải trải qua khóa tập huấn, được cấp chứng chỉ thì mới cho hành nghề. Một trong những bài học quan trọng trong khóa là văn hóa giao tiếp, ứng xử của tiếp viên và tài xế, đáp ứng sự an toàn, chất lượng, tiện lợi cho hành khách. Thế nhưng, trên thực tế không ít người đã quên đi hoặc cố tình làm ngược lại điều đã học. Gây khó dễ cho hành khách, mắng chửi, đánh chém "đối thủ" cạnh tranh và cả chống người thi hành công vụ là chuyện xảy ra như cơm bữa trên các xe buýt. Một tài xế ở tuyến số 10 thừa nhận: "Làm xe mà bị rước khách trước mũi thì tức thiệt. Cho nên, cơ quan điều hành cần phân bố luồng tuyến cho phù hợp và lực lượng giữ gìn trật tự giao thông cần tăng cường kiểm soát, xử lý nghiêm để lặp lại trật tự thì các nhà xe mới yên ổn làm ăn".

Như tài xế này nói, để lặp lại trật tự trong hoạt động của xe buýt phải có điều kiện. Mà trách nhiệm là của ngành GT-VT và lực lượng cảnh sát giao thông. Ông Nguyễn Văn Nở, Trưởng phòng Kế hoạch của Trung tâm điều hành cho rằng, thực tế các ngành chức năng đã kiểm tra và xử lý rất quyết liệt những trường hợp vi phạm nhưng quả tình kiểm soát không xuể vì ý thức của nhiều người kinh doanh, phục vụ trên xe buýt rất kém. Ví dụ như năm 2008, có đến 640 lần xe buýt bỏ tài, bỏ khách và gần 600 lượt tài xế, tiếp viên xe buýt vi phạm bị xử lý về tác phong và thái độ phục vụ. Những vi phạm trở nên phổ biến như thế vẫn chưa có biện pháp nào ngăn chặn, khắc phục hữu hiệu. Ông Nở đề nghị, pháp luật cần có các biện pháp chế tài đủ nghiêm để lặp lại trật tự cho hoạt động của loại phương tiện vận tải công cộng vốn tiện ích này.

Đồng tình với ý kiến trên, đội trưởng kiểm tra (thuộc Trung tâm điều hành) Trương Xuân Hồng nói: "Thực tế, các nhà xe vẫn liên tục lặp lại lỗi vi phạm, nhưng việc xử lý quá nhẹ và thiếu kiên quyết nên họ không sợ". Nếu cơ quan chức năng làm mạnh tay thì bị vu khống, đe dọa, hành hung. Doanh nghiệp, nhà xe thỉnh thoảng cũng cho thay tiếp viên vi phạm bằng những tiếp viên khác. Song, những tiếp viên thay thế thường không có chứng chỉ hành nghề và thái độ phục vụ của không ít người còn... chợ trời hơn các tiếp viên cũ.

* Trách nhiệm của doanh nghiệp

Một trong những sự kiên quyết mang lại hiệu quả cần phát huy là việc Sở GT-VT bắt buộc tài xế, tiếp viên xe buýt phải mặc đồng phục, đeo bảng tên. Ban đầu cũng có một số doanh nghiệp kinh doanh vận tải bất hợp tác, nhưng đến nay thì cơ bản đi vào nề nếp. Ông Trần Văn Quan nói, ăn mặc lịch sự là văn hóa và người mặc nó cũng buộc mình phải văn hóa, tử tế hơn. Từ thực tế này đã đặt ra cho công tác quản lý điều hành trên lĩnh vực vận tải hành khách công cộng, điều kiện để thiết lập trật tự văn hóa xe buýt là ngoài ý thức của tiếp viên, tài xế còn đòi hỏi trách nhiệm quản lý, điều hành của các doanh nghiệp kinh doanh vận tải.

Có một thực tế hiện nay, không ít xã viên đã sang bán xe buýt cho người bên ngoài nhưng trên danh nghĩa thì xe vẫn còn nằm trong hợp tác xã. Khi các xe này có vi phạm thường rất khó xử phạt. Nhưng, bà Thái Thị Ty vẫn kiên quyết: "Nếu ban chủ nhiệm hợp tác xã, chủ doanh nghiệp kinh doanh vận tải để cho xã viên, nhân viên và phương tiện do mình quản lý vi phạm thì cơ quan chức năng chiếu theo đó buộc họ phải có trách nhiệm giải quyết hậu quả". Tuy nhiên, trên thực tế việc đó không dễ chút nào. Nhiều nhân viên kiểm tra của Trung tâm điều hành cho biết, các chủ doanh nghiệp, hợp tác xã có xe vi phạm thường bất hợp tác với cơ quan chức năng. Theo quy định, doanh nghiệp phải buộc tài xế, tiếp viên hoặc phương tiện vi phạm ngừng hoạt động trong thời gian nhất định và kể cả phạt tiền. Nhưng trên thực tế, không ít doanh nghiệp, nhất là một số hợp tác xã vận tải ở Đồng Nai cố tình... làm ngơ chuyện này. Vì vậy, vi phạm càng lúc càng gia tăng và hiệu lực của việc kiểm tra, xử lý, xử phạt trở nên... lờn thuốc.

Kinh doanh xe buýt cạnh tranh ngày càng quyết liệt.

Nhiều cán bộ, nhân viên ở Trung tâm điều hành kiến nghị: Khi sự tự giác của nhà xe còn kém thì cơ quan quản lý GT-VT cần có quy định chặt chẽ buộc doanh nghiệp kinh doanh vận tải phải thực hiện nghiêm việc xử lý chủ phương tiện, nhân viên vi phạm. Biện pháp xử lý hữu hiệu nhất là phạt nặng về kinh tế và ở mức độ nghiêm trọng thì buộc ngưng hoạt động có thời hạn đến ngưng hoạt động vĩnh viễn, như vậy mới "đánh trúng" điểm yếu của nhà xe, nhân viên xe buýt. Mặt khác, sự phối hợp giữa các bến xe với Trung tâm điều hành cũng rất cần thiết để xử lý công bằng mọi phương tiện đi sớm, về trễ giờ quy định cũng như việc chèn ép, tranh giành rước khách trái quy định.

Xe buýt là loại phương tiện công cộng tiện ích. Người dân tìm đi xe buýt mỗi ngày một đông hơn. Hiện nay, kinh doanh xe buýt đang là "miếng mồi béo bở" nên nhiều người đăng ký tham gia và mức độ cạnh tranh càng quyết liệt hơn. Do đó, để tồn tại, từng đơn vị vận tải, nhân viên phải xây dựng và bảo vệ thương hiệu xe buýt của mình bằng tác phong, thái độ phục vụ lịch sự, văn minh để chiều lòng và giữ chân hành khách.

Mạnh Quân