Mai này, Mã Đà...

Tháng 7-2003, xã Mã Đà (huyện Vĩnh Cửu) được thành lập trên cơ sở quy hoạch một phần các lâm trường như Hiếu Liêm, Mã Đà và một phần của thị trấn Vĩnh An. Thời điểm mới thành lập, hầu hết hộ dân ở xã Mã Đà được xếp vào diện "năm không" (không sổ đỏ, không hộ khẩu, không chứng minh nhân dân, không có điện sử dụng và không vay được vốn ngân hàng). Đó là chưa kể chuyện học hành của con em, chuyện kiếm việc làm... Tuy nhiên đến nay, hình ảnh về một Mã Đà mới đang trở nên rõ nét với những dự án khả thi...

Một góc hồ Trị An, xã Mã Đà - nơi mai này sẽ phát triển những khu nhà nghỉ dành cho khách du lịch.

Phải mất hơn hai giờ đồng hồ từ trung tâm huyện Vĩnh Cửu, chúng tôi mới đến được các ấp 3, 4, 5 của xã Mã Đà - những địa bàn xa nhất xã với đường đi xuyên rừng (thuộc Khu Bảo tồn thiên nhiên và di tích Vĩnh Cửu (BTTN&DTVC). Trên đường đi, thi thoảng chúng tôi mới thấy một cụm dân cư với những căn nhà tạm bợ nghèo nàn. Một số người dân như ông Nguyễn Văn Thu (ấp 4), ông Mai Đức Học và ông Đặng Thắng (ấp 5) - đều là những công dân bám trụ vùng đất này hàng chục năm qua than thở: Thời gian qua, do thiếu đất canh tác, thiếu vốn đầu tư sản xuất nên cái nghèo dường như luôn đeo bám người dân nơi đây. Vì sinh sống phân tán trong rừng nhưng không được tác động vào rừng nên mọi sinh hoạt trong cuộc sống của người dân trở nên thiếu hụt, bấp bênh. Không có điều kiện phát triển sản xuất, không được đầu tư các cơ sở hạ tầng phục vụ dân sinh, không có cơ hội tiếp cận, áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật, con em không được học lên cao... là những thiệt thòi. Cho nên, mong muốn của người dân Mã Đà trong thời gian gần đây, là sớm được rời rừng, được sắp xếp chỗ tái định cư để người dân yên tâm sản xuất, nâng cao đời sống.

Đề cập đến vấn đề phát triển xã Mã Đà, Chủ tịch UBND xã Hồ Đức Thành cho biết, ngày 3-1-2008, UBND tỉnh có quyết định giao cho xã Mã Đà hơn 10 ngàn mét vuông đất từ Khu BTTN&DTVC đang quản lý. Trên cơ sở quy hoạch tổng thể, địa hình của xã Mã Đà tương lai gồm có trụ sở nhà nước, khu dân cư, các cơ sở phát triển kinh tế theo mô hình hợp tác xã.

Xã Mã Đà hiện có 1.700 hộ và trên 8.000 nhân khẩu thuộc 7 ấp với 44 điểm dân cư rải rác. Toàn xã chỉ có 1.400 hécta đất nông nghiệp hợp đồng với Khu BTTN&DTVC để trồng điều, xoài và khoai mì. Bằng nhiều nỗ lực, trong năm 2007, xã Mã Đà đã giảm được 110 hộ, và nay còn 479 hộ. Số hộ nghèo này, đa số là cư dân làm nghề đánh bắt cá trên hồ Trị An. Thực tế, người dân ở Mã Đà chưa thể giàu lên được - một khi họ chưa được "an cư". 1.200 hộ phải di rời ra khỏi rừng trong thời gian tới là vấn đề "nặng" nhất trong việc "biến" Mã Đà từ một vùng đất "nhiều không" thành không còn "không". Theo quy hoạch, mỗi hộ dân tái định cư sẽ được nhận lô đất thổ cư rộng 400m2. Như vậy, Mã Đà cơ bản sẽ không còn đất nông nghiệp. Tuy nhiên, ông Thành cho rằng, là địa phương nằm kế cận vùng du lịch rừng tự nhiên thuộc Khu BTTN&DTVC có nhiều giá trị về đa dạng sinh học; đồng thời là khu vực có nhiều di tích lịch sử như chiến khu Đ, căn cứ Khu ủy miền Đông Nam bộ, địa đạo Suối Linh, trung tâm du lịch Bờ Hào, hồ Trị An... cho nên các dự án khả thi trong phát triển kinh tế, tạo việc làm cho người lao động ở Mã Đà phải gắn liền với phục vụ du lịch... Để đạt được mục tiêu phát triển Mã Đà từ nay đến năm 2011, chính quyền địa phương đang tiến hành các bước tiền khả thi cho một số ngành nghề cơ bản, tập trung cho chăn nuôi, tiểu thủ công nghiệp và dịch vụ. Trong đó, một số dự án đang được kỳ vọng nhiều nhất, đó là nghề làm hoa khô mà nguyên liệu chỉ gồm bông, cỏ, lá rừng. Đây là một nghề khá mới mẻ ở địa phương nhưng chắc chắn sẽ "ăn nên làm ra" vì nguyên liệu có sẵn. Đối với dự án chế biến thực phẩm từ trái xoài như làm dưa, mứt... thì khả năng đáp ứng xoài xanh, xoài chín và cả xoài... bị sâu là điều kiện để người trồng xoài trong khu vực huyện Vĩnh Cửu có cơ hội làm giàu. Tương tự, dự án sản xuất gạch không nung làm từ đất sỏi trên địa bàn (công nghệ của Mỹ) sẽ thúc đẩy một lượng lớn lao động tham gia. Bên cạnh đó, dự án chế tác bàn ghế, sản phẩm mỹ nghệ từ gốc cây rừng đã chết hoặc các loại cây ngoại lai (hướng tới Khu BTTN&DTVC sẽ chỉ trồng và giữ lại cây bản địa miền Đông Nam bộ); dự án trồng 10 hécta cây thuốc nam; dự án nuôi gà rừng lai, heo rừng lai... đều là các ngành nghề đang được chính quyền địa phương và các nhà đầu tư triển khai từng bước để có thể đi vào hoạt động trong năm nay. Ngoài ra, để "đón gió" du lịch, góp phần thu hút khách, Mã Đà sẽ phát triển ăn uống, nghỉ ngơi bằng những mô hình mang bản sắc địa phương như trồng củ mài trong ống tròn, trồng khoai mì ăn chơi, trồng rau rừng theo công nghệ sạch. Bên cạnh đó, xã sẽ khuyến khích các hộ dọc theo hồ Trị An xây dựng những nhà sàn, nhà bè để khách du lịch nghỉ chân.

Một góc khu dân cư ở ấp 1, xã Mã Đà hôm nay.

- Để giúp học sinh nghèo có điều kiện theo học, năm 2007, UBND xã Mã Đà đã hỗ trợ tiền học cho 184 trường hợp với số tiền là 211.680.000 đồng. Trong đó, học sinh mẫu giáo 26 trường hợp, còn lại là học sinh tiểu học và trung học. Ngoài ra, có 279 hộ nghèo được hưởng chính sách hỗ trợ vệ sinh môi trường, mỗi gia đình 1 triệu đồng.

- Theo Phòng Kinh tế huyện Vĩnh Cửu, mục tiêu của dự án "Sắp xếp, ổn định đời sống dân cư xã Mã Đà" nhằm tạo điều kiện cho việc đầu tư phát triển kinh tế xã hội, văn hóa giáo dục, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân vùng dự án; đồng thời bảo vệ lợi ích quốc gia trong công tác bảo tồn thiên nhiên và di tích lịch sử. Cụ thể: Di dân khỏi khu vực phạm vi của Khu BTTN&DTVC để việc quản lý và bảo tồn tốt hơn. Ngoài ra, việc tái định cư cho tất cả các trường hợp di dời nhằm giải quyết hàng loạt vấn đề về dân sinh như: việc làm, giáo dục, y tế...

Mai này, người dân Mã Đà sẽ không còn ở trên những vùng đất "tạm cư" như lâu nay; hàng ngàn lao động ở địa phương có việc làm ổn định; học sinh có cơ hội được học cao... là những trăn trở cần phải vượt qua của cả chính quyền địa phương lẫn người dân trong xã. Nói về những mặt "không" của xã, ông Thành thổ lộ: "Đến nay, việc xóa được "không sổ đỏ" là điều đương nhiên, vì đa số người dân Mã Đà lâu nay sống trên đất... lậu; xoá được "không hộ khẩu", vì Luật Cư trú có hiệu lực; xóa được "không chứng minh nhân dân" vì sau khi người dân có hộ khẩu, họ sẽ làm được giấy này. Riêng hai "không": "không có điện sử dụng và không được vay vốn ngân hàng" thì chưa được vì phải chờ xây dựng quy hoạch tổng thể hoàn chỉnh và chờ người dân có cơ ngơi ổn định!".

Tạ Nguyên