Thực trạng nhà ở cho công nhân lao động:<i> Những vấn đề đặt ra!

Các cuộc khảo sát của ngành chức năng về thực trạng đời sống sinh hoạt của người lao động đã cho thấy phần lớn số lao động hiện nay ở các khu công nghiệp đang phải sống trong các khu nhà trọ chật hẹp, chất lượng xây dựng kém, được ngăn che tạm bợ, diện tích sử dụng nhỏ hẹp, cao trình nhà thấp không đủ thông thoáng, hệ số chiếu sáng không đạt yêu cầu theo quy định, vệ sinh môi trường và hệ thống thoát nước kém làm ảnh hưởng đến sức khoẻ người lao động, gây khó khăn trong công tác quản lý an ninh trật tự xã hội trên địa bàn tỉnh.

* Thực trạng nhà ở của công nhân lao động

Tính đến cuối tháng 4-2007, tổng số lao động tại 23 KCN đang hoạt động trên địa bàn tỉnh đã lên đến hơn 275 ngàn lao động, trong đó lao động nữ chiếm khoảng 60%. Dự kiến đến năm 2010, số lao động trên địa bàn tỉnh tại các KCN sẽ đạt gần 400 ngàn người, vì thế áp lực nhà ở cho công nhân là rất lớn, trong khi đó số lượng nhà ở hiện nay do các doanh nghiệp có sử dụng lao động tự xây dựng chỉ khoảng 55 ngàn mét vuông, đáp ứng nhu cầu nhà ở tối đa cho 7000 người. Nhà ở do các công ty kinh doanh nhà và xây dựng hạ tầng quản lý cho công nhân thuê còn thấp hơn nữa, với diện tích nhà xây dựng chỉ đạt 40 ngàn mét vuông, chỉ đủ chỗ ở cho tối đa 6000 người. Nhìn vào số liệu trên có thể nhận thấy việc xây dựng nhà ở cho công nhân hiện nay chỉ đáp ứng được một phần rất nhỏ nhu cầu nhà ở cho công nhân lao động, hơn 90% số công nhân đang làm việc tại các KCN tập trung hiện đang phải sống trong các phòng trọ thuê, mướn bên ngoài và ở nhờ gia đình, người thân... Quỹ nhà ở được các doanh nghiệp, đơn vị xây dựng mới trên cũng chủ yếu phục vụ cho các đối tượng có thu nhập tương đối cao và khá, số lao động có thu nhập thấp thực tế không thể thuê các phòng trên để ở, vì giá quá cao so với thu nhập. Mặc dù năm 2005, UBND tỉnh đã có Quyết định số 923/2005/QĐ.UBT phê duyệt Đề án phát triển và quản lý dịch vụ cho thuê nhà trọ giai đoạn 2004 - 2010 trên địa bàn, đồng thời cũng giao cho các ngành chức năng triển khai chương trình xây dựng nhà ở cho người lao động trong các khu công nghiệp, nhưng tình hình xây dựng các khu nhà ở mới cho công nhân vẫn chuyển biến rất chậm.

Nguyên nhân chủ yếu là do các nhà đầu tư chưa mặn mà lắm đối với các dự án xây dựng nhà ở cho công nhân và lao động ngoài tỉnh thuê vì vốn đầu tư lớn, việc bảo toàn vốn và hiệu quả đồng vốn còn nhiều rủi ro trong khi không có sự hỗ trợ nào từ phía Nhà nước, khả năng thu hồi vốn chậm (ít nhất cũng từ 12 - 15 năm), trong khi lợi nhuận không cao, thậm chí còn thua lỗ (các dự án nhà cho công nhân thuê tại phường Long Bình, nhà chung cư cho thuê tại phường An Bình...). Bên cạnh đó, việc triển khai hợp tác đầu tư xây dựng nhà ở cho người lao động còn chậm, thiếu sự phối hợp tham gia của các doanh nghiệp sử sụng lao động (trừ một số tập đoàn lớn, làm ăn lâu dài ở Việt Nam đồng ý đầu tư xây dựng ký túc xá, nhà ở cho người lao động một các căn cơ, bài bản lâu dài). Việc vướng mắc trong khâu bồi thường, giải phóng mặt bằng cũng làm chậm tiến độ triển khai thực hiện các dự án xây dựng nhà ở cho người lao động. Ngoài ra, vấn đề lớn nhất hiện nay mà các nhà đầu tư quan tâm là cơ chế, chính sách ưu đãi cụ thể của nhà nước, chính quyền địa phương khi đầu tư xây vào lĩnh vực trên chưa có. Nhiều doanh nghiệp sẵn sàng bỏ vốn đầu tư nhà ở cho người lao động nhưng do không được tính chi phí xây dựng vào chi phí sản xuất nên các doanh nghiệp dù muốn xây dựng nhà ở cho công nhân cũng đành từ bỏ ý định. Đó là chưa tính đến việc xây dựng nhà ở cho người lao động trong khuôn viên nhà máy trong các KCN còn gặp nhiều khó khăn vì quỹ đất xây dựng bị hạn chế, việc xây dựng các khu nhà ở trong khu vực nhà máy là vi phạm quy định xây dựng công trình trong các KCN. Thêm vào đó, do không có sự ràng buộc về việc phải lo chỗ ở cho người lao động nên các doanh nghiệp không nhiệt tình với việc bỏ vốn để xây dựng nhà ở cho người lao động. Những nguyên nhân chủ yếu trên khiến việc triển khai thực hiện các dự án xây dựng nhà ở cho công nhân triển khai chậm, người lao động nhập cư tiếp tục sống trong các khu nhà trọ chật hẹp, ẩm thấp, không đảm bảo vệ sinh, ảnh hưởng đến sức khỏe...

* Những tín hiêu lạc quan

Mặc dù đầu tư vào các dự án nhà ở cho người lao động lợi nhuận không cao, việc thu hồi vốn khó khăn, nhưng không phải vì thế mà các doanh nghiệp trong và ngoài nước không đầu tư vào lĩnh vực trên. Trong khi đang chờ đợi các chính sách ưu đãi của Nhà nước, chính quyền địa phương đối với lĩnh vực trên, một số doanh nghiệp trong và ngoài nước đã mạnh dạn đầu tư một số dự án có quy mô lớn để xây dựng nhà ở cho công nhân trên địa bàn tỉnh. Các doanh nghiệp nước ngoài trong quá trình đầu tư làm ăn tại tỉnh đã tính đến việc phát triển lâu dài nên đã đầu tư xây dựng nhà ở cho người lao động nhằm mục đích phát triển sản xuất, đảm bảo tái tạo sức lao động, tăng hiệu quả sản xuất và ổn định được đội ngũ lao động có tay nghề. Hiện nay ngoài một số doanh nghiệp, các tập đoàn lớn như Formosa, Vedan, Pouchen, Super Photphat Long Thành, ChinFa... đã đầu tư xây dựng nhà ở cho người lao động thì một số doanh nghiệp nước ngoài cũng đang triển khai thực hiện 16 dự án nhà ở cho công nhân với tổng diện tích xây dựng hơn 410.000 mét vuông, nguồn vốn đầu tư lên đến 613 tỷ đồng. Khi hoàn thành các dự án trên có khả năng bố trí chỗ ở cho từ 52.000 - 60.000 lao động. Đó là các dự án không tính đến yếu tố lợi nhuận do doanh nghiệp nước ngoài đầu tư, nếu tính tất cả các dự án đầu tư của các công ty kinh doanh nhà, công ty kinh doanh đầu tư xây dựng hạ tầng các đô thị, đầu tư các dự án phát triển nhà ở cho công nhân như: dự án nhà ở phường Long Bình, An Bình, Hóa An, khu nhà ở của công ty UDICO đầu tư ở huyện Nhơn Trạch... nhà ở công nhân của Công ty Sonadezi ở huyện Long Thành thì số lượng nhà ở cho người lao động được xây mới đạt tiêu chuẩn sẽ đáp ứng được một phần nhu cầu nhà ở cho người lao động. Hiện tỉnh đã quy hoạch 21 khu dân cư nhà ở với diện tích đất lên đến hơn 358 hecta, tổng nguồn vốn đầu tư lên đến 6.981 tỷ đồng. Đó là các con số lạc quan về khả năng đáp ứng nhu cầu nhà ở cho người lao động.

Tuy nhiên để thực hiện được các dự án trên, ngoài vấn đề nguồn vốn cũng đã nảy sinh một số vấn đề cần phải giải quyết. Thứ nhất, việc xây dựng nhà ở cho người lao động trong khuôn viên nhà máy, công ty trong các KCN gặp nhiều khó khăn vì quỹ đất xây dựng bị hạn chế, việc xây dựng các khu nhà ở trong khu vực nhà máy là vi phạm quy định xây dựng công trình trong các KCN. Đa phần công nhân sống tại các khu nhà ở trên thường không hài lòng, thoải mái do chưa được hưởng đầy đủ các dịch vụ giải trí, bị lệ thuộc vào nội quy và hạn chế giao tiếp với bạn bè, người thân nên không muốn ở trong các khu nhà trên.

* Giải pháp nào để đẩy nhanh viêc xây dựng nhà ở cho công nhân

Chủ trương xây dựng nhà ở cho công nhân lao động đã được Tỉnh ủy, UBND tỉnh quan tâm chỉ đạo từ lâu. Tuy nhiên, việc chậm ban hành chính sách về đất đai, cơ chế tài chính, tín dụng, về ưu đãi thuế cho doanh nghiệp... đã không khuyến khích được các thành phần kinh tế tham gia đầu tư vào lĩnh vực trên. Để các doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư xây dựng nhà ở cho công nhân, cần phải có quy định đưa tiền nhà vào cơ cấu tiền lương, chấp thuận cho doanh nghiệp được hoạch toán chi phí xây dựng nhà ở công nhân vào chi phí sản xuất đối với doanh nghiệp có sử dụng lao động; sớm ban hành cơ chế chính sách ưu đãi về tài chính, thuế liên quan đến hoạt động đầu tư xây dựng nhà xã hội để thuê, để mua. Trước mắt cần ban hành quy chế hoạt động đầu tư xây dựng nhà ở để thuê, để mua; quy chế hoạt động của quỹ phát triển nhà ở các địa phương. Ngoài ra cần có cơ chế tín dụng cho vay vốn để tạo điều kiện cho các đơn vị, hộ cá thể đầu tư xây dựng nhà ở công nhân ở các khu công nghiệp; ưu tiên miễn giảm thuế các loại thuế VAT, thu nhập doanh nghiệp, thuế sử dụng đất hàng năm... theo quy hoạch có thời hạn của từng địa phương. Bên cạnh đó, để tạo điều kiện cho người lao động có thu nhập thấp có điều kiện được thuê mua nhà cần ban hành cơ chế thế chấp, giải chấp áp dụng phù hợp qua hệ thống tín dụng ngân hàng. Chỉ khi nào giải quyết được các vấn đề trên mới có thể thu hút được các nguồn lực đầu tư vào lĩnh vực nhà ở cho lao động nhập cư. Và trong khi chờ đợi các khu nhà ở mới, đa phần lao động nhập cư vẫn phải tiếp tục cuộc sống trong các khu nhà trọ không đảm bảo các yêu cầu về vệ sinh môi trường, ảnh hưởng đến sức khỏe về lâu dài....

Giang Nam

Phần lớn số lao động hiện nay ở các khu công nghiệp đang phải sống trong các khu nhà trọ chật hẹp, được ngăn che tạm bợ, không đạt yêu cầu theo quy định về vệ sinh môi trường.

Việc phát triển các khu công nghiệp tập trung trong những năm qua ở Đồng Nai đã thu hút một lực lượng đông đảo lao động nhập cư, do đó nhu cầu nhà ở cho công nhân lao động là rất lớn.

Thực trạng nhà ở cho công nhân lao động: Những vấn đề đặt ra!